2014’te bir grup motorcu arkadaşımla birlikte, uzun zamandır hayalini kurduğum motosikletle Moğolistan seyahatimizi gerçekleştirdik. Son derece zorlu ama bir o kadar da harika sürüş etaplarının olduğu, unutulmaz bir yolculuk oldu. Bu yolculukta ata yurdumuz Ötüken’e, Orhun Vadisi’ne de gittik ve köklerimizin serpilip büyüdüğü yerleri hayranlıkla gezdik. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler olan Orhun Anıtları’nı içimizde coşku, heyecan, gurur gibi müthiş duygular yaşayarak kendi gözlerimizle gördük...
Bilge Kağan ve Kül Tigin
Orhun Abideleri, Orhun Irmağı’nın küçük bir kolunun yakınında yer alıyor. Bu nedenle Orhun Yazıtları ya da Kitabeleri diye anılır. İlk kitabe 732’de, bundan bir yıl önce ölen kardeşi, Türk ordusunun komutanı Kül Tigin anısına, ağabeyi, Türk Devleti’nin başı Bilge Kağan tarafından dikilir. İkinci kitabe ise 735’te, bir yıl önce ölen Bilge Kağan anısına oğlu Tenri tarafından dikilir. Bilge Kağan’ın, kardeşi Kül Tigin’in ölümü için diktirdiği anıtta; kardeşinin ölümü, Göktürk tarihine ait olaylar ve birlik mesajları anlatılır. Bilge Kağan’ın ölümü için oğlunun diktirdiği anıtta Bilge Kağan’ın kahramanlıkları, anlatılır...
Tarihte Orhun Abideleri
Göktürk Kitabeleri’nden ilk söz eden 12. yüzyıl tarihçilerinden Cüveyni olmuş. 1889’da Rus bilim adamı Yadrintsev, kitabelerin kopyalarını bilim dünyasına ulaştırmış. 1890’da Finler, 1891’de Ruslar bölgede incelemelere başlamış. 1893’te Danimarkalı dilbilimci Thomsen, metinde çok kullanılan Tengri kelimesini, arkasından da Türk ve Kül Tigin kelimelerinden işe başlayarak Göktürk alfabesini çözmüş. Radloff bu alfabeyle dili çözerek, kitabeleri tercüme etmiş ve bilim dünyasına sunmuş...
Anıtların bugünü
Anıtlar, 2008 yılında Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından, orijinal yerlerinde bir kopyaları bırakılarak yakında yapılan müzeye taşındılar ve bölgede bulunan pek çok eserle birlikte koruma altına alındılar. Çok geç kalınmış olmakla birlikte son yıllarda, Türkiye’de birkaç yere Orhun Anıtları’nın kopyaları yerleştirildi. Fırsatınız olursa görmenizi öneririm.
Kitabelerin Türk dili için önemi
Göktürk Kitabeleri’nde bütün milleti ilgilendiren, milletin geleceğine ışık tutacak görüşler, fikirler ve öğütlerle Türk milletinin hayatına huzur, güven, refah getirmek için girişilen mücadeleler anlatılır. Gerçekçi bir resmi tarih anlatımının yanı sıra, toplumsal ve siyasal eleştiriler de vardır. Güven dolu cümleler, kudretli bir hitabet de vardır ve Türk dili için çok önemlidir. Bu anıtlar bizim dil anıtlarımızdır. Türkçe yazılmış en eski eserdir. Ayrıca Türk adının ve Türk milletinin isminin kullanıldığı ilk Türkçe metindir.
