Özkaynak sıkıntısı çeken KİT’ler, alacaklarının tahsilindeki gecikmeler nedeniyle, yükümlülüklerini yerine getirebilmek için kredi kullanıyor ve bu nedenle ilave finansman yükü altına giriyor.
KİT’ler içerisinde yaratılan kaynaklarla işletme faaliyetlerini dahi devam ettiremeyen ve kronik olarak Hazine finansmanına ihtiyaç duyan kuruluşların bulunmasına dikkat çeken Sayıştay, bu nedenle ödenmiş sermaye paylarının sürekli olarak yükseldiğine vurgu yapıyor.
ZARARI HAZİNE ÖDEDİ
Sayıştay denetçileri tarafından toplam 75 KİT için hazırlanan genel değerlendirme raporunda 2015 yılında toplam 8.4 milyar lira finansman açığı verildiği belirtildi. Bu açık 9.5 milyar liralık sermaye artışı ve Hazine tarafından KİT’lere yapılan 2.3 milyar liralık görev zararı ödemesiyle karşılandı. 272 milyon lira net faiz ödemesinden sonra 3.1 milyar lira faiz dışı fazla oluştu. 2015 yılında Hazine tarafından KİT’lere yapılan 2.3 milyar liralık görev zararı ödemesinin 1 milyar lirası Toprak Mahsulleri Ofisi’ne (TMO), 732 milyon lirası Türkiye Kömür İşletmeleri’ne (TKİ), 410 milyon lirası ise Devlet Demiryolları’na yapıldı. KİT’lerin görev zararı, Bakanlar Kurulu’nca belirlenen mal ve hizmet fiyatlarının, maliyetin altında kalması ve KİT’lere Bakanlar Kurulu tarafından verilen görevler nedeniyle oluşabilen zararlardan kaynaklanıyor. TMO, tarım ürünlerinin destekleme alımı ve satımında, TKİ ise fakir ailelere ücretsiz kömür dağıtımında görevlendirildiği için zarar eden kuruluşların başında geliyor.
ÜRETİMDE BÜYÜK DÜŞÜŞ
Türkiye’de üretilen mal ve hizmetlerden KİT’lerin aldığı payda 2015 yılında yaşanan düşüş dikkat çekiyor. Et üretiminden aldığı pay yüzde 38’lik azalma ile yüzde 2.5’ten 1.5’a, çay üretiminden aldığı pay yüzde 32 azalma ile yüzde 67’den yüzde 45’e gerileyen KİT’lerin yük ve yolcu vagonu üretimi de bir önceki yıla göre yüzde 57 oranında azaldı. KİT’ler son yıllarda, çimento, tekstil, kağıt, yem, süt ürünleri, orman ürünleri, demir çelik, tarım traktörü, petrol, gübre, petrokimya, turizm, hava ve denizyolu taşımacılığı ve madencilik sektörünün bazı dallarından tümüyle veya büyük ölçüde çekildi.
Kamu bankaları rekabetçi değil
Sayıştay denetçilerinin tespitlerine göre, kamu sermayeli mevduat bankalarının mevduat vadelerinin kısa olması kaynak maliyetlerinin yüksek gerçekleşmesine neden oluyor. Kamu bankalarının takipteki kredilerin tahsilatında yaşadığı gecikmeler ise bankaların gelirlerini ve kaynaklarını etkin şekilde kullanmasını olumsuz yönde etkiliyor.
Ayrıca, bu kuruluşlar, kredi kartı sayısı ile işlem ciroları hacminde aktif büyüklüklerine göre sektör oranlarının altında kalıyor.
Meclis’e gitti internette yok
Sayıştay, bakanlıklar, belediyeler ve il özel idareleri gibi kamu idarelerinin 2015 yılı işlemlerinin denetimleri sonucunda, toplam 545 adet rapor üreterek TBMM ve ilgili mercilere sundu ve web sitesinde aynen yayımlandı.
Aralarında TOKİ, TCDD, PTT, TRT, ÇAY-KUR ve BOTAŞ gibi kamu şirketlerinin bulunduğu 75 işletmeye ait denetim raporları ise Meclis’e sunulurken, geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da web sitesinden yayımlanmadı. 6085 sayılı Kanun’un 43’üncü maddesi kapsamında hazırlanan kamu işletmelerinin 2015 yılı yıllık denetim raporları yerine, yalnızca Kamu İşletmeleri Genel Raporu kamuoyuna duyuruldu. Sayıştay, 2016 yılına kadar tüm KİT raporlarını TBMM’ye gönderdikten hemen sonra sitesinden açıklıyordu. Eleştirileri yanıtlayan Sayıştay, “Raporları halktan saklamak, gizlemek gibi bir düşüncemiz olamaz” açıklaması yaptı.
