Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Derneği, fibromiyalji ile ilgili önemli bilgiler paylaştı.İşte yakınmalarınıza çare bulmanıza yarayacak bilgiler...
Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Derneği adına Dernek Başkanı Prof. Dr. Ayşegül Ketenci, hastalığın röntgen, film, kan tahlili gibi yollarla tanı konulamaması hususuna dikkat çekerek, önemli olanın hastaların verdiği bilgiler olduğunun altını çizdi ve şunları söyledi:
"Bu hastaların yakınları, 'sen numara yapıyorsun' gibi yorumlar yapabiliyor ve hatta suçlamalarla hastaların sürekli bahane bulduklarını düşünebiliyor. Devamlı ağrı çeken, her yaptığı harekette canı yanan hastanın destek görememesi onların en kötü kaderi. Bu nedenle fibromiyaljinin gerçek bir hastalık olduğunu, bir psikolojik hastalık olmadığını ve çaresi olabileceğini hastalara açıklamak son derece önemli.
Geçtiğimiz sene bazı değişiklikler oldu bu hastalıkla ilgili; tanı kriterlerimiz değişti. Tedavide egzersizi hep vurguluyoruz ama egzersizle ilgili bazı vurguladığımız noktalar değişti ve beslenmenin önemi ortaya çıktı. Yediğimiz, içtiğimiz şeyler ağrılarımızı artırabiliyor ya da azaltabiliyor. İstediğimiz kadar ilaç kullanalım eğer yanlış besleniyorsak bu ağrılardan kurtulmak zor.
AĞRIYI ARTIRAN VE AZALTAN BESİNLER
Prof. Dr. Ayşegül KetenciKetenci beslenmenin ne kadar önemli olduğunu şu sözlerle ifade etti ve ABD'de uygulanan bir beslenme reçetesi sıraladı.
İşte ağrıyı azaltan ve artıran besinler:
"Fibromiyalji sadece ağrılı değil, bitkin düşüren bir hastalık. Eğer çenenizi sıkıyorsanız, gece dişlerinizi gıcırdatıyorsanız, bel ağrılarınız oluyorsa, bağırsaklarınızda gaz oluyorsa, ishal ve kabız atakları yaşıyorsanız, stres bağırsaklarınızı çabuk etkiliyorsa, alerjiniz varsa, reflünüz varsa, oturduğunuz yerden hızla ayağa kalktığınızda çarpıntı ve göz kararması oluyorsa, idrar sorunları varsa, göğüste ağrılar ve unutkanlık gibi sorunlarınız varsa fibromiyalji hastası olma olasılığınız çok yüksek. Fibromiyalji bir ağrı hastalığı ama ağrı ile beraber birçok sorunu da getiren sistemik bir hastalık.
CEVİZ, ÇİLEK VE BALIK AĞRILARI AZALTIYOR
Elinizi bir yere çarptınız diyelim. Bu çarpmadan sonra o bölgede kimyasal bir reaksiyon oluşuyor ve bu reaksiyon da ara maddelerle beyne iletiliyor. Beynin çarpmada ağrıyı yüksek hissetmesi işte bu maddelerin çokluğu ile alakalı. Bu maddeler sadece ağrıyı başlatan bir çarpma olduğunda oluşmuyor; onlar yediklerimizin içinde de var. Hatta yediklerimizde bu maddelerin daha yüksek beyne iletilmesini sağlayan aracılar var. O yüzden beslenme çok önemli.
Size birkaç reçete vereceğim. Amerika'da yaygın ağrısı olan hastalara, fibromiyalji hastalarına, kireçlenmesi, romatizması olan hastalara önerilen tedavi için beslenme reçetesi.
1- Balık: Omega 3 son derece önemli. Haftada iki kere 50-75 gram balık öneriyoruz. Ton balığı, somon, sardunya bunların arasındaki en iyileri.
2-Antioksidan özelliği olan sebze ve meyveler: Kiraz, çilek, ıspanak, brokoli, lahana çok önemli. Her öğünümüzde en az 1 kap meyve sebze olmalı.
3-Kuruyemişler: Vücudumuzdaki ödemle, ağrı iletimi ile savaşıyorlar. İçlerinde protein lifler ve yağlar var. Her gün bir avuç badem, fındık, ceviz, fıstık yenmeli.
4-Kuru fasulye: İçinde magnezyum, çinko, demir, potasyum, folik asit, protein ve lifler var.
5-Zeytinyağı: ağrıları azaltıyor.
6-Kuru soğan: Çok iyi bir antioksidan. kolesterolü ve ödemi azaltıyor.
7-Bulgur: Pirinç pilavı yerine tüketin. Aynı zamanda tam tahıllı ekmekler ve kahverengi pirinç de öneriyoruz.
9-Baharatlar: Ağrıyı azaltır. Sarımsak, zencefil, zerdeçal, köri ağrı tedavisinde çok önemli.
10-Su: Günde iki litre su içmek gerekiyor. Su ağrılar için en büyük destekçi. Vücutta hava kirliliği, gıdalar nedeniyle biriken toksinleri atıyor su.
FİBROMİYALJİ HASTALARI NE YEMEMELİ?
Ancak ilginçtir ki patlıcan, domates, biber ve patates gibi gece büyüyen sebzeler bazı hastalarda ağrıları tetikliyor. Bunun sebebi henüz bilinmiyor. Hastalarımıza bu gıdaları 15 gün boyunca beslenmelerinden uzaklaştırmasını öneriyoruz. Eğer ağrı azalıyorsa 'bunlar size dokunuyor' diyoruz. Ama herkeste aynı etkiyi yaratmıyor.
Gazlı içecekler ve fazla kahve sakıncalı. Cips, salata sosları zararlı. Beyaz şeker ve aspartam, işlenmiş kırmızı et, tam yağlı süt, tereyağı, parmesan peyniri ağrıları artırıyor.
Yine ilginç ki yarım yağlı süt ağrıyı azaltıyor ama tam yağlı süt artırıyor. Sütün yağ oranı, vücudumuzdaki reaksiyonları etkiliyor. Kızarmış gıdalar, süt kreması, margarin, trans yağlar zararlı. Bunlarla beslendiğimizde yorgun, ödemli, ağrılı oluyoruz."
FİBROMİYALJİ HASTASI MISINIZ? TESTİ ÇÖZÜN!
Prof. Dr. Deniz EvcikTürkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Derneği Dernek Genel Sekreteri Prof. Dr. Deniz Evcik ise yeni tanı kriterleri hakkında bilgiler verdi:
"Fibromiyalji, kas iskelet sisteminde yaygın ağrı ile seyreden, sıkılıkla kişinin fonksiyonel aktivitelerinde yetersizlik ve performans düşüklüğüne yol açan kronik bir ağrı hastalığıdır. Romatizmal hastalıklar içerisinde en sık gördüğümüz ikinci hastalıktır. Toplumda görülme oranı 0,5-1 arasında olup, kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha sık görülüyor.
FİBROMİYALJİYİ TETİKLEYEN SEBEPLER
*Kadın olmak
*Yaşın ilerlemesi
*Omurgamıza yönelik daha önceden geçirdiğimiz fiziksel travmalar, tarafik kazaları
*Geçmiş ya da yakın dönemde geçirilmiş bazı enfeksiyonlar
*Çocukluk dönemimize ait problemler, fiziksel ve psikolojik şiddet, cinsel istismar, boşanma, savaş halini yaşama, terk edilme, işle ilgili problemler,
*Aşırı mükemmeliyetçilik
*Yanlış yaşam tarzı
FİBROMİYALJİNİN BELİRTİLERİ NELER?
Ağrı vücudun her tarafında dolaşabilen bir ağrıdır. Daha çok boyun, omuz ve sırtta başlayıp kollara, göğüs ön duvarına, kalçalara, bacaklara yayılır. Stresle, yorgunlukla, soğukla ve nemle artar. Bazen de ağrıya, gittikçe artan oranda sabah tutukluğu da eklenebilmektedir.
Bu hastalar gece uykularını alsalar bile sabahları yorgun kalkar ve kendilerini dinç hissetmezler. Hastaların yüzde 90'ı yataktan kalktıklarında kendilerini dövülmüş gibi hissediyor, uykuya dalmakta zorluk çekiyor ve gece boyunca da sık sık uyanıyorlar.
Bilişsel dalgalanmalar yaşıyorlar; konsantre olamama, odaklanamama sorunları peşlerini bırakmıyor. Hastalar bir sis perdesinin arkasında olduklarını söylüyorlar ki biz buna fibro-fog adını veriyoruz.
Beraberinde depresyon, anksiyete gibi psikolojik yakınmaları oluyor genellikle. Ama bunlar tek başına bir neden değil.
Kollarda, bacaklarda, karıncalanmalar, uyuşukluklar ve yanma hissi olabiliyor.
Migren, gerilim tipi baş ağrısı, ağrılı adet görme, bağırsak fonksiyonlarında değişiklikler, çarpıntı, huzursuz bacak sendromu gibi birçok başka bulgunun da fibromiyaljiye eşlik ettiğini görüyoruz.
FİBROMİYALJİ NEDEN ORTAYA ÇIKIYOR?
Fibromiyaljide ağrının beyinde algılanmasında bir sorun var. Fibromiyalji sendromu olan kişilerde ağrı bilgisi ile uyumlu olarak salgılanması gerektiği kadar serotonin ve noradrenalin salgılanmamaktadır. Bu nedene gelen bilginin bir kısmı silinmediği için daha yüksek şiddette imiş gibi algılanmaktadır. Bu durum özellikle uzun süre ağrı çeken kişilerde ve ağrıya depresyon da eklendiğinde daha şiddetli olmaktadır.
TANI KRİTERLERİ NELER?
Fibromiyaljide 2016'nın sonunda tanı kriterleri değişti. Bu kriterlere göre bir yaygın ağrı indeksi ve semptom şiddet indeksi hesaplaması yapılıyor. Bu iki indeksin belli değerin üzerinde olmasını bekliyoruz bu tanı için. Ağrının yaygın olması çok önemli; 5 bölgeden 4'ünde ağrının olması gerekiyor. Ayrıca bu semptomlar en az üç aydır görülüyor olmalı.
FİBROMİYALJİ TESTİ:
Bu 19 bölgeden hangilerinde ağrınız varsa işaretleyin ve her bir ağrıya 1 puan verin. (Toplamda en fazla 19 puan)
Bu üç sorundan hangisini yaşıyorsanız ona göre puanlama yapın. (Toplamda en fazla 9 puan)
Bunlara ek olarak son 6 ay içerisinde yaşadığınız baş ağrısı, alt karında ağrı-kramplar ve depresyon sorunları ile ilgili puanlamanızı yapın. (Toplamda en fazla 9 puan)Eğer toplam puanınız 12'nin altında ise fibromiyalji tanısı düşünülmez. Ancak 12'den fazla ise bir uzmana danışmalısınız."
Dernek İkinci Başkanı Prof. Dr. Dilşad Sindel ise fibromiyalji tedavisinde egzersizin öneminden bahsetti.
Prof. Dr. Dilşad Sindel"Ben de vurgulamak isterim ki bu hastalara zaman ayırmak çok önemli. Bu nedenle İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı öğretim üyeleri olarak hocalarımızdan bir kısmı özel fibromiyalji polikliniği açıyor. Çünkü, genel polikliniklerde bu tanıların konulması çok zor. Hasta ile özel ilgilenmek, onlara eğitim vermek ve onları motive etmek gerekiyor.
EGZERSİZİN FAYDALARI NELER?
1-Kas gücümüzü koruyor
2-Uykuyu düzenliyor
3-Mutluluk hormonunun salgılanmasına yol açıyor
4-Kan dolaşımını hızlandırıyor
5-Kasların oksijenlenmesini sağlıyor
6-Ağrıların azalmasına sebep oluyor
FİBROMİYALJİDE HANGİ EGZERSİZLER İYİ GELİYOR?
Egzersiz kişiye özel seçiliyor ve uygun olan belirleniyor. Öncelikle hastalarımıza doğru nefes tekniklerini öğretiyoruz. Gevşeme sağlıyoruz ve sonra da yararlı olduğu belirlenen egzersizleri veriyoruz hastalarımıza.
1- Aerobik egzersizler: Büyük kas gruplarını çalıştıran yürüyüş, yüzme, koşu gibi egzersizlerden hastaya uygun olanı veriyoruz. Ancak bunları hastanın sağlık koşullarına ve yaşına göre ayarlıyoruz. Örneğin bu mevsimde açık havada, güneş ışınlarından yararlanacak şekilde dışarıda yürüyüş yapmak çok faydalı olacaktır. Bu yürüyüşün düzenli ve hafif hızlı olması gerekiyor.
2-Germe egzersizleri de önemli. Masa başı çalışan hastaların boyun sırt kaslarında kısalmalar olabiliyor ve ona göre haftada 3-4 kez yapılması için bazı egzersizler öneriyoruz.
Örnek:
3-Güçlendirme egzersizleri zayıflayan kaslara uygulanıyor.
Örnek:
Bu egzersizlere haftada iki gün ile başlayıp zamanla süre ve adeti artırabilirsiniz.
4-Su içinde yapılabilen egzersizler de önemli. Su içinde ısındıktan sonra 30-60 dakika kadar su içinde hızlı yürüme çok faydalı.
5-Pilates, yoga ve Tai-Chi yapmak da faydalı olacaktır.
Biz bu hastalarımıza bilişsel davranışsal tedavi de uyguluyoruz. Çünkü ağrının algılanmasındaki psikolojik ve sosyal faktörleri de kontrol altına alınmak gerekiyor.
