Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Kudüs Yahudilerce ‘büyük mabet' ve eski İsrail'in başkenti olarak kabul ediliyor. Hazreti İsa'nın çarmıha gerilmesi ve dirilmesi inancı Kudüs'ü Hıristiyanların inanç kaynağı kılıyor.
Adı ilk kez milattan 2 bin yıl önce geçen Kudüs milattan bin yıl öncesinden itibaren eski İsrail'in başkentiydi. Milattan 63 yıl önce Romalılar tarafından fethedildi. Romalılar milattan sonra 70'teki ayaklanma sırasında Heredot Tapınağı'nı yerle bir ettiler.
4. yüzyıldaki Bizans hâkimiyetini 7. yüzyıldan itibaren Perslerin Filistin'deki egemenliği izledi. Kutsal şehir yüz yıldan kısa süren Haçlı hâkimiyeti dışında hep Müslümanlar tarafından yönetildi. 16. yüzyılda Osmanlıların fethettiği Kudüs, Birinci Dünya Savaşının ardından Milletler Cemiyeti tarafından İngiliz mandasına verildi.
Ebedi başkent iddiası
Birleşmiş Milletler 1947 yılında Kudüs'e uluslararası statü kazandırdı. Devletler hukukuna göre günümüzde de geçerli olan bu statü ne İsrail, ne de Filistinliler tarafından tanınıyor. Kudüs 1948'den 1967 yılına kadar Ürdün ile İsrail arasında bölünmüş bir kentti. Altı Gün savaşında İsrail tarafından işgal edilen Kudüs 1980 yılında İsrail Parlamentosu Knesset tarafından "İsrail'in ebedi başkenti" ilan edildi. Dünya devletleri bu kararı desteklemeyip, büyükelçiliklerini Tel Aviv'de açtılar.
Kudüs'ün nihai statüsü, 1993 yılında başladıktan sonra devamlı kesintiye uğrayan İsrail ile Filistinliler arasındaki barış görüşmelerinin dışında bırakıldı.
ABD Başkanı Donald Trump Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada, 1995 tarihli "Kudüs Yasasına"na atıfta bulunarak, o tarihte ABD'nin Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıması ve büyükelçiliğini de Tel Aviv'den Kudüs'e taşıma tavsiyesinde bulunduğunu hatırlattı. Trump, "20 yıldan uzun süredir tüm başkanlar bu yasanın gereğini yapmayı ertelediler ve buna gerekçe olarak barış çabalarını gösterdiler. Bu sürenin ardından şu anda daha önce olmadığı kadar İsrail ile Filistin arasında kalıcı bir barışa yakınız. Dolayısıyla şu anda Kudüs'ü resmen İsrail'in başkenti olarak tanıma zamanı gelmiştir" diye konuştu ve Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdı. Donald Trump, açıklamasında bu adımı "gecikmiş bir karar" olarak nitelendirdi.
ABD, Trump'ın bu hamlesiyle Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıyan ilk ülke oldu.
Kararın ardından Google da İsrail'in başkentini Kudüs olarak göstermeye başladı.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ABD'nin kararının ardından yaptığı ilk açıklamada Donald Trump'a teşekkür etti ve "İsrail halkı sonsuza kadar minnettar olacak" dedi.
Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas ise Netanyahu'nun aksine , ABD'nin Kudüs kararına sert tepki gösterdi. Abbas, ABD Başkanı Donald Trump'ın Kudüs kararını tanımadığını ve ABD'nin bu kararla tüm barış çabalarını baltalayarak barış görüşmelerindeki rolünü bitirdiğini" belirtti.
Abbas, Filistin Kurtuluş Örgütü’nün yakın zamanda "acil" koduyla toplanacağını belirterek, "ABD Başkanı Trump’ın bu geceki kararı, Kudüs’ün gerçekliğini değiştirmeyecektir, İsrail’e de meşruiyet sağlamayacaktır. Kudüs, Arap, İslam ve Hristiyan kimliğiyle Filistin Devleti’nin ebedi başkenti olarak kalacaktır. Kudüs, herhangi bir değişim girişimine karşı dirençlidir" şeklinde konuştu.
"Diğer ülkelerle, dostlarımızla birlikte, bu karara müzakereler ile karşılık vereceğiz" ifadelerini kullanan Abbas, "Karar, uluslararası düzeyde hiç bitmeyen savaşlara yol açacaktır." diye ekledi.
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'da Yunanistan ziyareti öncesi Esenboğa Havalimanı önünde toplanan kalabalığa yaptığı konuşmasında ise ; Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıdığını açıklayan ABD Başkanı Donald Trump'a "Neye yaranmak istediğini anlamak mümkün değil" diyerek tepki gösterdi ve "Ey Trump, sen ne yapmak istiyorsun" sorusunu yöneltti.
Ey Trump, sen ne yapmak istiyorsun? Bu nasıl bir yaklaşımdır? Siyasi liderler karıştırmak için değil barıştırmak için olurlar. ABD Başkanı Kudüs'le ilgili açıklama yaptı. ABD, aslında Birleşmiş Milletler 1980 kararını adeta hiçe saymıştır. Bugüne kadar ABD ve İsrail'den başka dünyada hiçbir ülkenin 1980 BM kararının dışında, ona aykırı bir adımı olmamıştır. Sayın Trump'ın neye yaranmak istediğini anlamak mümkün değil. Şu anda Sayın Trump'ın bu açıklamaları adeta 'mikser' görevi görmeye yöneliktir. Karıştırmaya yöneliktir, barıştırmaya değil.
ABD'nin kararına AB'nin yanı sıra İngiltere, Fransa ve Almanya'dan da tepki var.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron "ABD'nin tek yanlı kararı üzücü, desteklemiyoruz" dedi.
Almanya Başbakanı Angela Merkel de Trump yönetiminin kararını desteklemediklerini, kentin statüsünün iki devletli çözüm müzakerelerinde belirlenmesi gerektiğini belirtti.
İngiltere Başbakanı Theresa May’in açıklamasında, “Nihai bir anlaşma yapılmasından önce ABD’nin elçiliğini Kudüs’e taşıma ve Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararına katılmıyoruz. Bunun, bölgede barışa yardımcı olmayacağına inanıyoruz” ifadelerine yer verildi.
Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasıyla ilgili açıklamasından dolayı ciddi endişe duyduklarını belirtti. Mogherini, AB'nin tutumunun değişmediğini ifade ederek, müzakereler yoluyla iki tarafın da beklentilerini karşılayacak şekilde ve Kudüs'ün gelecekte iki devletin de başkenti olmasını sağlayan bir çözümün bulunması gerektiğini vurguladı.
Birleşmiş Milletler 1980 kararı nedir?
Doğu Kudüs'ü 5 Haziran 1967'de işgal eden İsrail, 1980'de tek taraflı olarak kentin doğusunu ve batısını "birleşik başkenti" ilan etmişti.
BMGK, 1980'de kabul ettiği 478 sayılı kararla İsrail'in ilhak ve başkent ilanını geçersiz saymıştı.
BM Güvenlik Konseyi Kudüs gündemiyle toplanacak
ABD medyasına konuşan Birleşmiş Milletler (BM) diplomatlarının verdiği bilgiye göre, Konseyin 8 üyesinin talebi üzerine söz konusu görüşme cuma günü yapılacak.
BMGK kararı çerçevesinde, ABD dahil uluslararası toplum Doğu Kudüs'ün işgal altında olduğunu kabul ediyor. İsrail yönetimini tanıyan tüm ülkelerin büyükelçilikleri Tel Aviv'de bulunuyor. Hiçbir ülke, Kudüs'ü ya da doğu ve batı bölümlerini başkent olarak kabul etmiyor.
