Dünyanın en eskisi değil ama en önemli hisse senedi borsası “New York Esham Borsası” (New York Stock Exchange) dir. Çünkü ABD kapitalist dünyanın en büyük ekonomisidir. Bu borsadaki fiyatlar Dow ve Jones  isimli beylerin geliştirdiği bir endeks ile izlenir. Dow Jones 26 Ocak 2018’de 26 616 seviyesindeyken 6 Şubat 2018’de 23 923’e indi; yani % 10 geriledi. Serbest piyasa dünyasının ikinci en büyük ekonomisi olan Japonya’nın NIKKEI endeksi de 23 Ocak’ta 2018’de, 25 214 iken 6 Şubat’ta 21 524’e indi yani kabaca % 15 geriledi. Bu yazıyı okurken hangi düzeyde olduğunu İnternet’ten öğrenebilirsiniz. Borsadır bu; düşer de çıkar da; ancak bu son düşüşü televizyonlardan izlerken baktım ki; “bu düşüşün sebebi algoritmadır” ifadesi kullanılıyor. “Al-Goritma” Harzemli demektir. Kendisi muhtemelen bir Türk matematikçidir. (780-850)

BORSA DÜŞÜREN ALGORİTMA

Borsa neden düşer veya neden çıkar sorusu, Adem ile Havva’dan beri merak konusudur. O zaman da borsa var mıymış diye sormayın. Her zaman bir şeylerin sanal borsası, yani “beklentilere göre” al-sat işlemleri vardı herhalde. Al-sat kararları gelecek hakkında tahminde bulunarak alınır. Tahmin ise geçmişe bakarak yapılır. Geçmişte yaşanan olayların, sebep-sonuç ilgileşimlerini istatistik yöntemlerle damıtarak geliştirilen karar alma kalıplarına “Algoritma” denir. Algoritmalar hayatın tekerrür eden olaylardan ibaret olduğu inancına dayanır. Mesela Adem babamızın hayat tecrübesi yoktu. Dolayısıyla zihninde, elmayı yemenin en muhtemel sonucunun cennetten kovulmak olduğunu gösteren bir algoritma yoktu. Olsaydı belki de o tatlı meyveyi yemezdi.

BORSA HAREKETLERİ, KUŞ SÜRÜLERİNİN UÇUŞ DÜZENİNE BENZER

Mevsimi gelince, kıtalar arası yolculuklara çıkan kuş sürülerinin gökyüzündeki uçuş düzenini izlemek insana doğanın şaşmaz nizâmını anlatır. Bir sürüde, her yaşta kuş vardır. Her sefer, bazıları için ilk, bazıları için sonuncudur. Ama sürünün hayat tecrübesi vardır ve uçuş planları hep belli bir desen çizer. Borsa hareketleri üzerine kafa yoran uzmanlar, endeksin en muhtemel yörüngelerini çıkarmışlardır. Bu yörünge haritalarına bakarak bir al-sat algoritması geliştirmişlerdir. Algoritmasına güvenen “borsada ne olursa, ben ne yaparım” kararını, o olay cereyan etmeden çok önce alır. Olay patlayınca bir an bile tereddüt etmez “algoritma” ne yap diyorsa onu yapar.  İşte bu yüzden Dünya borsalarının bu son aşağı hareketine algoritma yüzünden oldu deniyor. Bir bakıma kimse bireysel zekâsını kullanamıyor herkes “basmakalıp” yani algoritmik hareket ediyor deniyor. “Yapay Zeka”nın belası da budur zaten.

Son söz: Algo ile düşen algo ile çıkar.