Bilim ne siyasete, ne kişisel çıkarlara ne de ideolojilere hizmet eder. Bilim sadece doğru olanı açığa çıkarmaya hizmet eder. Hakikat olan ne ise onun peşinden gider. Bu da bütün insanlığa hizmettir. Bu fizik için de sosyoloji için de psikoloji için de tarih için de böyledir. Burada doğa bilimleriyle, sosyal bilimlerin ayrımını da yapmak durumundayız. Zira doğa bilimlerinin ilgilendiği alan ile sosyal bilimlerinin ilgilendiği alan birbirinden farklıdır. Dolayısıyla yöntemleri arasında da farklılıklar vardır. Bu farklılıklar, sosyal bilimlerin, farklı amaçlar doğrultusunda kullanılabilmesine imkân tanır.

BİLİM NEDİR?

Bir şeyin bilim olabilmesi için kriterler gerekir. Doğa bilimleri, yanlışlanabilir, test edilebilir, ölçülebilir olacaktır. Sosyal bilimlerde ise metod, referanslar ve arşiv önemlidir. Ancak o zaman bilimsel bir makaleden, tezden ya da teoriden bahsediyor olabiliriz. Eğer bunların dışındaysa, yazılanların ciddiyetsiz bir kahve sohbetinden farkı yoktur.

AKADEMİNİN DURUMU

Günümüzde Türkiye’de bilim sahası problemlidir. Özellikle ilahiyat alanı bundan fazlasıyla payını alır. Siyasi amaçlı yazılar bilim kisvesi altında belli bir ideolojiyi dayatmak üzere yapılmaktadır. Son tartışmalara bakarak söyleyelim; farklı düşünen ilahiyatçılar ya da düşünce insanları üzeri örtülü de olsa hedef gösterilmektedir. Aleviler başta olmak üzere ana akım dışı İslâmî ekalliyetler, ya da ateizm, deizm, agnostisizm gibi düşünceler ötelenmektedir. Oysaki tartışma, bu sahaları da içine alarak, korkulmadan özgür bir şekilde yürütülmelidir. Bilim ciddiyeti bunu gerektirir. Siyasetin bugün en çok müdahil olduğu ilâhiyat alanıdır. Hatta bir dönem akademi, FETÖ güzellemelerine kurban edilmişti. Keza gazete köşelerinde yazılan yazılar da buna dâhildi. Bugün, siyaset, yapılan hatanın farkına geç de olsa varmıştır.

MAX PLANCK’IN TABUTU

Bu bakımdan toplumun yapıtaşını oluşturan birey, ideoloji ile bilim ve bilimsel yöntem arasındaki farkı da iyi bilmelidir. Bilimsel bir tez, her zaman sınanmaya, değişime ve tartışmaya açıktır, salt bilimsel amaçlara ve hakikati bulmaya hizmet eder, eksiği gediği bulunduğu zaman daha iyi bir teori ya da düşünce ile değiştirilir; şayet ideoloji (ya da müesses nizam) buna müdahale etmezse. Max Planck, ‘Bilim ölü adamların tabutları ile ilerler’ sözünü boş yere söylememiştir. Akli ve ahlaki olmayan inançların insanlığın başına getirdiği felaketler için, İkinci Dünya Savaşı’nı hazırlayan Nazizm’in biyoloji alanında ortaya attığı ‘Ari ırk’ saçmalığına, biyoloji felsefesi açısından bakmak yeterlidir. Sadece 1936 Berlin Olimpiyatları’nda dört altın madalya alarak Hitler’in ‘übermensch’ini (üst-insan) alt eden siyahi Jesse Owens bile tek başına tüm Nazi ideolojisini çökertmiş bir abidedir.

İDEOLOJİLER DEĞİŞİM VE KİTAP

Buna mukabil ideolojiler serttirler, değişime ve eleştiriye kapalıdırlar; zira değişim ve eleştiri ideolojinin çökmesi için gerekli ortamı oluşturur. İdeolojiler (ya da müesses nizamlar) test edilmeyi de arzulamazlar; zira sınanmaya ya da tartışılmaya tabi tutuldukları zaman aslında iddia ettikleri şey olmadıkları da ortaya çıkabilir. Erken modern dönemde, 15.-16. asırlarda Martin Luther’in ve Reformasyon’un iddialarına cevap veremeyen Katolik Kilisesi’nin başına gelenler de bundan ibarettir; burada matbaanın oynadığı rol de tartışılmazdır. İncil’i hayatlarında ilk kez kendi dillerinde basılı bir kitap olarak okuyan Alman halkı (o zamana dek İnciller sadece Latince elyazmaları idi), aslında kilisenin iddia ettiği pek çok şeyin kutsal kitaplarında yazılı olmadığını gördüler.

Ucuz bir meta haline dönüşen kitap, artık insanlara kendi dillerinde hitap edebilen bir bilgi küpüydü. Sadece okunmayı bekliyordu; böylece Ortaçağ’ın ilkel ideolojileri çöküş sürecine girdi.

Günümüzde ise kitabın diğer destekleyicisi artık internettir. Bilgi her yerdedir. Bireye düşen, hangi inançtan olursa olsun, bilimsel-rasyonel-akli bilgi ile ideoloji arasındaki farkı ayırt edebilmek ve inancını kimsenin iradesine bağlamamaktır. Özgür birey, özgürce iman eden, edebilen bireydir.

Cumhuriyet Bayramımız Kutlu olsun. Kurucu liderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün ruhu şad olsun.