Dolar, euro ve altındaki yükselişe ilişkin ne düşünüyorsunuz?
*Bu beklenen bir gelişmeydi. Bir yıl önce ‘söz dinlemiyor’ diye Merkez Bankası Başkanını görevden aldılar. Yeni başkana emirle faiz indirttiler. İhtiyat akçesine el koyup Merkez Bankası’nın kasasını boşalttılar.
*Bağımsızlığını, itibarını, dünyada saygınlığını ve güvenilirliğini yok ettiler. Şu anda TL faizi enflasyon karşısında eksi 4 puan negatif. O yüzden herkes TL’den kaçıyor.
*Göz göre göre parasının erimesini istemiyor. Dünyada dolar değer kaybediyor, Euro karşısında değeri düşüyor ama doların karşısında değer kazandığı tek para TL!
*Doları baskılamak için bir yıldır Merkez Bankası ve kamu bankalarının rezervlerini satıyorlar. Yılbaşından bu yana 60 milyar dolar sattılar. Kamu bankalarının döviz açığı 10 milyar doları aştı. Merkez Bankası’nın rezervi kalmadığını eksiye düştüğünü dünyada sağır sultan bile biliyor.
*Üstüne salgının getirdiği ekonomik daralma bindi. Dövizin ateşinin mutlaka düşürülmesi lâzım ama bu emirle, bankaları yatırımcıları tehditle, cezayla olmaz. İktidara güven yok. Ekonomi uygulamalarına güven yok.
*Zaten ortada bir ekonomi yönetimi, doğru düzgün bir ekonomi politikası, programı yok. Sadece olumlu bir veri açıklandığında tweet atan, sorunlara yönelik sorulara link gönderen dünyadan habersiz bir ekonomi bakanı var.
*Ülke ekonomisini dünyada en kırılgan hale getirdiler. Türkiye’nin risk puanı 600’ü aştı. 2018’deki Rahip Brunson krizinde dolar fırlayınca konkordatolar patlamıştı.
*Çünkü özel sektörün 300 milyar dolara yakın döviz borcu var. Kurlar dizginlenemezse bu döviz borçları çevrilemez, ödenemez. İflaslar, konkordatolar, şirket batışları fırtınaya dönüşür. Kamu bankaları 10 milyar doları aşan döviz açıklarıyla baş edemez.
*İktidara ve ekonomi politikalarına güven kalmadığı için dış kaynak girişi durdu. Yabancı yatırımcı gelmiyor. Mevcut olan da elindekini satıp Türkiye’den çıkıyor.
*Bu sürdürülemez bir tablo ve bu şekilde kurlardaki yükseliş durdurulamaz. Rezervleri eriterek, sürekli döviz satarak sorun çözülemez. Akılcı, güven veren, acil dış kaynak akışını sağlayacak önlemler gerekli.
Peş peşe faiz indirimleri yapıldı, bundan sonraki süreç nasıl gelişir?
*İktidarın önündeki seçenekler belli. Önce içeriye ve dışarıya güven verecek adımlar atılmalı. Kimse yarın ne olacağını nasıl bir kararname çıkacağını bilmiyor. Her sabah ülke ekonomisi belirsizliğe uyanıyor.
*Acil atılacak adımlardan bir tanesi Brunson krizinde olduğu gibi Merkez Bankası’nın yüklü bir faiz artışına giderek TL’yi değerli kılması, yerli-yabancı yatırımcı için TL’yi cazip hale getirmesi gerek. Küresel sermaye cazip bir faizle TL’ye yeniden yatırıma başlar.
*Ancak buradaki handikap, korona nedeniyle zaten durgun haldeki ekonominin yüksek faizin altından nasıl kalkacağı. İktidarın derin açmaz noktası burada. Hatırlayın Brunson krizinde bir gecede faiz yüzde 24’e yükseltilerek kur ancak frenlenebildi.
*Acil faiz artışı ilk adım olabilir ama Cumhurbaşkanı buna izin verir mi? Böyle bir adım Cumhurbaşkanının kendi söylediklerini (faiz düşünce enflasyon da düşecek) inkâr etmesi demek. Faiz yüzde 8,25 resmi enflasyon yüzde 11,76! Gerçek enflasyon bunun iki katı.
*Banka faizi brüt yüzde 8-9. Bu halde TL’den kaçış durur mu? Hayır. İkincisi acilen yüklü tutarda en az 50-60 milyar dolarlık bir nakit, taze dış kaynak bulunması. Bu tutarda bir kaynağın bulunabileceği iki adres var ya IMF ya da ABD Merkez Bankasıyla swap anlaşması.
*İktidar IMF’ye gidemez. Giderse hem siyaseten söylediklerini inkâr etmiş olur hem de IMF ile yapılacak anlaşmayla ekonomi yönetimini böyle başıbozuk sürdüremez.
*Dilediği gibi harcama yapamaz, kafasına göre ihale açamaz, yasaları değiştiremez. O nedenle, IMF seçeneği iyice duvara toslamadan iktidarın tercihi olmayacaktır. ABD Merkez Bankasıyla swap müzakerelerinden ise iktidar aylardır sonuç alamıyor.
*ABD S-400’lerin yanı sıra, Doğu Akdeniz’de, Kıbrıs’ta, Ege’de, Suriye’de daha çok taviz istiyor. İktidar bu tavizleri vermezse ABD de swap yapmaz, para vermez. Brunson krizinde ‘Türkiye’nin ekonomisini çökertirim’ diye tehdit eden Trump, iktidara istediğini yaptırdı ve Rahibi özel uçakla cezaevinden aldırdı.
*Şimdi de daha fazlasını istiyor. Bu sıkışık tabloyu, iktidarın çaresizliğini ve beceriksizliğini görenler art arda Türkiye’ye yaptırım tehdidi savuruyor. ABD, Yunanistan, Fransa, AB… Katar’la swaptan gelen 15 milyar dolar karşılığı Katar riyali yaraya merhem olmaz.
*Çünkü Katar parası uluslararası piyasalarda konvertibil değil. O zaman geriye tek seçenek kalıyor; yabancı dış kaynak girişini canlandırıp, hızlandırmak, yabancı yatırım sermayesini, portföy yatırımcısını Türkiye’ye çekmek, kaçışı durdurmak.
*Bunun için de iktidarın içeride şu sıraladığım radikal yön ve politika değişikliğine gitmesi gerekiyor: Hukuk devleti, bağımsız yargı, özgürlükleri güvence altına alan güven veren demokratikleşme adımları atmak.
*Hukuksuzlukları, baskıları, keyfi gözaltı, tutuklama, mahkûmiyetleri sonlandırmak. Düşünceye, ifadeye, internete, sosyal medyaya yasaklara dur deyip, baroları bölüp parçalamaya, kadına yönelik şiddete, polis devleti uygulamalarına, mahallede bekçi hegemonyasına, belediyelere kayyum atamalarına son verecek kapsamlı bir demokratikleşme açılımını ilan etmek.
*Dışarıda da herkesle kavga, komşularla gerilim, sürekli savaş-saldırı-tehdit söylemi yerine, diyalog, müzakere, diplomasi yaklaşımını öne çıkartan bir dış politikaya yönelmek.
*Devletin memuru Diyanet İşleri Başkanının eline kılıç verip, insanlara korku salmaktan, bu ülkenin kurucu liderlerine, değerlerine lanet ve beddua okutturmaktan vazgeçmek…
Ekonomik tablo her geçen gün ağırlaşıyor? Ne yapılmalı?
*Bu iktidarın bu sorunları çözebilecek gücü, kabiliyeti, politikası ve programı yok. Bugüne kadar 6 önlem paketi açıkladılar hepsi çöktü. Bu konudaki çözüm önerilerimizi, acil yapılacaklar listemizi daha önce de açıkladık, ekonominin kötüye gittiği yönündeki uyarılarımızı çok önceden de yaptık.
*İktidar kulak asmadı. Şimdi yine dış güçler senaryosuna, komplo tezlerine sarılacaklar. Asıl sorun, yönetemeyen ve sorunların farkında olmayan bir tek adam yönetimi. Adı var kendisi yok bir ekonomi yönetimi.
*Geçen yıl görevden aldığı MASAK başkanını bir yıl sonra yine görevden alan, bir yıl önce bu kişiyi görevden aldığından bihaber olan bir yönetimle yönetiliyoruz.
*Biz daha Mayıs ayında ülkenin bir ekonomik krizin de ötesinde ‘Buhran’a doğru gittiğini tespit ederek 16 maddelik çözüm önlemlerimizi, hangi alanlarda acil yapısal reformlara gidilmesi gerektiğini duyurduk.
*Kamu ihale yasasından, döviz garantili Kamu-Özel Projelerine, yeni bütçeden, Ekonomik Sosyal Konsey’in acil toplanarak ortak akılla çözüm üretilmesine, vergi politikaları, yargı politikaları, bürokraside liyakate ve kurumsal özerkliğe varana kadar tüm çözümleri ortaya koyduk. Türkiye’nin buhrandan çıkışının formülü, reçetesi, anahtarı budur.
ÖZTRAK'TAN ÇARPICI İFADELER
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak, ekonomide derinleşen kriz, döviz ve altında ortaya çıkan ani yükselişin temel sebebini, AKP hükümetinin ne içeride, ne dışarıda kimseye güven veremez durumda olmasına bağladı.
Öztrak, ekonomide yaşanan çöküşü çözebilecek en hızlı çözümün, “hükümetin derhal istifa etmesi olduğunu” vurguladı.
Öztrak, Sözcü’ye yaptığı açıklamada, ekonominin geldiği noktayı futbol sahası benzetmesiyle açıkladı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak“AK Parti yönetimi ekonomiyi doksan metrelik sahayı 10 metreye indirerek yönetmeye çalışıyordu. Sahada sadece kendi takım oyuncuları vardı” ifadesini kullanan Öztrak, “Böyle bir durumda, bu oyunun devam edemeyeceği artık görülmüştür. Bu kadar kasarsanız, hem de bu kadar müdahale ederseniz ortaya çıkacak olan tablo budur.
Bu yandan AKP’nin Genel Başkanı’nın kerameti kendinden menkul faiz/ enflasyon/ kur teorileri, bir yandan damat ve danışmanların Londra piyasası üzerinden kuru yönetmeye çalışma çabaları... Sonucun maliyetini hep birlikte görüyoruz. Yönetememenin maliyetini şu anda görüyoruz” dedi.
“DERHAL İSTİFA ETMELİLER”
Ekonominin “sürdürülebilir olanı yapmak” olduğunu kaydeden Öztrak, “Şu anda durum sürdürülebilir olmaktan çıkmıştır” dedi.
İş bu noktaya gelmeden önce hükümetin 'güven veren bir programı süratle devreye sokması gerektiğini, atacağı adımları bir takvimle birlikte açıklayıp, bunları hızlıca atması gerektiğini' ancak bunların hiçbirinin yapılamadığını vurgulayan Öztrak, şöyle konuştu;
“Geldiğimiz noktada böyle bir program için bile geç kalınmıştır. Eğer siz gerçekten ülkenin temel sorunlarını çözecek önlemleri devreye sokamıyorsanız, işi günlük bir takım önlemlerle götürmeye çalışırsanız, bu işin sonu böyle olur. Ne içeride, ne de dışarıda bu hükümete herhangi bir güven kalmamıştır. Hükümetin ekonomik krizi çözmek için atabileceği en hızlı adım derhal istifa etmektir. Başka türlü güven veremezler."
