Ülkemizde bölgesel kalkınma hedefi için 2006-2009 tarihleri arasında büyük umutlarla 26 Bölgesel Kalkınma Ajansı kuruldu. Bunlar, bölgesel kalkınmanın güya lokomotifi olacak kuruluşlardı. Ancak, hiç de öyle olmadığı Sayıştay Başkanlığı’nın ‘2018 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu”nda ortaya çıktı. Görüldü ki devlet destekli projeler heba ediliyor.

Yerinde yapılan denetimlerde, bazı projelerin başarılı olarak hayata geçmesi için gerekli ön şartlar ve risklerin yeterince araştırılmadığı, bu nedenle projelerin uygulamaya sokulamadığı anlaşılıyor. Bu durum projeye aktarılan kamu kaynağının ya atıl kalmasına ya da yok olmasına neden oluyor. Üç farklı projenin sonuçlarına bakalım:

ORMAN ARAZİSİ ÇIKTI

Ege Soğutma Sanayicileri ve İş Adamları Derneği’nin başvuru sahibi, 4 kuruluşun (Ege Bölgesi Sanayi Odası, Ege Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İklimlendirme Sanayi İhracatçıları Birliği) ortağı olduğu 4 milyon 669 bin lira bütçeli “Endüstriyel Havalandırma, İklimlendirme ve Soğutma Amaçlı Akredite Test ve Analiz Laboratuvarı” projesinin faaliyete geçmesi hedeflendi. 2013 yılında projeye başlandı.  2 yıllık proje süresine, 12 aylık süre uzatımı verilmesine rağmen proje tamamlanamadı.

Ajans tarafından bu proje için 1 milyon 191 bin lira destek ödemesi gerçekleştirildi. Binanın büyük kısmı tamamlandı. Proje sürecinin içinde inşaat alanının orman arazisi olduğu anlaşılmış ve gelinen aşamaya rağmen inşaat durdurulmuş, projede fiilen sürdürülemez noktaya gelinmiş. Projenin hayata geçmesi için temel gereklilik olan inşaat izinlerinin alınamama riski önceden görülüp gerekli kontroller yapılmadığından, kamu kaynağı yarım kalarak adeta çürümeye terk edilmiş. Yazık değil mi?

KUTUSU AÇILMADAN

Dokuz Eylül Üniversitesi’nin başvuru sahibi olduğu 9 milyon 240 bin lira bütçeli “İzmir Sağlık Teknolojileri Geliştirici ve Hızlandırıcısı (Bioİzmir) Projesi” ne 2 Mart 2015 tarihinde başlandı ve 2 Eylül 2017’de bitirildi. Ajans tarafından bu projeye 4 milyon 871 bin lira destek gerçekleştirildi. Tamamlanmış gözüken bu proje, İzmir Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri ve diğer ilgili ajans yetkilileri ile yerinde görüldü.

Binada üniversite tarafından çok sayıda personel görevlendirildiği, ancak fiilen projenin hayata geçmediği, dolayısıyla proje kapsamındaki başta personel olmak üzere kamu kaynaklarının atıl vaziyette bulunduğu, alınan laboratuvar teçhizat ve ekipmanlarının kutuları ile depolarda bekletildiği ve kullanımda olmadığı saptandı.

Projenin uygulamaya geçirilememesinin en önemli nedeni, akredite laboratuvarlar için temel şart olan iklimlendirme sisteminin proje dışında tutulması ve proje bitmesine rağmen eksikliğin yararlanıcı tarafından giderilmemesi. Projenin uygulanmasında temel gereklilik olan iklimlendirme sisteminin temin edilememe riski görülerek gerekli tedbirler alınamadığından proje hayata geçirilemedi ve kamu kaynağı atıl vaziyette bekletiliyor. Yazık değil mi?

SÖZDE TAMAMLANMIŞ

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ortağı olduğu 370 bin lira bütçeli “S.S.Kuşçular Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 200 ton kapasiteli Çok Amaçlı Soğuk Hava Deposu Projesi”. Bu proje ile bölgenin tarımsal ürünlerinin üretim kapasitesinin arttırılması, başta kesme çiçekçilik olmak üzere katma değerlerinin yükseltilmesini sağlayacak şekilde depolanması ve bu yolla satış hacminin artırılması hedefledi. Projeye 28 Ekim 2015’te başlandı, tam bir yıl sonra tamamlandı. Ajans tarafından bu proje için 323 bin lira destek ödemesi gerçekleştirildi.

Tamamlanmış gözüken proje, İzmir Kalkınma Ajansı yetkilileri ile yerinde görüldü. Soğuk hava deposu yapılmış ama 6 ünite olarak inşa edilen deponun, sadece bir ünitesinin kısmen faaliyete sokulduğu anlaşılmıştı. Projenin ana unsuru olan soğuk hava deposu, yapımının üzerinden iki yılı aşkın süre geçmiş olmasına rağmen tam olarak faaliyete geçemediğinden atıl durumda. Projeye aktarılan kamu kaynağına rağmen yapılan soğuk hava deposunun faaliyete geçememesinin nedeni, tesisin çalışması için gerekli elektrik düzeyini sağlayacak yeterlilikte trafonun bulunmaması. Gerekli elektrik altyapısı olmadan bir projenin ajans tarafından başarılı bulunarak hayata geçirilmesi ve bu riskin önceden görülememesi kamu kaynağının etkin kullanılmamasına neden oldu. Peki yazık değil mi?

Aslında, konunun uzmanları sistemin röntgenini çekmiş. 69 ayrı saptamada bulunmuş. Büyük umutlar bağlanan Kalkınma Ajansları’nın çökme noktasına doğru ilerlediği de ortaya konulmuş.