Okuyun, krize gireceksiniz!

Son ola­rak söy­le­ye­ce­ği­mi en baş­ta söy­le­ye­yim. Tür­ki­ye çok cid­di bir eko­no­mik kri­zin içe­ri­sin­de… Semp­tom­lar o ka­dar ba­riz ki­… An­cak alış­kan­lık­la­rı­mız eko­no­mik mi­yop­lu­ğa ne­den olu­yor, tab­lo­yu açık­ça gör­me­mi­zi en­gel­li­yor.
Alış­kan­lık de­di­ğim da­ha ön­ce­ki eko­no­mik kriz­le­ri­mi­zin ya­pı­sı­… Ben­zer­lik ku­ra­cak olur­sak on­lar kalp kri­zi gi­biy­di; bir an­da ge­lir, ban­ka­la­rı, şir­ket­le­ri ba­tı­rır, he­men bir iki ay içe­ri­sin­de iyi­leş­me sü­re­ci­ne gi­ri­lir­di.
Bu se­fer­ki kan­se­r… Ya­ta­ğa düş­me­den ön­ce her ge­çen gün kö­tü­ye gi­di­yor­sun.
Mu­si­bet 2013'ün Ni­sa­n'­ın­da baş­la­dı. Eko­no­mik kö­tü­leş­me­yi ıs­rar­la Ge­zi olay­la­rı­na ve fa­iz lo­bi­si de­dik­le­ri sa­nal bir düş­ma­na bağ­la­dı­lar. Hal­bu­ki kriz ba­ğı­ra ba­ğı­ra ge­li­yor­du.

Semp­tom­lar

Bu­gün, 1.78'den 2.04'e yük­sel­miş do­lar ku­ru, yüz­de 4.5'ten yüz­de 9'a yük­sel­miş fa­iz ora­nı ile kar­şı kar­şı­ya­yız. Siz­ce se­kiz ay­lık bu de­ği­şim nor­mal mi?
Mer­kez Ban­ka­sı'nın ka­de­me­li ola­rak iyi­le­şi­yor de­di­ği ca­ri açık Ocak-Ekim dö­ne­min­de bir ön­ce­ki yı­lın ay­nı dö­ne­mi­ne gö­re 12 mil­yar 348 mil­yon ABD do­la­rı art­tı. Nor­mal mi?
Bü­yü­me is­ta­tis­tik oyun­la­rı ile an­cak ye­rin­de sa­yı­yor ki ge­le­cek dö­nem­den iti­ba­ren hız­la dü­şe­cek. Enf­las­yon ar­tı­yor, iş­siz­lik ar­tı­yor. Nor­mal mi?
Öde­ne­me­yen kre­di kart­la­rı, kre­di­ler, se­net­ler ve hat­ta fa­tu­ra­lar her ge­çen gün kat­la­nı­yor. Alı­nan ön­lem­ler na­fi­le­… Kre­di­ler ve borç­lu­luk hız­la yük­se­li­yor. Ta­sar­ruf mik­ta­rı­mız ne­re­dey­se öl­çü­le­me­ye­cek ka­dar azal­mış du­rum­da.

Teş­his

Bir eko­no­mi için en teh­li­ke­li olan çif­te açık­tır. Ca­ri açık ve büt­çe açı­ğı bir­lik­te de­va­sa ka­ra­de­li­ği oluş­tu­rur­lar. Ül­ke­le­ri kü­çük sar­sın­tı­lar faz­la et­ki­le­mez ama bu de­lik ül­ke­le­ri ön­ce yu­tar son­ra da tü­kü­rür. Ma­şal­lah biz de iki tür açık da mev­cut.
Ge­le­lim ru­tin ge­liş­me­le­re­…
Mer­kez Ban­ka­sı gün­lük do­lar sa­tış­la­rı­nı 20 mil­yon­dan 70 mil­yo­na çı­kart­tı, “Ba­na ina­nın ve ka­za­nı­n” de­di, teh­dit et­ti, ya­kar­dı, kim­se gö­zü­nü bi­le kırp­ma­dı. Fa­iz­le­ri üs­tü ka­pa­lı ar­tır­dı, kim­se­nin kı­lı kı­pır­da­ma­dı. Ön­lem al­dı, pi­ya­sa­yı sı­kış­tır­dı, yi­ne de dö­viz se­pe­ti 2.35'ten, 2.42'ye fır­la­dı. Da­ha ne ol­sun? Kö­re sor­san gös­te­rir der­ler ya du­rum bu ka­dar net. Siz bi­lin, di­ğer­le­ri­nin de öğ­ren­me­si çok sür­me­ye­cek.