Türkiye’de enflasyon yükselişini tetikleyen şey, her zaman devalüasyon olmuştur. Bu “sebep-sonuç” ilişkisi parası döviz olmayan hemen her ülke için geçerlidir. Şu aralık yüzde 55’e ulaşmış enflasyonuyla bizden de kötü durumda olan Arjantin’deki ekonomik krizin sebebi de devalüasyondur.

Devalüasyonun sebebi ise, ülke ekonomisinin cari açık vermeden çarklarını çevirememesidir. Bu bir “yapısal deformasyon” dur. Reforme edilmediği sürece, o ülkenin başını, enflasyon belasından kalıcı olarak kurtulması mümkün değildir.

Bazen ülkeler, kendi kusurları olmadan da “ödemeler dengesi sorunları” (cari açık diye okuyun) ile karşılaşabilir.

Mesela ülkenin bağımsızlığını savunmak için istemeden girdiği bir harp, büyük çaplı bir ayaklanma bastırmanın iç savaşa dönüşmesi, uzun süren kuraklıklar, büyük depremler gibi gayri iradi sebepler bu sorunu yaratmış olabilir.

HATA YILDIZLARIMIZDA DEĞİL BİZDEDİR

Amerikalı iktisat gazetecisi Henry Hazlitt (1894-1993) 20’den fazla kitap, binlerce makale yazmış “katıksız kapitalist” bir ekonomisttir. Enflasyon hortlayınca eski defterleri karıştırmaya başladım.

Onun yazdığı, benim de kesip sakladığım “From Bretton Woods to World Inflation” (IMF’nin kuruluş toplantısı olan Bretton Woods konferansından Dünya Enflasyonuna) başlıklı makalesi tekrar dikkatimi çekti. Hazlitt, az gelişmiş ülkelerde enflasyona yol açan ödemeler dengesi sorunlarının ortaya çıkmasında, ülkenin bir kusuru olmayan (yukarıda zikredilen) halleri sıraladıktan sonra,  ancak sebep, çoğu zaman siyasilerin aldığı kararlar diyor. Ödemeler dengesi sorununa yol açan sebepleri 8 maddede topluyor.

1) Ülke parasının değerini yüksek tutmak.

2) Hane halkını ve kamuyu ithal malları kullanmaya teşvik etmek.

3) Sendikaların yüksek zam taleplerine boyun eğmek.

4) Asgari ücreti yüksek belirlemek.

5) Kurumlar ve gelir vergisi oranlarını yükseltmek.

6) Azami satış fiyatları tespit edip bunları kanun zoruyla uygulamak.

7) Sosyal transferlerle milli gelir dağılımını değiştirmek.

8) Düpedüz sosyalist uygulamalar yapmak.

YÜKSELT FAİZİ, İNSİN ENFLASYON

Enflasyona sebep olan cari açığı ortadan kaldırmak için Hazlitt’in yukarıda sıraladığı önlemleri almayı çoğumuz kabullenmeyiz. Ama salt iktisat mekaniği olarak bunların doğru olduğunu da yadsıyamayız.

Bu yüzden enflasyonla mücadelede “Merkez Bankası yükseltsin faizi-kıssın para hacmini, bak nasıl iniyor enflasyon” önermesini çok çocuksu buluyorum. Çünkü bu yöntemin kendisi “cari açık yaratıyor”. İlk başta devalüasyonu frenleyerek enflasyonu dizginleyen bu tür bir para politikası, bir süre sonra yarattığı cari açık yüzünden enflasyona sebep oluyor.

Yolumuz uzun, işimiz zor. Ödemeler dengesi sorunu çözülmeden bize ekonomide rahat yok.

Son söz: Kedi kuyruğunu yakalayamaz.