Türkiye son yılların en büyük ekonomik krizlerinden biriyle mücadele ediyor. Vatandaş ekonomideki her gelişmeye kulak kesildi, herkes ekonomist oldu, hep birlikte bu krizden çıkış yolu arıyoruz.

Türkiye'nin krizden nasıl çıkacağı hakkında fikri olan isimlerden biri ise dünyanın en ünlü ekonomistleri arasında gösterilen Nouriel Roubini. 2008 krizini öngören açıklamalarıyla 'kâhin' lakabını alan, dünyanın en ünlü ekonomistlerinden olan, New York Üniversitesi'nde de ders veren Nouriel Roubini, sozcu.com.tr'nin sorularını yanıtladı. Roubini ile doğduğu İstanbul'da, Türkiye Kalite Derneği'nin 28. Kongresi'nde yaptığı konuşma sonrası buluştuk.

[special_article_template title="" desc="Türkiye ekonomide 2014-2015’ten bu yana köklü reform yapmadı ve yapmıyor." who="Nouriel Roubini">

Roubini sözlerine başlamadan önce Türkiye ekonomisinin 2018 yılından bu yana yaşadıklarının genel bir fotoğrafını çekti. Ünlü ekonomist, “2018 yılının yaz aylarında yaşanan kur krizi ülkede bir likidite krizine yol açtı. Kriz özel sektörü etkiledi. O günden bu yana krizin ağır kısmı, alınan birtakım önlemlerle geçti, ekonomi stabil bir seyre girdi. Devalüasyon cari açığa yaradı. Cari açık kapanıyor. Fakat Türkiye 2014-2015’ten bu yana reform yapmadı ve yapmıyor” diyor.

MERKEZ BANKASI GECİKTİ


Kriz öncesinde vakti varken Merkez Bankası’nın hamle yapmadığını ve hamle yapmakta geciktiğini vurgulayan Roubini, “Merkez Bankası sonunda lirada yaşanan serbest düşüşü önlemek için mali politikasını ortaya koymak zorunda kaldı. Para politikası dikkatli bir şekilde kullanılmaya başlandı” diye konuştu.

Nouriel Roubini 1958 yılında İstanbul'da doğdu. Fotoğraf: Sozcu.com.tr


Roubini, aradan geçen bir yıllık süre içinde Amerikan Merkez Bankası’nın (Fed) faiz indirim kararı almasının Türkiye için şans olduğunu söylerken, “Şans sonucu Fed’de faizleri indirince para tekrar Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere akmaya başladı. Daha sonra kur üzerindeki jeopolitik baskılar durumu biraz etkilese de piyasa stabilize oldu. Ekonomik büyüme tahmini 0.3 şu anda” diyor.

Roubini, röportajın devamında detaylarını vereceği şekilde kamu bankalarının ucuz kredi vermesinin ekonomi için sağlıklı olmadığı görüşünde. Nouriel Roubini, “Büyümeyi sağlamak adına devlet bankaları aracılığı ile aşırı kredi büyümesi gerçekleşmesi ekonomi için kırılganlık göstergesi” diyor.

[special_article_template title="" desc="Türkiye'de merkez bankası yıllar içinde daha az bağımsız bir hale geldi. " who="Nouriel Roubini">

YILLARDIR REFORM YAPILMIYOR


Nouriel Roubini, Türkiye’nin uzun yıllardır ekonomik büyüme konusunda başarılı bir ülke olduğunu söylüyor fakat 2014-2015 yıllarından itibaren ekonomide reform yapılmadığını söylüyor. ‘Kâhin’, “Orta vadede reformların tekrar devreye alınacağını düşünmüyorum” diyor.

MERKEZ BANKANIZ ÇOK HIZLI FAİZ İNDİRDİ


Türkiye’de Merkez Bankası üzerinde ciddi bir baskı olduğunu anlatan Nouriel Roubini, Merkez Bankası’nın Türkiye’de çok hızlı faiz indirdiğini söylüyor ve risklere dikkat çekiyor.

Roubini ABD’de de Merkez Bankası üzerinde baskı olduğunu söylüyor ve durumu şöyle açıklıyor:

Türkiye’de Merkez Bankası yıllar içinde daha az bağımsız bir hale geldi. Burada bir politik baskı var banka üzerinde. Türkiye’de Merkez Bankası, Fed’den daha özgür değil. Fed üzerine gelen politik baskıyı buradakinden daha güçlü göğüsleyebiliyor.

Türkiye’de Merkez Bankası faizleri çok fazla ve çok çabuk şekilde indirdi. Gelişmekte olan ülkeler için iklim değiştiğinde yani gelişen ülkelerde faizler arttığında bu Türkiye için sorun olabilir.

Roubini Sozcu.com.tr Ekonomi Müdürü Can Mumay'ın sorularını yanıtladı.

ROUBINI'YE SORDUK: TÜRKİYE'DE NE İYİ?


Roubini’ye Türkiye’nin ekonomik krizden çıkmak için en güçlü yanının ne olduğunu sorduğumuzda şu yanıtı aldık: Türkiye çok açık bir pazar, yatırıma uygun. Altyapısı iyi. Mali sektörü iyi. Türklerin önemli iş insanları var. Eğitimli, yetenekli bir iş gücü var. Ülke stratejik bir noktada.

Devletin dış borcu çok değil. Finansal olarak iyi yapılandırılmış bankalar var. Yıllar içinde güçlü büyümeyi sağladı, yoksullukla mücadelede önemli başarılar kazandırdı.

Yukarıdaki özelliklere göre Türkiye’nin krizi aşmada elinin güçlü olduğu alanlar bunlar… Peki ya Türkiye’yi krizin derinleşmesi noktasında bekleyen riskler var mı? Sözü tekrar ‘Kâhin’e bırakalım:

Uzun süredir para maliye ve kredi politikasında sorunlar var. Durdurulan yapısal reformların tekrar başlaması gerekiyor. Böylece büyüme tekrar sağlanabilir, milyonlarca genç insana iş imkânı doğabilir. Bunlar Türkiye’nin kırılganlıkları.

[special_article_template title="" desc="Devletin dış borcu çok değil. Finansal olarak iyi yapılandırılmış bankalar var. " who="Nouirel Roubini">

'KAMU BANKALARI SIKIŞTIRILIYOR'


2019'un ilk 10 ayında Türkiye 100 milyar TL’nin üzerinde bütçe açığı verdi. Hükümet son yıllarda bedelli askerlik, imar affı ve Merkez’in ihtiyat akçesinin aktarılması gibi tek kalemlik (bedelli askerlik daha sonra sürekli oldu) gelirlerle bütçe açığını kapatmaya çalışıyor. Roubini’ye devletin bütçe açığının Türkiye için ne kadar önemli bir risk olduğunu sorduğumuzda şu yanıtı verdi:  Yapılması gereken çok şey var. Mali politikanız doğru bir yöne gitmiyor. Para ve kredi politikası reformlardan yoksun.

Roubini kamu banklarının ucuz kredi vermesi için devlet tarafından ‘sıkıştırıldığını’ söyledi. Ünlü ekonomist, “Sadece devlet bütçesinde sorun yok aynı zamanda devletin kamu bankalarını kredi vermesi için sıkıştırmasından kaynaklı mali açık sorunları da var. Şans bu ki Türkiye’de hâlâ kamu borcu az ama kısa vadede önlemler alınmazsa bu borç yükselir” diyor.

Roubini, Türkiye'nin uzun süredir köklü ekonomik reform yapmadığını söylüyor. Fotoğraf: Sozcu.com.tr

'KREDİLERİN DÖNÜŞÜNDE SIKINTI OLABİLİR'


Devlet bankalarının vatandaşa ucuza kredi vermesi ekonomide çarkların dönmesi için bir destek anlamına geliyor olabilir. Roubini kamu bankalarının piyasa koşullarından düşük faizle kredi vermesinin kredilerin geri dönüşü konusunda sıkıntı yaratabileceğini söyledi.

Ünlü ekonomist, ”Ucuza kredi verilmesi eskiden de bir riskti fakat aşırı borçlanma ekonomik büyümeyi sağlıyordu. Bugüne geldiğimizde ise düşük faizle alınan borçların daha sonra ödeneceğini de düşünmemiz gerekiyor. Ek mali tedbirler almak gerekebilir. Sorunun buralara gelmesini istemeyiz” diyor.

Türkiye’nin kredi notları üç büyük not değerlendirme şirketinde de yatırım yapılamaz seviyede fakat son dönemlerde notların iyileştirilebileceğine ilişkin sinyaller de geliyor. Roubini kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye adil davranıp davranmadığı sorusuna, “Mali ve yapısal zayıflıklar ülkelerin kredi notuna yansır. Eğer yapısal reformlarda bir iyileşme olursa ve makro politikalar değişirse bu ülkelerin kredi notuna yansır. Reytinglerde iyileşme olması için Türkiye gibi bir ülke, makroekonomi politikalarını doğru yöne çevirmek zorundadır” dedi.

Nouirel Roubini/Fotoğraf: AA


Nouriel Roubini kimdir?

1958 yılında İstanbul’da doğdu. İtalya’da ekonomi okuduktan sonra eğitimine Harvard Üniversitesi’nde devam etti. Daha sonra IMF, Fed ve Dünya Bankası gibi kuruluşlarda araştırmacı ve danışman olarak çalıştı. ABD’de Bill Clinton yönetimine danışmanlık verdi.

Roubini dünya sahnesinde en büyük çıkışını ise 2008 krizini öngören açıklamaları ile yapmıştı. Eylül 2008’de ABD’deki mortgage kredilerinde gördüğü sorunların ileride finansal sistemde sıkıntılar oluşturabileceğini söyledi. Krizden önceki, “ABD ekonomisi batarsa bütün dünya ekonomik durgunluğa girecek. Avrupa, Kanada, Japonya ve bütün gelişmiş ekonomiler sıkıntı çekecek” açıklaması dikkat çekmişti. Roubini dünya ekonomisine ilişkin öngörülerin ardından ‘kâhin’ unvanını aldı.

Nouriel Roubini halihazırda New York Üniversitesi’nde dersler veriyor. Aynı zamanda kendi ismini taşıyan danışmanlık şirketi Roubini Macro LLC’nin yönetim kurulu başkanlığı görevini yürütüyor.