Kü­re­sel kri­zin üs­tün­den 6 yıl geç­ti. 2009’da di­be vu­ran kri­zi, dün­ya­ya yön ve­ren ege­men­le­rin na­sıl ya­şa­dık­la­rı­nı ve bu­gün iti­ba­riy­le du­rum­la­rı­nın ne ol­du­ğu­nu ana­liz et­me­yi sür­dü­rü­yo­rum. ABD ve Al­man­ya­’dan son­ra, sı­ra Rus­ya­’da...
Gor­ba­çe­v’­in 1985-1991 dö­ne­min­de uy­gu­la­dı­ğı Glas­nost (açık­lık) ve Pe­res­troy­ka (ye­ni­den-ya­pı­lan­ma) po­li­ti­ka­la­rıy­la ka­pi­ta­liz­me dö­nüş sü­re­ci baş­la­yan Rus­ya­’nın 1990’la­rın ikin­ci ya­rı­sın­dan iti­ba­ren “dö­nü­şü­m”­ü hız­lan­dı.

Pu­tin...

Özel­lik­le Pu­tin-Med­ye­dev iki­li­si, oto­ri­ter re­jim­le­riy­le Rus­ya­’nın ye­ni yol ha­ri­ta­sı­nı be­lir­ler­di­ler. Ül­ke­nin en önem­li kay­nak­la­rı olan ham­pet­rol ve do­ğal­gaz­da,ya­nı­sı­ra si­lah en­düs­tri­sin­de dev­let ka­pi­ta­liz­mi­ni ege­men kı­lar­ken di­ğer sek­tör­le­rin ço­ğun­da özel­leş­tir­me­yi, pi­ya­sa­laş­ma­yı hız­lan­dır­dı­lar; ne­oli­be­ra­liz­min önü­nü aç­tı­lar. Rus­ya, hız­la dün­ya ka­pi­ta­liz­mi ile hem mal­lar hem ser­ma­ye üs­tün­den bü­tün­leş­me­ye baş­la­dı ve sis­te­min en önem­li ak­tör­le­rin­den bi­ri ol­du.
SSCB dö­ne­min­de AB­D’­yi den­ge­le­yen güç iken sis­te­min yı­kı­lı­şı ile bir­lik­te sah­ne­den si­lin­di­ği sa­nı­lan Rus­ya, özel­lik­le Su­ri­ye-Esat me­se­le­sin­de gö­rül­dü ki, ayak­ta ve AB­D’­yi ye­ni­den den­ge­le­ye­bi­len güç­ler­den bi­ri.
ABD, he­ge­mon­ya­sı­nı kon­so­li­de et­me­ye ça­ba­lar­ken mev­cut ra­kip ve po­tan­si­yel ra­kip­le­ri­ni fır­sat bul­duk­ça et­ki­siz­leş­tir­me­yi de ih­mal et­mi­yor. Uk­ray­na ger­gin­li­ği Rus­ya­’ya ham­le için ba­ha­ne ol­du AB­D’­ye. An­cak, bu­gün, Uk­ray­na me­se­le­si üs­tün­den AB­D’­nin ter­bi­ye et­me­ye, tec­rit et­me­ye ça­lış­tı­ğı Rus­ya­’nın bu ku­şat­ma­ya rı­za gös­ter­me­ye­ce­ği, ay­rı­ca Al­man­ya gi­bi bir müt­te­fi­ki ya­nın­da bu­la­bi­le­ce­ği de sık­ça ko­nu­şu­lu­yor.

Kriz ve Rus­ya...

SSCB’­nin yı­kı­lı­şı, 143 mil­yon nü­fus­lu Rus­ya Fe­de­ras­yo­nu ve 14 ba­ğım­sız dev­let or­ta­ya çı­ka­rır­ken, bu ye­ni ya­pı­la­rın ken­di­le­ri­ni to­par­la­ma­la­rı ve dü­zen kur­ma­la­rı ko­lay ol­ma­dı. Hız­la yok­sul­laş­ma­lar, ül­ke var­lık­la­rı­nın bir avuç bü­rok­rat es­ki­si ye­ni bur­ju­va­la­rın elin­de bi­rik­me­si ise çok za­man al­ma­dı. Dün­ya ser­ma­ye­si­nin ye­ni iş­bir­lik­çi­le­ri, bu ye­ni bur­ju­va­lar olur­ken 1998-2008 dö­ne­min­de Rus­ya yıl­da or­ta­la­ma yüz­de 7 bü­yü­me ile ka­pi­ta­liz­mi res­to­re et­ti.
Özel­lik­le ham pet­rol ve do­ğal­gaz ih­ra­ca­tıy­la dün­ya eko­no­mi­si­ne en­ter­ge olan, hız­la dün­ya­dan doğ­ru­dan ya­ban­cı ser­ma­ye ve kre­di çe­ken Rus­ya, glo­bal kri­zin en ağır bi­çim­de ya­şan­dı­ğı 2009 yı­lın­da bü­yük bir dar­be ye­di ve bu­gün 2.1 tril­yon do­lar (Tür­ki­ye­’nin 2 kat faz­la­sı) olan mil­li ge­li­ri yüz­de 8’e ya­kın kü­çül­dü. Kü­çül­me, ener­ji fi­yat­la­rı­nın düş­me­si ve ih­ra­ca­tın azal­ma­sı so­nu­cu ya­şan­dı. An­cak, glo­bal eko­no­mi­de hü­kü­met­le­rin kur­tar­ma ope­ras­yon­la­rı ile gö­re­ce dü­ze­len eko­no­mi­ler ve kı­mıl­da­yan bü­yü­me, Rus­ya­’nın ener­ji ih­ra­ca­tı­nı ye­ni­den ha­re­ket­len­dir­di ve eko­no­mi dü­şük de ol­sa ye­ni bir bü­yü­me tem­po­su ya­ka­la­dı.

Yük­se­len ege­men...

Rus­ya, yıl­da 515 mil­yar do­la­rı bu­lan (ağır­lık­la ener­ji) ih­ra­ca­tı­na kar­şı­lık 340 mil­yar do­lar it­ha­lat ger­çek­leş­ti­ri­yor. So­nuç­ta ca­ri açık de­ğil, Al­man­ya gi­bi ca­ri faz­la ve­ren bir ege­men. 2013 ca­ri faz­la­sı 75 mil­yar do­lar.
Rus­ya­’nın dış ti­ca­ret part­ner­le­ri çe­şit­li­lik gös­te­ri­yor. İh­ra­ca­tı­nı ağır­lık­la AB’­ye ya­pı­yor. Tür­ki­ye yüz­de 5, Çin yüz­de 6 pay alan müş­te­ri­le­ri. İt­ha­lat­ta ise Çin yüz­de 17 pay ile ilk sı­ra­da, Al­man­ya ise yüz­de 12 ile ikin­ci. ABD, it­ha­lat­ta yüz­de 5 pay ala­bi­li­yor an­cak.
Rus­ya­’nın ge­le­ce­ğe dö­nük en bü­yük gü­ven­ce­si ener­ji re­zerv­le­ri. 80 mil­yar va­ril ka­nıt­lan­mış ham­pet­rol, 48 tril­yon met­re­küp de do­ğal­ga­zı var. Ha­len dün­ya­nın en bü­yük 3. ham­pet­rol ve 2. bü­yük do­ğal­gaz üre­ti­cisi. Tek­no­lo­ji­si ge­liş­kin ol­ma­sa da me­tal­lur­ji ve si­lah sa­na­yi­in­de de söz sa­hi­bi Rus­ya. 143 mil­yon­luk nü­fus ve ki­şi ba­şı­na 18 bin do­lar ge­lir, önem­li bir iç pa­zar de­mek, an­cak, ka­pi­ta­liz­me dö­nüş ile bir­lik­te Rus­ya­’da bö­lü­şüm hız­la bo­zul­du. Gi­ni kat­sa­yı­sı Al­man­ya­’nın 27, AB­D’­nin 45 iken Rus­ya­’nın da 42. Nü­fu­sun en te­pe­de­ki yüz­de 10’u mil­li ge­lir­den yüz­de 42 pay alı­yor. Bu eşit­siz­li­ğin ile­ri­de ne tür so­run­la­ra yol aça­ca­ğı bi­lin­mez. He­nüz iş­siz­lik yüz­de 6 do­la­yın­da ama genç iş­siz­li­ği yüz­de 15.
Rus­ya­’da ta­rım, nü­fu­sun ha­la yüz­de 10’u­nu is­tih­dam edi­yor ve dört­te bir nü­fus hâ­lâ kır­lar­da. Sos­ya­lizm de­ne­yi­min­den mi­ras ola­rak eği­tim,sağ­lık har­ca­ma­la­rı büt­çe­den he­nüz ha­tır­lı pay alı­yor ama ti­ca­ri­leş­me, özel­leş­me yo­lun­da. Denk büt­çe­ye dik­kat edi­li­yor ve ka­mu ma­li­ye­si sağ­lam. Bu du­rum, Rus­ya­’ya dış ser­ma­ye akı­şı­nı, po­li­tik so­run yok­sa, ca­zip kı­lı­yor. Doğ­ru­dan ya­ban­cı ya­tı­rım tu­ta­rı 553 mil­yar do­la­rı bu­lur­ken Rus­la­r’ın dış ya­tı­rım­la­rı da 440 mil­yar do­lar ola­rak ifa­de edi­li­yor. Rus­ya­’nın dı­şa­rı­dan kul­lan­dı­ğı kre­di sto­ku da 714 mil­yar do­la­rı bul­muş du­rum­da...
Bu mev­cut du­rum ve po­tan­si­yel­le­ri ile Rus­ya­’nın ger­çek­ten “yük­se­le­n” bir ege­men ol­du­ğu­nu söy­le­mek müm­kün. Al­man­ya da bu tes­bi­ti yap­mış ol­ma­lı ki, Rus­ya­’ya, AB­D’­den da­ha ya­kın du­ru­yor, it­ti­fak­lar açı­sın­dan. Rus­ya­’nın Çi­n’­in de yer al­dı­ğı BRIC­S’­in sü­rük­le­yi­ci­si ol­du­ğu­nu da anım­sat­mak ge­rek­li. Çi­n’­i ise son­ra­ki ya­zı­da ma­sa­ya ya­tı­rı­rız...