2015 yılı sonu verileri ile açıklanan Vergi Denetim Kurulu Faaliyet Raporu’nda ülkemizde; inceleme oranının yüzde 2.32 olduğu, toplam 2.527.084 mükellefin 58.676’sının incelendiği ve bu incelemeler sonucu tarh edilen toplam verginin 9.803.999.983 TL olduğu açıklanmıştır. İncelemeler sonucunda tarhı istenen verginin ise yüzde 53’ünü Katma Değer Vergisi, yüzde 9’unu Kurumlar Vergisi, yüzde 1’inin Gelir Vergisi’nden oluştuğu açıklanmıştır. 2015 yılı sonu itibarıyla vergi müfettişi sayısı 9.205’tir.
İnceleme oranının bu kadar düşük olduğu ülkemizde; inceleme süreçleri ile ilgili olarak, gerek vergi inceleme elemanlarından ve gerekse ceberut devlet anlayışından kaynaklanan uygulama sorunları nedeniyle; son yıllarda vergi inceleme süreçlerinde daha şeffaf ve mükellef haklarını öne çıkaran değişiklikler görmekteyiz.
Bu anlayışın devamı olarak, vergi inceleme sürecinde değişiklik yapan; Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik  25 Ekim 2016 tarihli ve 29868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.
Vergi incelemelerinde uyulacak usul ve esaslar hakkında yönetmelikteki değişiklikler nelerdir ?
- Vergi incelemesi sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin olarak yapılacak,
- İnceleme konusu ve dönemi ile ilgili olmayan herhangi bir hususa ilişkin, mükelleften bilgi ve belge talebinde bulunulamayacak,
- Yürütülmekte olan incelemeler sırasında, görevlendirme yazısında belirtilenden farklı bir konu veya döneme ilişkin eleştiriyi gerektiren hususların tespiti durumunda, söz konusu durum inceleme görevini verenlere bildirilecek,
- Vergi inceleme tutanaklarına mükelleflerin itiraz ve mülahazalarının kaydedilebilmesi için, imzalanmadan 2 gün önce mükellefe sunulacak,
- Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca, vergi inceleme görevleri ile ilgili olarak tespit edilen ve eleştiri gerektiren bir hususun diğer vergisel işlemlerin düzeltilmesini de gerektirdiği durumlarda , bu işlemlere ilişkin düzeltme önerilerine vergi inceleme raporlarında yer verilecek, ancak farklı mükellef nezdinde vergisel işlemlerin düzeltilmesine yönelik vergi inceleme raporu düzenlenmesi gerekiyorsa, söz konusu durum inceleme görevini verenlere bildirilecek,
- Vergi inceleme raporlarında mükelleflerin tutanakta yer alan itiraz ve mülahazaları ile bunlara ilişkin ayrıntılı değerlendirmelere de yer verilecek,
- Yapılan vergi incelemesi sonucunda, inceleme konusu ve dönemine ilişkin eleştiriyi gerektirecek herhangi bir hususun tespit edilememesi halinde, bu durum ilgili birim tarafından mükellefe yazı ile bildirilecek,
- Defter ve belgeler yazılı olarak istendiğinde, bu yazıda ibraz süresinin en az 15 gün olduğu belirtilecek.
Rapor değerlendirme komisyonlarının oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’teki değişiklikler nelerdir?
Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’in ‘Mükellef ve inceleme elemanının dinlenmesi’ başlıklı 14’üncü Maddesi’nin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere’ “(2) Dinlenmeden önce raporlarda eleştiri konusu yapılan hususlar hakkında bilgi içeren rapor özetleri mükelleflere verilir” fıkrası eklendi. Böylelikle mükellefler, Rapor Değerlendirme Komisyonu’nun önüne çıkmadan önce, vergi inceleme raporu hakkında bilgi sahibi olabileceklerdir.
Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelikteki Değişiklikler Nelerdir?
Bu yönetmeliğin 5’inci maddesi ile Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği’nin 57’nci maddesinin üçüncü fıkrasından sonra gelmek üzere “(4) Sahte belge düzenleme fiili dolayısıyla düzenlenen Vergi Tekniği Raporu’nun başka bir mükellefin sahte belge kullandığına ilişkin tespitler içermesi durumunda, söz konusu Vergi Tekniği Raporu, sahte belge kullanan mükellef nezdinde düzenlenecek vergi inceleme raporlarına ek yapılmaz. Ancak, sahte belge kullanma fiili nedeniyle düzenlenecek vergi inceleme raporlarında, sahte belge düzenleyicisinin bu fiili işlediğinin tespitine dair “Vergi Tekniği Raporunda’’ yer alan bilgi, belge ve değerlendirmelere ayrıntılı olarak yer verilir.” eklenmiştir.

Önemli olan Uygulamadır…

Yapılan değişiklikler kağıt üzerinde mükelleflerin hak ve hukuklarını vergi inceleme elemanları nezdinde daha belirgin ve kağıtta yazılı hale getirmesine rağmen; uygulama maalesef böyle olmamaktadır. Şu ana kadar rapor değerlendirme komisyonlarında dinlenme talebinde bulunup, talebi kabul gören kaç tane mükellef vardır? Rapor değerlendirme komisyonları; vergi inceleme raporlarında maddi hata olması dışında, raporlara müdahale etmemektedirler. Tamamen denetim elemanının varsayımlarına dayalı tarhiyatlarda bile” Bu müfettişin görüşüdür, biz buna müdahale edemeyiz” anlayışı ile konuya yaklaşmaktadırlar.
Özellikle, vergi tekniği raporlarının vergi inceleme raporlarına ek yaptırılmaması uygulamasının devam etmesi, Vergi Mahkemesi ve Danıştay kararlarının dikkate alınmadığını göstermektedir. Maliye, vergi tekniği raporlarının kozmik bilgi içerdiği anlayışından kendisini kurtarmak zorundadır. Bir mükellefe yapılan tarhiyatın dayanağı vergi tekniği raporu ise bu rapor ilgili mükellef tarafından mutlaka okunmalı ve tetkik edilmelidir, konuyu “vergi mahremiyetini” gerekçe göstererek geçiştirmek doğru değildir.