Açılış törenine ABD Başkanı Donald Trump'ın kızı ve damadı Jared Kushner'in de aralarında bulunduğu üst düzey ABD'li yetkililer katılacak. Çoğu AB temsilcisi ise törende yer almayacak.

Trump'ın büyükelçiliği Kudüs'e taşıma kararı Filistinlileri öfkelendirmişti.

Yeni Büyükelçilik binasının açılışı, İsrail'in 70'inci kuruluş yıldönümüne denk gelmesi için öne alınmıştı.

İsrail Kudüs'ü "ebedi ve bölünmez" başkenti olarak görürken, Filistinliler İsrail tarafından 1967 savaşında işgal edilen Doğu Kudüs'ü gelecekteki devletlerinin başkenti olarak kabul ediyor.

Trump'ın, Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıma kararı, ABD'nin bu konuda on yıllardır yürüttüğü tarafsızlık politikasına son vermiş ve uluslararası toplumun büyük kesiminin bu konudaki tutumundan ayrılmıştı.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, ABD'nin kararının kutlanması gerektiğini söyledi ve diğer ülkelere de Trump'ın kararını takip etme çağrısı yaptı.

Filistin Lideri Mahmud Abbas da büyükelçiliğin Kudüs'e taşınması kararını "yüzyılın tokatı" olarak tanımladı.

Kentte daha büyük bir yer bulunana kadar öncelikle ABD'nin Kudüs'teki mevcut konsolosluk binasının içinde geçici bir büyükelçilik açılacak.

Kimler katılacak?

ABD Başkanı Donald Trump'ın törende video bağlantısıyla bir konuşma yapması bekleniyor.

Ivanka Trump ve Jared Kushner'in dışında, ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin ve Dışişleri Bakan Yardımcısı John Sullivan da törene katılacak. Kushner daha sonra İsrail Başbakanı Netanyahu ile bir görüşme yapacak.

Avrupa Birliği, ABD'nin Büyükelçiliğini Kudüs'e taşıma kararına itiraz etmişti ve çoğu AB ülkesinin büyükelçisi törene katılmayacak.

Ancak, çok sayıda yabancı diplomatın törene katılacağı ve bunlar arasında, AB'nin bu konuda bir ortak açıklama yapmasını engellediği belirtilen Macaristan, Romanya ve Çek Cumhuriyeti temsilcilerinin de bulunduğu kaydediliyor.

Trump'ın açıklamasından sonra kendi büyükelçiliklerini de Kudüs'e taşıma kararı alan Guetamala ve Paraguay devlet başkanları da törende yer alacak.

Ortak açıklamayı 3 ülke engelledi

ABD'nin İsrail büyükelçiliğini Kudüs'e taşıma planları Avrupa Birliği'ni (AB) ikiye böldü. Birliğin ABD’nin söz konusu hamlesine karşı yayınlamayı planladığı ortak açıklama Macaristan, Romanya ve Çekya tarafından engellendi.

Prag'da konuya ilişkin açıklama yapan Çekya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, "Çekya AB’nin şu anda neden tekrar tekrar bu konu üzerine görüş beyan etmesi gerektiğine ilişkin bir sebep görememektedir" diye konuştu.

Çek haber ajansı CTK'nin haberine göre sözcü, AB hükümet başkanlarının "iki devletli çözüme bağlılıklarını" ifade eden açıklamayı reddettiklerini söyledi.

Habere göre açıklama taslağında AB devletlerinin büyükelçiliklerini Tel Aviv'den Kudüs'e taşımayacakları ifadesi de yer alıyor. Çekya Cumhurbaşkanı Milos Zeman kısa süre önce Tel Aviv'deki Çekya Büyükelçiliği'ni Kudüs’e taşımayı arzu ettiklerini söylemişti. Ancak şimdilik Çekya'nın Kudüs'te yalnızca onursal bir konsolosluk açacağı belirtiliyor.

Romanya'da da konu bir süredir hükümet içinde sert tartışmalara neden oluyor. Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis, Romanya Büyükelçiliği'nin Kudüs’e taşınmasının "uluslararası hukukun ihlali" anlamına geleceğine işaret ediyor.

Karar neden bu kadar tartışmalı?

Kudüs'ün statüsü, İsrail-Filistin sorunundaki en temel meselelerden biri.

İsrail'in Kudüs üzerindeki eğemenliği uluslararası toplum tarafından tanınmıyor ve 1993 İsrail-Filistin barış anlaşmasına göre, Kudüs'ün nihai statüsünün barış görüşmelerinin ileriki aşamalarında görüşülmesi gerekiyordu.

İsrail 1967'deki işgalinden bu yana Doğu Kudüs'te 200 bin dolayında Yahudi'nin oturduğu on kadar yerleşim ilan etti. Bu yerleşimler uluslararası hukuka göre yasa dışı.

Daha önce bazı ülkelerin Kudüs'te büyükelçilikleri bulunuyordu, ancak BM kararlarına karşın İsrail'in 1980'de çıkarttığı bir yasayla Doğu Küdüs üzerinde hak iddia etmesi üzerine birçoğu büyükelçiliklerini taşımıştı.

Durum neden bu kadar gergin?

Büyükelçilik açılış töreninin zamanlaması Gazze'de gerilimin artabileceği kaygılarını arttırdı.

Mart sonunda bu yana sınırdaki protesto eylemlerinde 40'ten fazla Filistinli öldürüldü.

İsrail'in kuruluş yıldönümünü kutlamasından bir gün sonra Filistinliler Nakba (Felaket) gününü anıyor. İsrail'in 1948'de kurulmasının ardından yüzbinlerce Filistinli evlerinden edilmişti.

Büyük Dönüş Yürüyüşü eyleminin organizatörleri, eylemin Salı günkü protestoyla sona ereceğini söylüyor.

BM İnsan Hakları Yetkilisi Zeid Ra'ad al-Hussein İsrail'i 'aşırı güç' kullanmakla suçlamıştı. İsrail ise sivilleri sınırı geçmeye çalışan militanlardan korumaya çalıştığını savunuyor. (BBC Türkçe/DW Türkçe)