Doğalgazın kaynağı Sibirya'ya gittik! -44 derece nasıl bir şey?

Lisede dönem ödevi olarak Orhan Pamuk’un Kars’ta geçen Kar romanını okuyana kadar soğukla ilgili hiç ciddi bir fikrim yoktu. Fakat önceki hafta pazar akşamı Sibirya’ya ayak bastıktan sonra soğukla ilgili hiçbir şey bilmediğimi anladım. Daha önce hiç -44 dereceyi görmemiştim.

YERİN 4000 METRE ALTINDAN ÇIKIYOR

Bu soğuktan kurtulmak için ise çare doğalgaz. Türkiye ve Rusya arasında enerji politikalarının yeniden kurgulanmasına neden olacak Doğalgaz Türk Akımı projesinde deniz altındaki boru hatlarını ise Rus Gazprom şirketi yapıyor. Gazprom’un çoğunluk hisseleri Rusya Federasyonu’na ait. Özel yatırımcılar olsa da kamu payları hakim durumda. Gazprom’un davetlisi olarak adım attığımız Sibirya’da yerin 1000 metre-4000 metre arasında değişen derinliklerinden çıkarılan doğalgazın sondaj, çıkarılma ve işlenme süreçlerine tanıklık ettik.



Rusya dünya doğalgazı rezervlerinin yüzde 17’sine sahip bir ülke. Bu rezervlerin yüzde 90’i ise Kuzey Kutup dairesinin içinde yer alan Novy Urengoy’da yer alıyor. 1966 yılına kadar Novy Urengoy kuş uçmaz kervan geçmez bir bölgeymiş.

[statistics_releated title="TÜRKİYE'DE ÖLÇÜLMÜŞ EN SOĞUK HAVA" value="-45.6" sub_title="DERECE" sub_text="Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre Türkiye’de resmi olarak ölçülen en soğuk hava 20 Ocak 1972 günü Ağrı’da ölçüldü. Vilayette o gün hava sıcaklığı -45.6 dereceydi.">

GÜMRÜK OLMADIĞI İÇİN ÖNCE MOSKOVA

Novy Urengoy’da havalimanı var. Fakat uçaklar saat 13:00’a kadar iniş yapabiliyor. Ve Sibirya’daki bu havalimanında pasaport kontrol noktası yok. Moskova üzerinden uçmak zorundasınız yani. Biz de öyle yaptık İstanbul’dan Moskova’ya oradan Novy Urengoy’a hareket ettik. Yolculuk yaklaşık 13 saat sürdü.



13 saatin ardından Novy Urengoy havalimanına indiğimizde hava -40 dereceydi. Bu soğukla ilk temas ettiğimde nefes almakta ciddi anlamda zorlandığımı söylemeliyim. Yüksek bir noktada olduğumuzdan üstümüzdeki basınç fazlaydı. Rüzgar olmadığı için soğuk üstünüze saldırmıyor fakat yakıcı bir etkisi olduğunu söyleyebilirim.

GENEL OLARAK ISSIZ

Şehre ilk indiğimizde sokakta insan gördüğüme gerçekten şaşırdım. İnsanlar üzerinde pek de aman aman kalın gözükmeyen montlarla sokakta dolaşıyorlar. Otobüs bekliyorlardı. Otele gidene kadar etrafta birkaç toplu konut mahallesi ve bir iki bar gördüm fakat genel olarak ıssızdı.

Karnımız kurt gibi acıkmıştı. Yani sıra yemeğe geldiğinde Sibirya bölgesinin bir şeyleri pek de pişirme adeti olmadığını öğrendim. Yemekler lezzetsiz değildi. Fakat soğuk hava koşullarında yemekleri hareket halindeyken muhafaza etmek için kuruttuklarını veya tuzladıklarını gördük. Bölgede en fazla geyik eti tüketildiğini de not etmek gerek.



Otele yerleştikten bir gün sonra Gazprom Novy Urengoy’daki doğalgazın çıkarılış tarihini anlatmak için açtığı müzeyi ziyaret ettik. Müzede 1966 yılında şehrin kurulmasından ilk doğalgazın çıkarılmasına kadar pek çok detay bulunuyor.



Gazprom müzesinde basın mensuplarına Rusya'nın dünya üzerindeki doğalgaz boru hatları gösterildi. Novy Urengoy'daki doğalgaz sahası dünyanın en büyük ikinci doğalgaz sahası, birinci ise İran'daki Pars doğalgaz sahası, fakat İran'daki üretim Rusya'dan düşük.

1966 yılında Novy Urengoy'da doğalgaz çıkaran ilk ekip.

Doğalgaz yerin 1000-4000 metre arasında katmanlardan çıkarılıyor. İşte o katmanlar...

Ardından yolumuz Kuzey Kutup Dairesi’nin başlangıç sınırına düşüyor. Burayı ziyaret edenler kutup kaşifi unvanını alıyor. Kutup Dairesi sınırındaki soğuk yüzünden parmaklarım yandı ve elimi kısa bir süre kullanamaz hale geldim. Hatta cep telefonum belli bir noktadan sonra bu soğuğa dayanamayarak kapandı. Anıtın kuzeyine geçtiğiniz anda Kuzey Kutbu’na giriş yapmış oluyorsunuz. Biz de öyle yaparak Rusya’nın en büyük doğalgaz kuyularından biri olan 16. Doğalgaz Sahası’na hareket ettik.

16. Doğalgaz Sahası’na gittiğimizde işçilerin çalışma koşullarıyla ilgili bazı bilgiler edindik. Novy Urengoy’da çalışan işçiler yılın 12 ayı maaşlarını alıyor fakat bir ay çalışıp bir ay çalışmıyorlar. Bulundukları tesisten dışarı çıkmak çok mümkün olmadığından spor salonlarından bilardo odalarına kadar işçiler için pek çok şey düşünülerek bir tesis kurulmuş. Yedikleri yemekler yaptıkları işin karşılığı olması adına protein ağırlıklı.

Doğalgaz çıkarmak aynı zamanda pek çok riski de birlikte barındıran bir iş. Yangın çıkmaması için pek çok şey yasak. Aslında her şey yasak gibi:)

DOĞALGAZ NASIL İŞLENİYOR?

16. sahada doğalgazın kuyudan geldikten sonra nasıl işlendiği sürecine de tanıklık ettik. Gaz kaynağından alındıktan sonra çapı 1.2 metre olan borulara taşınıp işlenme odalarına götürülüyor. Burada toplanan gazlar ardından kurutma işlemine tabi tutuluyor. Daha sonra arıtma tesisine gönderilen gazların içindeki kum ve kil arındırılıyor.

Üçüncü gün otelden hareketle 1A Doğalgaz Sahası’nı ziyaret etmek için hareket ediyoruz.

Gazprom’un Novy Urengoy’da 12 bin 500 çalışanı bulunuyor. Bu çalışanlar aileleriyle birlikte ciddi bir nüfusu oluşturuyorlar. Kentin nüfusu 120 bin civarında. Hal böyle olunca çocukların eğitimi için kentte okullar da açılıyor. Bu okulları ziyaret ediyoruz. Kentteki Gazprom Yüksekokulu doğalgaz sanayisine insan yetiştirmek için kurulmuş. Geleceğin uzman ve teknisyenleri bu okuldan çıkıyor. 1982’de kurulan Gazprom Yüksekokulu’nda 1000 öğrenci okuyor. Bu öğrenciler mezun olduktan sonra Gazprom’da işe başlıyorlar.


Okulun müdür yardımcısı bizi gezdiriyor. Sınıflarda torna tesviyeden, doğalgaz borularının çalışma prensiplerine kadar pek çok uygulamalı ders veriliyor.



MASAJ+TUZ ODALI ANAOKULU

Kentte çocuk yaştaki öğrenciler için bir anaokulu da kurulmuş. Fakat buraya bir okul demek haksızlık olur resort otel gibi bir şey. Gazprom işçilerinin çocukları için kurulan anaokulunda havuzdan masaja, özel çocuk doktorlarından drama derslerine kadar pek çok hizmet veriliyor. Çocuklar sabah 9:00’da okula teslim ediliyor, akşam 20:00’da aileleri tarafından teslim alınıyorlar.

Vücutlarındaki oksijen oranını dengelemek için çocuklar tuz odasında dinlendiriliyor.



İşçilerin çocukları için yapıldığından okulun aylık ücreti 5 euro civarında. Bu arada Novy Urengoy'da aylık doğalgaz kullanım bedelinin 3 euro(!) olduğunu söylemek durumundayım.

[img_right_template title="OKSİJEN İÇİYORLAR" desc="Yüksek basınçtan dolayı kuzey kutup dairesinde yeterli oksijen bulunmuyor. Bu yüzden anaokulunda çocuklara zenginleştirilmiş oksijen veriyorlar. Köpük şeklindeki bu içecek tatlandırıcıyla içilebilecek bir hale getiriliyor. " image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2018/01/thumbnail_img_0792.jpg" width="1280" height="960">

İLK KUYU 1966'DA AÇILDI

İlk doğalgazın 1966 yılında çıkarıldığı noktaya dikilen anıt Novy Urengoy’a yolu düşenlerin uğradığı bir mekan. Aşağıdaki videoda açılan ilk kuyu adına yapılan anıtı görebilirsiniz.

TÜRK AKIMINDA SON DURUM NE?

Gazprom sistemine dahil olan doğalgazın yaklaşık yüzde 70’ini üreten Urengoy bölgesi, Rusya’dan Karadeniz’in altından Türkiye ve Avrupa’ya doğalgaz aktaracak Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı’ndan akacak doğalgazın da çok büyük kısmını sağlayacak.



16. Doğalgaz Sahası gibi bir üretim tesisinde bir yıl içinde tek başına neredeyse Türk Akımı’nın yıllık 31.5 milyar metreküplük toplam kapasitesini karşılayabilecek miktarlarda doğalgaz üretiliyor. Söz konusu kapasitenin yarısı Türkiye’nin kullanımına sunulacak. Halen yapımı devam eden Türk Akımı Boru Hattı’nın derin denizlerdeki inşaatını dünyanın en büyük inşaat gemisi olan Pioneering Spirit gerçekleştiriyor.



Her biri 930 kilometre uzunlukta olacak iki hattan oluşacak projede, hatlardan biri Türkiye-Rusya Münhasır Ekonomik Bölgelerinin sınırı olan 224. kilometreye kadar gelirken, Türkiye’nin kullanımına açılacak diğer hatta ise 530 kilometrenin üzerinde boru döşendi. Böylece Türkiye’nin güncel doğalgaz ihtiyacının yaklaşık yüzde 35’ini karşılayacak ilk hattın yapımında yarı yol geçildi.

İPSALA ÜZERİNDEN AVRUPA'YA

Rusya'nın Anapa kıyısından Kıyıköy'e kadar uzanacak birinci hat, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) inşa edeceği boru hattı ile Lüleburgaz'a getirilecek. Avrupa'nın kullanımı için ayrılan ikinci hattın kara kısmı ise BOTAŞ ve Gazprom'un ortak kuracağı bir şirket tarafından inşa edilecek. Alınan bilgilere göre bu hat İpsala üzerinden Avrupa'ya gidecek.