Dün­ya­ya yön ve­ren “im­pa­ra­to­r” AB­D’­nin kü­re­sel kriz son­ra­sı çap­tan düş­tü­ğü­nü, ama güç res­to­ras­yo­nu için ça­ba­la­dı­ğı­nı bi­li­yo­ruz. Ta­ri­hin her kri­tik dö­ne­me­cin­de ol­du­ğu gi­bi, bu dö­ne­meç­te de dün­ya güç den­ge­le­ri ye­ni­den be­lir­le­ni­yor; ABD tö­kez­ler­ken baş­ka güç­ler öne çı­kı­yor; Al­man­ya ve Rus­ya­’dan söz et­miş­tim; sı­ra Çi­n’­de­...
Çi­n’­in özel­lik­le son 20 yıl­da, dün­ya eko­no­mi­si­nin et­ki­li bir ak­tö­rü du­ru­mu­na gel­di­ği ve 1 mil­yar 355 mil­yon nü­fus­lu bu de­vin 9,3 tril­yon do­lar­lık bir mil­li ge­lir ile AB­D’­nin he­men ar­ka­sın­da
2. sı­ra­yı al­dı­ğı bi­li­ni­yor. Da­ha 2003 yı­lın­da Çin mil­li ge­li­ri
AB­D’­nin­ki­nin yüz­de 15’iy­di; 2013’te ise yüz­de 56’sı­...


Çi­n’­de ka­pi­ta­liz­m...
SSCB’­nin da­ğı­lı­şı ile bir­lik­te, Ma­o‘­nun ölü­mü son­ra­sın­da Deng Xi­ao­pin­g’­in ön­cü­lü­ğün­de baş­la­tı­lan, adı ko­nul­ma­sa da “ka­pi­ta­liz­me dö­nü­ş”, 1990 son­ra­sı hız­lan­dı­rıl­dı. Sos­ya­liz­min “re­el” uy­gu­la­ma­sın­dan umu­du ke­sen ÇKP yö­ne­ti­ci­le­ri, mül­ki­yet­te “dev­let kon­tro­lü­”ne önem ve ağır­lık ver­se­ler de pi­ya­sa­ya, ti­ca­ri­leş­me­ye, dün­ya ka­pi­ta­liz­mi ile bü­tün­leş­me­ye yel­ken aç­tı­lar, hem de ne yel­ken!..

Se­kiz yüz mil­yon iş­gü­cü var bu­gün Çi­n’­de ve iş­siz­lik sa­de­ce yüz­de 4. Böy­le bir ül­ke­nin ya­ban­cı ser­ma­ye­nin her tü­rü­ne ka­pı­la­rı­nı ar­dı­na ka­dar aç­ma­sı­nın, çok dü­şük üc­ret­ler­le dün­ya pa­za­rı­na dö­nük mal üret­me­si­nin so­nu­cu, el­bet­te yıl­lık yüz­de 10’u bu­lan bü­yü­me ola­cak­tı. Di­le ko­lay, köy­ler­den kı­sa sü­re­de 250 mil­yon ki­şi akıp ge­le­cek­ti üre­tim sa­ha­la­rı­na ve ço­ğu gü­ven­ce­siz ola­rak ne­re­dey­se ka­rın tok­lu­ğu­na ça­lış­ma­yı ka­bul ede­cek­ler­di.


Dün­ya ile bü­tün­leş­me
Çi­n’­de­ki doğ­ru­dan ya­ban­cı ser­ma­ye, Al­man­ya­’nın­ki­ne ya­kın; 1,4 tril­yon do­la­r... ­Çi­n’­in dı­şa ya­tı­rım­la­rı ise 600 mil­yar do­la­ra ya­kın. Özel­lik­le ma­den­le­re, ham­mad­de kay­nak­la­rı­na ya­tı­rım ya­pı­yor Çin. Dün­ya­nın 1 nu­ma­ra­lı ih­ra­cat­çı­sı Çin, 2.2 tril­yon do­lar­lık ih­ra­ca­ta kar­şı­lık 2 tril­yon do­lar­lık it­ha­lat ya­pı­yor ve so­nuç­ta, yıl­da 200 mil­yar do­la­ra ya­kın ca­ri faz­la ve­ri­yor. Doğ­ru­dan ya­ban­cı ya­tı­rım­cı ka­dar ban­ka­lar da kre­di mus­luk­la­rı­nı aç­tı Çi­n’­e, dış kre­di sto­ku 863 mil­yar do­la­rın üs­tün­de. Dün­ya eko­no­mi­si ile böy­le bir bü­tün­leş­me, Çi­n’­i özel­lik­le da­ya­nık­lı-da­ya­nık­sız tü­ke­tim mal­la­rın­da dün­ya­nın atöl­ye­si du­ru­mu­na ge­tir­di. Ama ya­vaş da ol­sa Çin, ağır sa­na­yi­le­re, ile­ri tek­no­lo­ji­ye de ya­tı­rı­ma yö­nel­di. İş­gü­cü­nün yüz­de 34’ü ha­la ta­rım­da, yüz­de 30’u sa­na­yi­de, hiz­met­ler­de de yüz­de 36 iş­gü­cü var. Çin, yok­sul­luk ve iş­siz­li­ği aşa­ğı­da tu­tu­yor ama yük­sek ge­lir­li bir züm­re­nin olu­şu­mu­nu da en­gel­le­mi­yor. En alt­ta­ki­ler­le en üst­te­ki­ler ara­sın­da fark hız­la bü­yü­yor(Gi­ni kat­sa­yı­sı 47;  AB­D’­nin 45, Rus­ya­’nın 42,  Al­man­ya­’nın 27).


So­run­la­rı­...

Çi­n’­in önün­de­ki so­run­lar­dan bi­ri iç pa­za­rı de­rin­leş­ti­re­cek bir tü­ke­ti­ci kit­le­si ya­ra­ta­ma­mış ol­ma­sı; halk ge­le­cek kor­ku­su ile bi­rik­ti­ri­yor; Çi­n’­in ta­sar­ruf ora­nı yüz­de 50; Tür­ki­ye­’nin­ki yüz­de 13... Gö­re­ce iyi tü­ke­ten bir sı­nıf ya­ra­ta­ma­ma­sı ile­ri­si için han­di­kap gö­rü­nü­yor. Do­ğum kon­tro­lü­nü ba­şar­dı­lar, şim­di yaş­la­nan nü­fus der­di bek­li­yor. Dev­let, te­mel hiz­met­le­ri kar­şı­lı­yor ve büt­çe açık ver­mi­yor, ka­mu bor­cu da mil­li ge­li­rin yüz­de 24’ü gi­bi dü­şük bir oran­da. Enf­las­yon kon­trol al­tın­da; yüz­de 2.5. Bun­lar, Çi­n’­e ser­ma­ye çe­ken gös­ter­ge­ler.


BRIC­S...
Çin, dün­ya ka­pi­ta­liz­mi ile bü­tün­leş­tir­di­ği, 800 mil­yon iş­gü­cüy­le bü­yüt­tü­ğü eko­no­mi­si­ni, dur­mak­sı­zın ge­niş­let­mek zo­run­da. Bu, ül­ke­sin­de çok önem­li çev­re, do­ğa tah­ri­ba­tı ya­rat­tı­ğı gi­bi, dün­ya­nın kay­nak­la­rı­na da ih­ti­yaç duy­mak de­mek. Ha­liy­le dün­ya gü­cü ol­mak, böy­le bir ül­ke için ne­re­dey­se zo­run­lu­luk. Dün­ya­nın ikin­ci bü­yük ham pet­rol; 6.do­ğal­gaz it­ha­lat­çı­sı. Ba­ğım­lı ya­ni­. As­ke­ri har­ca­ma­la­rı mil­li ge­li­ri­nin yüz­de 2’si ama ar­tır­ma ça­ba­sın­da­...
AB­D’­nin hü­küm­ran­lı­ğı kar­şı­sın­da Rus­ya ile yan­la­rı­na Hin­dis­tan ve Bre­zil­ya­’yı ala­rak 2009’da kur­duk­la­rı BRI­C’­a, 2010’da da G.Af­ri­ka da­hil ol­du Böy­le­ce BRICS adı­nı alan bir­lik, dün­ya nü­fu­su­nun yüz­de 43’ü­nü, dün­ya ha­sı­la­sı­nın da yak­la­şık dört­te bi­ri­ni üre­ten bir blok du­ru­mun­da.
Bu blo­kun en ya­kın ic­ra­at­la­rı alt­ya­pı ya­tı­rım­la­rı­na des­tek ve­re­cek Ye­ni Kal­kın­ma Ban­ka­sı­’nın ku­rul­ma­sı ve Acil Dö­viz Fo­nu oluş­tu­rul­ma­sı ol­du. Bu iki iş­le­vin yıl­lar­dır Dün­ya Ban­ka­sı ve IMF ta­ra­fın­dan ye­ri­ne ge­ti­ril­di­ği­ni bi­li­yo­ruz. Bu ku­rum­la­ra al­ter­na­tif ya­ra­tıl­dı de­nil­se de tam öy­le de­ğil; Çün­kü özel­lik­le Çin, bu ku­rum­lar­da za­ten et­ki­li. Yi­ne de böy­le ye­ni bir fi­nan­sal ya­pı­lan­ma­ya git­miş ol­ma­la­rı önem­li.


ABD iz­li­yo­r...
Çi­n’­in bir dün­ya gü­cü ol­ma­sı, Yu­an’­ın, dün­ya­da ka­bul gör­me­si­ne de bağ­lı. Do­lar/Euro dı­şı pa­ra­la­rın dış ti­ca­ret­te ağır­lı­ğı­nın art­ma­sı ka­çı­nıl­maz ve Yu­an ya­vaş ya­vaş ken­di­ni ka­bul et­ti­ri­yor za­ten.
Çin, ken­di­sin­de ek­sik olan ener­ji kay­nak­la­rı ve si­lah gü­cü­nü, müt­te­fi­ki Rus­ya ile ta­mam­la­ma yo­lun­da; Al­man­ya ise Çin için önem­li bir part­ner. İt­ha­la­tın­da şim­di­lik yüz­de 5 pa­yı olan Al­man­ya ile dış ti­ca­re­ti­ni ve di­ğer iliş­ki­le­ri­ni ar­tır­ma yo­lun­da. Al­man­ya­’nın Rus­ya­’ya ya­naş­ma­sı ile Çi­n’­in Al­man­ya flör­tü BRICS üs­tün­den de ar­ta­cak gi­bi.
Bü­tün bun­la­rı, çap­tan dü­şen ABD ya­kın­dan iz­li­yor ve ye­ni güç odak­la­rı­nın ken­di­si­ni da­ha da ar­ka­ya it­me­le­rin­den hak­lı bir en­di­şe du­yu­yo­r...