Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Bak bugün burada yine söylüyorum; Taksim'deki Gezi Parkı, oraya o tarihi eseri inşa edeceğiz. Eğer tarihimize sahip çıkacaksak orada tarihi bir eser vardı, o tarihi eseri oraya yeniden kurduracağız" dedi. Erdoğan aynı zamanda Gezi Parkı Projesi'nde nelerin yapılacağını söyleyerek tek tek anlattı. Öncelikle Gezi Parkı'nın olduğu yere Topçu Kışlası'nın inşa edileceğini söyleyen Cumhurbaşkanı, kışlanın bir müze olarak kullanılacağını ifade etti. Bunun dışında Maksem'in yıkılarak yerine bir camii inşası ve AKM projesi var. Peki Erdoğan'ın yapılmasını bu kadar istediği Topçu Kışlası'nın önemi nedir? İlk ne zaman yapıldı? Ne zaman, neden yıkıldı?
TOPÇU KIŞLASI VE GEZİ PARKI PROJESİ
TOPÇU KIŞLASI NEDİR?
Taksim Kışlası ya da Halil Paşa Topçu Kışlası, 1780 - 1940 yılları arasında İstanbul Taksim Meydanı'nda günümüzde Taksim Gezi Parkı'nın durduğu yerde bulunan yapıdır. Askeri işlevlerinin yanı sıra cambaz gösterileri, at yarışları, Rum hacıların konaklaması gibi amaçlarla da kullanıldı. 1940 yılında İstanbul Valisi ve Belediye başkanı sıfatıyla Lütfi Kırdar'ın isteği ve Avrupalı şehir planlamacılarından Henri Prost'un tavsiyesi üzerine yıkılan kışlanın yerine konut ve sosyal etkinlik alanları inşa edilmesi kararlaştırıldı, fakat planlanan düzenlemelerin pek azı yapılabildi. Şimdi yapının yerinde Taksim Gezi Parkı vardır.
TAKSİM KIŞLASI'NIN İLK İNŞASI
Taksim Kışlası 1780 yılında Osmanlı padişahı I. Abdülhamid zamanında yapıldı. Ertesi yıl Kabakçı Mustafa İsyanı’nda tahrip olan bina, II. Mahmut döneminde onarıldı. Bina birkaç kez yangın geçirdikten sonra Sultan Abdülmecit döneminde Tophane Müşiri Damat Gürcü Halil Rifat Paşa’nın gayretleriyle 19. yüzyıl mimari üslubunda ve çok gösterişli olarak yeniden yapıldı. Uzun avlusu ve geniş kanatları olan iki katlı yapının köşelerinde ve her cephesinin ortasında üç katlı yüksek bölümleri vardı. Rus ve Hint mimarilerinden izler taşıyan yapının iki anıtsal giriş kapısı Harbiye Caddesi ve Talimhâne Caddesi cephelerinin tam ortalarında bulunuyordu.
Topçu Kışlası, 1860-1870 yılları arasında Osmanlı ordusunun modernleştirilmesi sürecinde önemli bir rol oynadı ve en şatafatlı günlerini yaşadı. Sultan Abdülaziz'in 1864 yılında Mısır seyahati dönüşünde kışlayı ziyaret edip kışlada yemek yemesi, kışla tarihinde önemli bir olay olarak kayıtlara geçti.
İsyandan sonra önemini yitiren Topçu Kışlası, 1913'te Sanayi ve Ticaret Şirket-i Milliye-i Osmaniye'ye satıldı. Binanın orta kısmındaki eğitim alanı futbol sahası haline getirildi ve uzun yıllar futbol maçları ve çeşitli gösteriler için kullanıldı. Topçu Kışlası, I. Dünya Savaşı'nın ardından işgal edilen İstanbul'daki Fransız kuvvetlerinin yönetiminde bulunan Senegalli askerlere tahsis edildi.
Cumhuriyetin ilanından sonra da kışlanın avlusundaki futbol sahası futbol karşılaşmaları için kullanılmayı sürdürdü ve Topçu Kışlası, Taksim Stadı adını aldı. 1923 yılında Türkiye Millî Futbol Takımı ilk resmi maçını bu sahada Romanya'ya karşı yaptı.
TOPÇU KIŞLASI'NIN YIKILMASI
1940'ta şehir planlamacısı Henri Prost'un önerisi ile kışlanın yıkılması, yerine konut ve sosyal etkinlik alanları inşa edilmesi kararlaştırıldı. Kışlanın yıkımından sonra planlanan düzenlemelerin pek azı yapılabildi. Kışla'nın yerine Taksim Gezi Parkı inşa edildi.
TEKRAR İNŞA EDİLMESİ
16 Eylül 2011 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin aldığı kararla yapının Kentsel Tasarım Projesi ile bir bütünlük içerisinde değerlendirilerek tekrar inşa edilmesi kararlaştırıldı. Fakat 17 Ocak 2013 tarihinde Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu yapının inşasına, Gezi Parkının İstanbul’un belleğinde yer ettiği gerekçesiyle onay vermedi. Bu karara İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu nezdinde itiraz edildi. Üst kurul, 1 Mart 2013 tarihinde bölgesel kurulun kararını iptal ederek Kışla'nın tekrar inşasına kesin olarak onay verdi. 31.05.2013 tarihinde Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından Gezi Parkı’nda Topçu Kışlası yapımına onay veren karara İstanbul 6. İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurma kararı verdi.
MAKSEM NE DEMEKTİR?
Osmanlı'dan pek çok örneği kalan bu tür yapıların en önemlisi, Taksim'deki maksem'dir. Maksem, 2008 yılı sonunda sanat galerisi olarak açıldı. Ama asıl yapılış tarihi 1732. Padişah I. Mahmut tarafından Pera ve civarının su ihtiyacını karşılamak ve suyun taksim edilmesi için yaptırılmıştı.
“Maksem ne demek?”
“Osmanlı döneminde şehre gelen suların toplanarak farklı yönlere dağıtımın sağlandığı lüleli havuz ve tekneleri olan üstü örtülü su haznesi yapılarıdır. Bentlerden gelen sular burada toplanır ve evlere, çeşmelere, hamamlara dağıtılırdı.”
