Nedense pek fazla önemsenmeyen bir hastalık nezle... Birçok kişi yanında devamlı mendil taşıyarak, burnunu sık sık silerek ve çeşitli burun damlalarıyla yaşamayı sanki normal hayatın bir parçası olarak kabul ediyor.
Ancak nezlenin kimilerinde sürekli devam edip, yaşam kaletisini düşürdüğüne dikkat çeken Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı Alerji ve İmmünolojik Hastalıklar Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Fuat Kalyoncu, bu konuda önemli bilgiler verdi...
Rinit olarak tanımlanan nezle, aslında burnun savunma mekanizmasının biraz abartılmış ve uzun süre devam eden halidir. Burun normal olarak içyüzeyi sürekli ıslak kalacak şekilde, az miktarda mukus denen bir ifrazat salgılar. Böylelikle dış ortamdan solunan hava ile vücuda girmeye çalışan toz, bitki polenleri, bakteri ve virüsler bir tür tuzak olan bu sıvıya yapışarak, dışarı atılırlar. Normalda mukusun akım yönü burundan genize doğru olup kişiler bunu farketmeden yutmaktadır. Mukus ancak çok arttığında hem burundan hem de genizden akıntısı belirgin olarak hissedilir. Aynı burun akıntısı gibi hapşırık da bir savunma refleksidir. Vücudun istemediği bir maddeyi burundan en kısa zamanda uzaklaştırmanın harika bir yoludur. Ama her gün defalarca tekrarlanırsa, insanı çok da rahatsız edebilir. Kaşıntı ve burun tıkanıklığı da eklenince özellikle sürekli nezlesi olanların neler çektiği, belki biraz olsun anlaşılabilir.
Kimilerinde yıl boyunca sürer
Klasik olarak altı haftadan kısa süren nezlelere akut rinit, bu süreden daha uzun süren nezlelere ise kronik rinit deriz. Akut nezle genellikle enfeksiyon veya kimyasal maddelerle ani temas sonucu oluşur. Bazı hanımların her temizlik sonrası hastalanmaları, bir miktar kullandıkları yoğun temizlik maddeleri (çamaşır suyu, kezzap, tuzruhu vs) ile ilgilidir. Kronik yani sürekli nezle ise genellikle alerji veya başka uzun süreli faktörlere bağlı ortaya çıkar. Alerjik nezle; ağaç, çimen, çalı polenlerine, küf mantarlarına, çeşitli hayvanlara ve ev tozu akarlarına karşı oluşur. Polenlere karşı olan mevsimsel nezle (saman nezlesi) ortalama 3-4 ay sürer. Genellikle polen allerjikler yılın belirli mevsimlerinde nezle olurken, diğer etkenlere karşı allerjik olanlar (özellikle ev tozu akarları, küf mantarları ve ev hayvanları) yılboyu nezlelidir. Polen alerjik olanlar zamanla kendiliğinden veya tedaviyle düzelme eğilimindedir. Ama bazen de ilerler ve alerji dışı bir şekilde yıl boyu nezle haline geçerler.
İşte bilinmeyen diğer nedenleri
Alerji dışında da nezle yaratan birçok sebep vardır. Virüsler dışında bazı ilaçlar, bazı kimyasal maddeler ve ısı değişiklikleri de nezle oluşturabilir veya nezle bazen başka bir hastalığın ilk bulgusu olarak da görülebilir. Doğum kontrol hapları, bazı hormonal ilaçlar, bazı yüksek tansiyon ilaçları (angiotensin konverting enzim inhibitörleri, beta bloker ve vazodilatörler) ve uzun süre kullanılan burun tıkanıklığını giderici damla ve spreyler de nezle oluşturabilir. Burun tıkanıklığını giderici damla ve spreyler çok çabuk etki etmelerine rağmen, burnun da normal fizyolojisini bozabilirler. Bu nedenle bu tip ilaçların bir haftadan uzun süre kullanılmaları sakıncalıdır. Ayrıca vazomotor rinit denilen bir nezle türü daha vardır ki, yaratabilecek allerjik ya da infeksiyöz bir neden bulunamaz. Aşağı yukarı erişkin yaşta başlayan, sigara içen ve yılboyu nezleli kişilerin yarısının teşhisi budur. Bu kişilerin burnu çok hassaslaşmış olup kuvvetli kokulardan (parfüm, saç spreyi, sabah gazete kokusu, deterjanlar, egzos kokusu vs) hemen etkilenir. Ayrıca alkol kullanımı da şikayetlerin artmasına neden olur. Ortamda örneğin klima cihazının çalışması gibi ani bir ısı değişikliği, hemen hapşırık veya burun tıkanıklığı yaratabilir. Bu kişilerin tedavilerindeki önemli nokta, sigara içmemeleri ve yanlarında içirmemeleridir.
Tedavi yolları nelerdir?
Tedavide kullanılan birçok ilaç bulunmaktadır. Antihistaminikler allerjik nezlenin tedavisinde yararlanılan önemli grup bir ilaçtır. Ucuz olması sebebiyle sık olarak kullanılırlar. Burun salgısını, kaşıntı ve hapşırığı kesmelerine rağmen, burun tıkanıklığı üzerine etkisizdirler. Eski tipleri uyku ve dalgınlık yapmasına rağmen, yeni tiplerinde bu yan etkiler görülmemektedir. Burun açıcı damla ve spreyler sadece bir kaç gün için kullanılır daha uzun kullanımlarda nezleyi kötüleştirirler. Ağızdan tablet olarak kullanılan ve burun tıkanıklığını giderici ilaçlar (oral dekonjestanlar, grip ilaçları); yüksek tansiyonu olanlar ve orta yaşı geçmiş kişilerde beyin kanaması ve felç oluşturma riski açısından önerilmemektedir. Uzun süren alerjik nezlelerde en iyi ve emin tedavi, sprey şeklinde kortizonlu ilaçlardan kullanmaktır.
