Kısaca kök hücreler için 'tamirci' yakıştırmasını da yapabiliriz. Örneğin, vücudumuzda hasarlı bir organımız var.. Kök hücreler, bu yapıyı oluşturan hasarlı bölgeye giderek gerekli tamiratı yaparlar. Yani, hangi tip hücre ve dokuya ihtiyaç varsa ona dönüşürler. Kök hücrenin bu kadar hayati önem taşıdığı günümüzde, Yaşam Kordon Kanı Bankası Satış ve Pazarlama Müdürü Serdar Burku, bebeklerin kordon kanı ve kordon dokusunu saklayarak ileride tedavisi güç pek çok hastalığa çare bulunabildiğini, saklanan dokunun birçok lösemi hastasının tedavisi için yeni bir kapının açılacağını ifade etti. Yaşam Kordon Kanı Bankası Satış ve Pazarlama Müdürü Serdar Burku'ya konuyla ilgili aklımıza gelenleri sorduk. Son derece faydalı ve açıklayıcı yanıtlar aldığımız sohbetimizde, kök hücre tedavisinin ne olduğu, kordon kanı bankacılığı, kordon kanı hangi hastalıklarda kullanıldığı, Türkiye ve Dünyada kordon kanı bankacılığı açısından hangi aşamada olunduğuna ilişkin pek çok yanıt aldık. Kök hücre tedavisi nedir? Kök hücre tedavisinde kullanılan kaynaklar hangileridir? Kordon kanının bu kaynaklar içindeki önemi nedir? Kök hücreler, insan vücudunda bulunan ve her türlü vücut yapısı hücresine dönüşme kapasitesine sahip temel hücrelerdir. Vücutta onarım ihtiyacı olan bölgeye giderek, gereken hücre tipine dönüşür ve hasarı onarırlar. Örneğin: Problem bağışıklık sistemindeyse veya organ hasarı varsa bu yapıyı oluşturan hasarlı bölgeye giderek gerekli tamiratı yaparlar. Yani, hangi tip hücre ve dokuya ihtiyaç varsa ona dönüşürler. KÖK HÜCRELERİN EN FAZLA BULUNDUĞU ZAMAN ANNE KARNINDAKİ BEBEKLİK ÇAĞI Kök hücre tedavisinde kullanılan kaynaklar temel olarak kordon kanı, kemik iliği ve periferal kan olarak bilinmektedir. Ancak vücutta kök hücrelerin en fazla bulunduğu zaman anne karnındaki bebeklik çağıdır. Yaşlanmayla beraber doku, organ iyileşmelerinin daha yavaş ve güç olduğu da bilinen bir gerçektir. Kordon kanı kök hücreleri başta lösemi (kan kanseri) ve akdeniz anemisi gibi sıklıkla görülen kan hastalıkları dâhil 80’den fazla hastalıkta günümüzde kullanılmaktadır. Bu konunun önemiyle ilgili bazı rakamsal değerlere vurgu yapmak gerekirse; Amerika’da her 10 dakikada 1 kişi kan kanseri sebebiyle hayatını kaybetmektedir, ayrıca yine Amerika’da tüm kanser vakalarının %3,1’ini lösemi oluşturmaktadır. Ülkemizdeki verilere bakılacak olursa her yıl 16 yaşın altında 1.200-1.500 yeni lösemili çocuk vakası bildirilmektedir. Lösemi hastalığı bu kadar ciddi bir hastalıkken ve binlerce kişi kemik iliği nakli için sıra beklerken, kordon kanı binlerce lösemi hastasının tedavisi için yeni bir kapı açmaktadır. İKİ ÇEŞİT KORDON KANI BANKACILIĞI VAR Kordon kanı bankacılığı hakkında bilgi verir misiniz? Kaç yıldır Türkiye’de hizmet vermektesiniz? Kordon kanı bankacılığı yeni doğacak bebeklerin doğum esnasında göbek kordonundan alınan kandan ayrıştırılan kök hücrelerin uygun şartlarda saklanması esasına dayanır. İki çeşit kordon kanı bankacılığı vardır. Birincisi aileler adına bu hizmetin özel olarak organize edildiği otolog saklama ve ikincisi de toplam bir kök hücre havuzu oluşturmak adına bağış kanlarından genel toplama yapılması şeklindedir. Genel kök hücre bankacılığı uzun soluklu ve devletlerin desteğiyle yürütülmesi gereken bir süreçtir. Biz de Yaşam Bankası FamiCord Group olarak otolog kısımda, yani özel saklama yapılan aile kordon kanı bankacılığı şeklinde ağırlıklı olarak hizmet veriyoruz. Yaşam Bankası Türkiye’de 2002 yılında ilk kurulan aile kordon kanı bankası olup, 13 yıldan fazla tecrübeye sahiptir. Yaşam Bankası, Sağlık Bakanlığı ruhsatlı olup, Kordon Kanı Bankacılığı mevzuatına uygun olarak GMP (İyi Üretim Uygulamaları) kalite standartlarında hizmet sunmaktadır. Ayrıca Yaşam Bankası, Avrupa’da 20’den fazla ülkede toplam 130 binden fazla kordon kanı saklayan ve Avrupa’nın en büyük kordon kanı firmalarından biri olan FamiCord Group üyesidir. FamiCord uluslararası standartlarda hizmet vermekte ve bilim kurulları tarafından desteklenmektedir. Ayrıca Yaşam Bankası AABB ve Cord Blood Europe (Kordon Kanı Avrupa) üyesidir. ZAMAN SINIRLAMASI YOK Kordon kanı ve dokusu nasıl alınır ve nasıl saklanır? Doğum sırasında hekim tarafından toplanan kordon kanı ve alınan kordon dokusu parçası en geç 24-36 saat içinde laboratuvara ulaştırılmak üzere özel kitlerimiz içerisinde doğum gerçekleşen hastaneden alınmaktadır. Yaşam Bankası'na ulaşan kordon kanı ve dokusu içerik açısından incelenir. Ayrıca anne kanından da bazı testlerin sonuçlarının tamamlayıcı bilgi olarak yapılması gerekmektedir. Önemli bir detay olarak, Yaşam Bankası kan veya dokuyu direkt saklamaz. Bu biyolojik malzemelerin en gerekli olan kısımlarını yani kök hücrelerini ayrıştırıp saklar. Bu da ileride dondurucudan çıkarılan malzemenin direkt nakle hazır ve kullanılabilir olmasını sağlar. Ayrıca bu yöntemle, ileride çözülme sonrası olası kök hücre üretilememe riskleri de ortadan kaldırılmış olur. Saklama uygunluğu onaylanan kök hücreler, uygun teknikle dondurulur ve azot tanklarına yerleştirilerek -196°C'de saklanır. Saklama süresi olarak tıbben belirlenmiş bir zaman sınırlaması bulunmamaktadır. LÖSEMİ, LENFOMA, TALASEMİ, ANEMİ GİBİ 80'DEN FAZLA HASTALIĞIN TEDAVİSİNDE KULLANILIYOR Kordon kanı hangi hastalıklarda kullanılır? Kordon kanı saklanması ihtiyaç halinde hemen kullanılabilir olması, nakilde doku reddi sıkıntısının minimum olması, yüksek uyum olasılığı ve hızlı farklılaşma, çoğalma kapasiteleri ile gerçekten anlamlı bir kaynak oluşturmaktadır. Günümüzde kordon kanı saklanması yöntemiyle elde edilen kök hücrelerden başta lösemi, lenfoma gibi kanser türleri, Talasemi, Orak Hücreli anemi gibi metabolik hastalıklar, Fankoni Anemisi gibi kemik iliği hastalıkları, bağışıklık yetersizlikleri, doğuştan gelen metabolik düzensizlikler gibi kan hastalıklarında standart tedavi seviyesinde 80’den fazla hastalığın tedavisinde faydalanılmaktadır. Ayrıca deneysel tedavide organ yenileme ve hatta organ yapımı gibi birçok alanda kullanım çalışmaları mevcuttur. Dünya çapındaki yoğun araştırmalar yöntemin kullanım alanlarını hızla geliştirmektedir. Kan hastalıklarının artan önemi düşünülürse bu konu tüm aileleri yakından ilgilendirmektedir. Bebekten alınan kordon kanı akraba ve yakınları için kullanılabiliyor mu? Kordon kanı kök hücreleri tedavide kullanılırken uyum olarak 4/6 oranında uyum bile yeterli olmaktadır. Kemik iliğinde uyum beklentisi 9/10’a kadar çıkmaktadır. Bu sebeple kordon kanı nakil kaynaklarının en uyumlu ve naif halidir diye yorumlanabilir. Alınan kordon kanı, bebeğin kendisi için kullanılabildiği gibi, doku grubu uyma olasılığı çok yüksek olan kardeşlerinde ve hatta yine uyum sağlaması durumunda anne, baba ve birinci derece akrabalarında da kullanılabilir. Her ne kadar lösemi, bir çocukluk çağı kanseri olarak bilinse de, 45 yaş üstü kişilerde görülme olasılığı oldukça yüksektir. Bu kapsamda saklanan kordon kanı erişilebilir bir kaynak olması sebebiyle tüm aile fertleri için önem teşkil etmektedir. BÜYÜKANNE VE BÜYÜKBABA BİLE KULLANABİLİR Kordon dokusu neden saklanır? Göbek kordonu, bebeği anne karnında besleyen damarların etrafını saran, onları dış etmenlere karşı koruyan dokudur. Doğum gerçekleştikten sonra işlevi kalmadığı için atılır. Göbek kordonunda kordon kanından farklı kök hücreler bulunur. Bu kök hücreler kemik, kas, kıkırdak, yağ, sinir, karaciğer dokusu gibi pek çok dokuya dönüşebilir. Kordon dokusunda bulunan kök hücreler Tip-1 Diyabet, Kalp ve Damar Hastalıkları, Felç, Alzheimer, Parkinson, Kemik ve Kıkırdak Hasarı gibi pek çok hastalığın tedavisinde kullanılabilir. Yine bilimsel çalışmalar göstermektedir ki kan hastalığı sebebiyle kişiye kök hücre nakli yapılacağı zaman hem kordon kanındaki hem de kordon dokusundaki kök hücrenin birlikte verilmesi, yeni ve sağlıklı kan hücresi oluşturma sürecini hızlandırıp, naklin başarısını artırmaktadır. Kordon dokusu kök hücreleri ile yapılacak nakilde alıcı ve verici arasındaki doku uyumu gerekliliği minimumdur. Bundan dolayı kordon dokusu kök hücreleri sadece bebeğin kendisi için değil, kardeşleri, anne-babası, hatta büyükanne-büyükbabası için bile kullanılabilir. Ayrıca kordon dokusu kök hücreleri laboratuvarda kültür ortamında çoğaltılabilir. Böylece tüm aile için ihtiyaç dâhilinde ulaşılabilir bir kaynaktır. Türkiye’de kök hücre tedavisinde kordon kanını uygulamış iş birliği içinde olduğunuz hekimler var mı? Yaşam Bankası FamiCord Group olarak hemen hemen tüm Türkiye’de faaliyet göstermeye çalışmaktayız. Bu kapsamda kadın doğum hekimlerine sıklıkla konu hakkında bilgi iletmek ve ailelere bu konunun anlatılmasını sağlamak adına ulaşmaktayız. Genel olarak doğum sırasında kordon kanı ve dokusu her ailenin kendi hekimi tarafından alındığından biz de sıklıkla doğum gerçekleşen ünite hekimlerine düzenli olarak ulaşmaktayız. Ayrıca kordon kanından Türkiye’de ilk nakli gerçekleştirmiş olan Sn. Prof. Dr. Atila Tanyeli de firmamıza danışman olarak destek vermekte ve bu konunun en bilimsel ve doğru şekilde anlatılması adına katkı sağlamaktadır. Kordon kanı bankacılığı konusunda toplumsal bilinç açısından Türkiye’deki farkındalığı yeterli buluyor musunuz? Dünya bu konuda nerede? Türkiye nerede? Tüm dünyada kordon kanı bankacılığı 90’lı yılların başından itibaren ilk kordon kanı naklinden sonra şekillenmiş ve başta Amerika olmak üzere Avrupa’da birçok ülkeye yayılmış durumdadır. Ülkemizde de ilk yıllarda sadece yurt dışında saklama gerçekleştiren birkaç firma faaliyet göstermiştir. Kabaca rakamlarla farkındalık seviyesini değerlendirecek olursak Avrupa’da kordon kanı saklanma oranı her doğan bebeğin %2’si seviyesindeyken, Türkiye’de bu oran halen %0,5 seviyesindedir. Doğum oranı ve kan hastalıkları görülme olasılığı değerlendirildiğinde bu oranın artması ve farkındalığın gelişmesi çok önemli bir konudur. Biz de Yaşam Bankası FamiCord Group olarak tüm faaliyetlerimizi ülkemizdeki bilinç düzeyinin artırılması ve konunun doğru bir şekilde aktarılması noktasında gerçekleştirmeye çalışıyoruz.