Dengesiz

Va­r o­lu­şun ana fik­ri “den­ge­” ke­li­me­sin­de sak­lı­dır. Bir­çok fak­tö­rün kar­şı­lık­lı et­ki­le­riy­le be­lir­li bir dü­ze­ni sağ­la­ma­sı so­nu­cu olu­şan, nis­pe­ten kar­ma­şa­dan kur­tul­muş ve be­lir­siz­li­ğin azal­mış ha­li­dir. İş­te Tür­ki­ye eko­no­mi­sin­de bu den­ge kay­be­dil­miş du­rum­da. So­run da bu­ra­dan kay­nak­la­na­cak. Ana­li­zi şöy­le ya­pa­lım; Bi­zi zen­gin­li­ğe gö­tü­re­cek yol, ya­tı­rım ve üre­tim… Son 7 yıl­da or­ta­la­ma yıl­lık üre­tim ar­tı­şı yüz­de 4.4 ol­du. İyi bir ra­kam gi­bi gö­rü­ne­bi­lir an­cak çok ye­ter­siz ve sağ­lık­sız. Ne­den?

Ba­ğım­lı

Nü­fus ar­tış hı­zı, ca­ri açı­ğı ve dış borç­la­rı yük­sek bir eko­no­mi için dış kay­na­ğa ba­ğım­lı ya­tı­rım­lar­la sa­na­yi­de yıl­lık or­ta­la­ma yüz­de 4.4 bü­yü­me dü­şük­tür. Ay­rı­ca bu bü­yü­me­nin dış kay­nak­la fi­nan­se edil­me­si sür­dü­rü­le­bi­lir­li­ği­ni or­ta­dan kal­dı­rır. Sağ­lık­lı ve den­ge­li bü­yü­me için ya­tı­rım ve üre­ti­min ken­di ta­sar­ruf­la­rı­mız­la ya­pıl­ma­sı ge­re­kir. An­cak Tür­ki­ye'nin ta­sar­ruf­la­rı çok ye­ter­siz… AK­P'­den ön­ce yüz­de 20'nin al­tı­na düş­me­yen yur­ti­çi ta­sar­ruf­la­rın GSYH'­ya ora­nı, 2013 yı­lı­na gel­di­ği­miz­de yüz­de 13.4'e ka­dar düş­tü. Na­sıl?

Kon­trol­süz

Dış kay­nak­lı üre­ti­min de­vam ede­bil­me­si için har­ca­ma­lar teş­vik edil­di… Do­la­yı­sıy­la ta­sar­ruf ora­nı çok dü­şük ke­sim­ler, ban­ka­la­ra yak­la­şık 300 mil­yar TL kre­di ve kart borç­lan­ma­sı ya­pa­rak tü­ket­ti­ler. Bu kre­di­yi kim­ler sağ­la­dı? Yüz­de 72'si­nin sa­hip­le­ri ya ya­ban­cı ya da ya­ban­cı or­tak­lı olan Tür­ki­ye ban­ka­cı­lık sis­te­mi… Ne­re­ye har­ca­dı­lar? Ya­ban­cı kon­tro­lün­de­ki üre­ti­me… İt­ha­la­tın yak­la­şık yüz­de 65 ile yo­ğun­laş­tı­ğı oto­mo­tiv, elek­tro­nik, te­le­ko­mü­ni­kas­yon, tü­tün gi­bi kat­ma de­ğe­ri yük­sek ürün­le­re…

Borç­lu

Ya­ban­cı dı­şa­rı­dan ken­di ara ma­lı­nı, ken­di ham­mad­de­si­ni ucu­za ge­tir­di. Tür­ki­ye'den da­ha ucu­za üreten Çin gi­bi ül­ke­le­rin mal­la­rı­nı kul­lan­dı. Mon­ta­jı­nı yap­tı. Do­ğal ola­rak içe­ri­de üret­ken­lik azal­dı. Ca­ri açık, AK­P'­nin ba­şa geç­ti­ği dö­nem­de mil­li ge­li­rin yüz­de 2.5'i iken 2013'te yüz­de 10'u­na yak­laş­tı ve açı­ğı ka­pa­mak için hız­la borç­la­nıl­dı. Dış borç sto­ku ay­nı dö­nem­de yüz­de 134 art­tı ve 350 mil­yar do­la­ra çık­tı. Kı­sa­ca den­ge ya­ban­cı­la­rın le­hi­ne bo­zul­du, ken­di­ne ba­ğım­lı yap­tı. Den­ge tek­rar sağ­la­na­bi­lir mi? AK­P'­nin mev­cut ba­kış açı­sı ve po­li­ti­ka­la­rı ile sağ­la­na­maz.