Panama Belgeleri’nde Türk işadamlarının da isimleri ortaya serildi.
Bu durumu nasıl değerlendirmemiz gerekiyor?
Bu köşede sık sık Joseph Stiglitz adını telaffuz ederim.
Dünyanın tanıdığı Amerikalı sosyal devletçi ekonomist.
Cambridge’den Yale’e; Oxford’dan Stanford’a; Princeton’dan Columbia’ya kadar çeşitli üniversitelerde profesörlük yaptı.
Bill Clinton’un başkanlığı döneminde Ekonomik Danışmanlar Kurulu’nun başkanlığında bulundu.
Dünya Bankası’nda başkan yardımcısı görevinde iken; Türkiye gibi ülkelerin nasıl uçuruma yuvarlatıldığını görüp istifa etti. Dünya Bankası ve IMF’nin içyüzünü anlattığı mektubu olay oldu.
Stiglitz’in 2001 yılında Nobel Ekonomi Ödülü alması şaşırtıcıydı. Çünkü, altın yıllarını yaşayan neoliberalizme/vahşi kapitalizme sert eleştirilerde bulundu.
Uzatmayayım....
Stiglitz’in “Eşitsizliğin Bedeli” kitabından alıntı yaparak Panama Belgeleri’nin aslında neyi ortaya çıkardığını yazacağım. Bakın ne diyor mektubunda Stiglitz:
“Merhaba Ben Kapitalizm;
Küçük kızlarınızı Barbie bebeklerle büyüttüm; bugün sizden estetik operasyon için para istiyorlar diye neden şaşırıyorsunuz! Çıkarlarım uğruna kocaman bir moda endüstrisi yarattım! İstediğimi de elde ettim; 17 yaşındaki kızların çoğu dış görünüşlerinden rahatsız.
Ben Kapitalizmim! Bir kadının bir moda dergisini 15 dakika karıştırması kendi vücudunu beğenmemesine yetiyor!..”
Kuşkusuz...
Mektup bununla sınırlı değil...
Devam edelim:

En büyük yalan


“Ben Kapitalizmim;
Ve bakış açınızı öyle bir değiştirdim ki; hırsız bir CEO’nun hayat hikayesi sizin için azim ve başarı hikayesi olabiliyor.
Ben Kapitalizmim;
Ve ortalama bir insanın; günde 5.5 saat televizyon seyrettiği, kitap okumadığı, tiyatro ve sinemaya çok az gittiği bir toplumda alaşağı edilmek gibi bir kaygım yok!
Ben Kapitalizmim;
Ve Steve Jobs tabii ki çok önemli biriydi; ancak yüzde 1’inizin ihtiyacı olan makineleri 3. dünya ülkelerinde, ucuz işçilerle üretmekte çok başarılıydı! Elbette bütün kapitalistler birer ‘aziz’ gibi konuşacaklar. Tıpkı Bill Gates gibi, 150 milyon dolarlık 66 bin metrekare bir evde yaşayan bir aziz!
Ben Kapitalizmim;
Ve benim yüzümden ortalık, miras kavgaları yüzünden kanlı bıçaklı olmuş akrabalarla dolu. Her yıl 20 milyon çocuk açlıktan ölürken, siz bir koşu bandının üstünde fazla yağlarınızı eritmek için ter döküyorsunuz!
Ben Kapitalizmim;
Ve benim yüzümden dünyada 600 milyon obez ve 1.4 milyar aç insan var!
Ben Kapitalizmim;
Ve Starbucks için kahve üreten bir çiftçinin, oradan bir bardak kahve satın alabilmesi için üç gün çalışması gerek!
Ben Kapitalizmim;
Ve Uzakdoğu’da 6-12 yaş arası kızlar 200 dolar gibi komik paralarla seks kölesi olarak satılıyorlar.
Ben Kapitalizmim;
Ve serbest piyasa ekonomisi dünyanın en büyük yalanı... “
Bitmedi mektup...

İşin özü budur


“Ben Kapitalizmim;
Ve kadınlara sesleniyorum! Lütfen birer obje haline geldiğinizi aklınıza getirmeden Victoria’s Secret’a koşun. Avuç içi kadar çamaşıra 80 dolar verince çok mutlu olacağınızı garanti ediyorum!
Ben Kapitalizmim;
Ve 15 yaşındaki bir çocuğun iPad alabilmek için böbreğini sattığını duyunca zevkten dört köşe oldum!
Ben Kapitalizmim;
Ve Tayland’da Disney fabrikası için çalışan bir çocuğun Disneyland’e girecek parayı çıkarması için 55 gün çalışması gerek.
Ben Kapitalizmim;
Ve Afrika Kıtası’ndan her sene 8.5 milyar dolar değerinde pırlanta çıkıyor, kıtanın açlık sorununu çözmeye yetecek miktar.
Ben Kapitalizmim;
Ve siz pırlantalara bayılırsınız, Hindistan’da 1 milyon kişi günde 1.2 dolar kazanarak o pırlantaları üretiyorlar.
Ben Kapitalizmim;
Ve yılda 20 milyon çocuk açlıktan ölürken siz aynı tişörtü haftada iki kez giymeye utanıyorsunuz.
Ben Kapitalizmim;
Ve siz hangi tanrıdan bahsediyorsunuz, artık farkına varın, taptığınız tek tanrı benim!
Ben Kapitalizmim;
Ve siz hangi tanrıdan bahsediyorsunuz, Müslümanlar 5 yıldızlı Kabe manzaralı otellerinde, ibadet ederlerken!
Ben Kapitalizmim;
Ve siz hangi tanrıdan bahsediyorsunuz, bütün dünya Hıristiyan bayramı Noel’i sırf alışveriş yapıp eğlenmek için kutlarken, ABD’de 7 milyon evsiz insanın olduğundan kimsenin haberi yok. Çünkü televizyonda gördüğünüz Amerikalıların hepsi havuzlu villalarda yaşıyor.
Ben Kapitalizmim;
Ve yine başardım! Bütün kadınları dolapları tıka basa dolu olduğu halde giyecek hiçbir şeyleri olmadığına inandırdım.
Dünya nüfusunun yüzde 50’si dünya kaynaklarının ve zenginliklerinin yüzde 1’ine sahip. Dünya nüfusunun yüzde 1’i dünya kaynaklarının ve zenginliklerinin yüzde 50’sine sahip.
Ben Kapitalizmim;
Ve bankacılar benim evlatlarım. Amerikalıların yüzde 85’i eğer ekonomik durumlarını iyileştirebilecekse faşist bir hükümeti seçebileceklerini söylüyor. İşte bu kapitalin gücü!
Sizi özgür bırakmayan, fikirlerinize sansür vuran, en sonunda polis kurşunuyla öldüren sistemi kendi elinizle kurmanız ne tuhaf? Sizin ağzınızı burnunuzu kırıp hapse tıkmaları için bir sistem kuracak parayı kendi vergilerinizle sağlamanız ne tuhaf?..”
Yani... “Bu Panama Belgeleri nedir” diye bana sormayınız.
“Türkiye neden faşizme doğru gidiyor” diye bana sormayınız.
İşin özünü-sırrını bu mektup anlatıyor...