Corona virüsü salgını nedeniyle petrol fiyatlarında görülen tarihi düşüş, dün bambaşka bir boyuta ulaştı. ABD'de Batı Teksas petrolünde Mayıs vadeli fiyat -40 dolara kadar düştü ve tarihte ilk kez petrol vadelilerinde eksi fiyat görülmüş oldu.

ABD dışında dünyanın geri kalanı ve Türkiye için petrolde gösterge olan Brent petrolde de bugün 26 dolardan 18 dolara sert düşüş görüldü.

Peki, eksi fiyat neden ve nasıl oluştu, bu durum tekrarlanır mı, Türkiye için önemli olan Brent petrolde de eksi fiyatlar görür müyüz, hangi tarihler fiyat açısından önemli, bu durum Türkiye'yi nasıl etkiler?

Sozcu.com.tr'ye konuşan Londra merkezli enerji danışmanlık şirketi Facts Global Energy (FGE) Petrol Talep Tahmin Direktörü Cüneyt Kazokoğlu, ATA Platform Direktörü Doç. Dr. Volkan Özdemir ve finans piyasasının en önemli uzmanlarından bir isim, tüm bu sorulara yanıtlar verdi.


EKSİ FİYATIN TEMEL NEDENİ NE?


Petrol fiyatlarındaki büyük düşüşün temel nedenleri, arz ile talep arasındaki büyük uçurum ve depoların ağzına kadar dolması.

Kazokoğlu'na göre, corona virüsü salgını nedeniyle petrolde nisanda arz ile talep arasındaki fark günlük 30 milyon varile ulaştı. OPEC+'nın günlük 9,7 milyon varillik üretim kısıntısı kararı da Mayıs'ta uygulamaya girecek ancak 7,5 milyon ya da 10 milyon varillik kesintilerin de 30 milyonluk talep düşüşünü karşılaması mümkün değil.

Özdemir'e göre, talepteki düşüşe depoların dolması da eklenince fiyatlar tarihi seviyelere geriledi.


Cüneyt Kazokoğlu

EKSİ FİYAT NASIL ORTAYA ÇIKTI?


Peki, tarihte ilk kez görülen eksi fiyat nasıl ortaya çıktı? Özdemir'e göre, Türkiye için de gösterge olan Brent petrolden farklı olarak ABD Batı Teksas petrolüne özel bir durum var.

Kazokluğu'na göre, Batı Teksas petrolünde vadeli sözleşmelerde fiziki teslim yükümlülüğü var. Mayıs vadeli kontratın süresi 21 Nisan'da doluyor. 21 Nisan'a kadar kağıdı elinden çıkaramayanlar 1 Mayıs'ta petrolü fiziki olarak teslim alıp tankere yüklemek zorunda. Alıcı yoksa elinizde kalır. Bu durumda vade dolmadan elinizdeki kağıdı çıkarmak zorundasınız. Talepteki büyük düşüş ve depoların dolu olması nedeniyle kağıtları elden çıkarmak için eksi fiyatlarla da işlemler gördük.

[old_news_related_template title="Petrol 1 kuruşa inse Türkiye'de benzin kaç lira olur?" desc="ABD'de petrolün fiyatının vadeli işlemlerde sıfır doların altında işlem görmesi dikkat çekti. Petrolün fiyatı 1 kuruşa inse bile Türkiye akaryakıtta maktu ÖTV alınıp onun da KDV'si hesaplandığı için 1 litre benzin 2.97 TL'den aşağı satılamıyor." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2020/04/21/iecrop/motorin-shutter_16_9_1587447661.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/petrol-1-kurusa-inse-turkiyede-benzin-kac-lira-olur-5762457/"]

Önemli bir uzmana göre, 10 nisan itibarıyla ABD'de fiziki petrol teslimatı yapılan yer olan Cushing'te 76 milyon varillik depolama alanının 55 milyonu dolmuştu ve 10 gün daha burada petrol birikti. Fiziki teslimatların, depolamanın ve gemilere yüklemenin yapıldığı bu merkezde yer kalmayınca, Mayıs sözleşmesinin bitiş tarihi olan 21 Nisan'a gelirken, 1 Mayıs'ta fiziki teslimat almak istemeyenler ellerindeki kağıtları satmak istedi ancak alıcı olmayınca fiyat eksi rakamlara düştü.

Rafinerilerin petrolü aldığında depolayacak yeri kalmamış durumda. Bu yüzden yeni teslimatı almak istemiyor, elindeki sözleşmeyi eksi fiyatla da olsa satmak zorunda kaldılar. Çünkü yeni yer açmak daha pahalı. Bu işlemi birçok büyük rafineri yapınca ortaya -40 dolarlık fiyat çıktı.

Özdemir'e göre, finansal piyasalar tarafından belirlenen petrol fiyatının spekülatif olduğu, arz-talep dengesinden koptuğu biliniyordu. Dünyada salgın etkisiyle ekonomilerde ciddi kriz yaşanınca finansal piyasalar da çöktü ve sektörde reel dinamikler etkili olmaya başladı.


BRENT PETROLDE DE AYNI DURUM OLUR MU?


Kazokoğlu'na göre, Brent petrolde sözleşmeler nakit parayla sonuçlanıyor. Bu yüzden Brent'te eksi fiyatları görmeyeceğiz ancak Brent'te aynı arz-talep dengesizliği ve depolardaki doluluk durumu var.

Brent'te Haziran kontratları 30 Nisan'da bitiyor. Kontratların bitiş tarihine yakın tek haneli ve sıfıra yaklaşan fiyatlar görebiliriz.

EKSİ FİYAT TEKRARLANIR MI?


Kazokoğlu'na göre, Batı Teksas petrolünde yarından itibaren Haziran kontratları devrede olacak ve eksi fiyat görmeyeceğiz ancak Haziran kontratlarının bitiş tarihi olan 18 mayıs'tan birkaç gün önce tekrar fiyat çöküşü olabilir.

Bir uzmana göre, Haziran vadeli kontratlarda son günlerinde eksi fiyatlar tekrar ortaya çıkabilir ama ABD devletinin önlem alarak soruna çare bulma olasılığı da yüksek.

Özdemir'e göre, talep düşüşü devam ettiği müddetçe, vade sonlarında tekrar benzer durumlar ortaya çıkabilir.


Volkan Özdemir

TÜRKİYE'Yİ NASIL ETKİLER?


Türkiye için önemli olan Brent petrol fiyatları ve sene başında 66 dolar olan Brent petrolün varil fiyatı, bugün 18 dolara kadar düştü. Arz talep dengesizliği nedeniyle fiyatın daha da düşmesi muhtemel, bu da Türkiye'nin petrol ithalat faturasını ve akaryakıt fiyatlarını düşürecek. Tabii petrolde fiyatlar dolar cinsinden fiyatlandığı için, dolar/TL fiyatlarındaki değişim de ithalat faturasını ve akaryakıt fiyatlarını etkilemeye devam edecek.

Ancak Kazokoğlu'na göre, rafinerilerde de petrol depoları dolmak üzere. Akaryakıt satışları düşüyor. Bu durumda petrol ne kadar ucuzlasa da rafineri alım yapamaz.

[old_news_related_template title="Eski BP yöneticisi: Petrol uzun bir süre düşük kalacak" desc="BP'nin eski icra kurulu başkanı John Browne petrol fiyatlarının uzun bir süre düşük seviyede kalmasını beklediğini söyledi. Browne, 'Bu durum, 1980'lerin ortasında yaşanan duruma çok benziyor. O zaman da çok fazla arz, çok düşük talep vardı ve petrol fiyatları 17 yıl boyunca düşük kalmıştı' dedi." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2020/04/21/iecrop/shutterstock_1062083486-2_16_9_1587466728.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/eski-bp-yoneticisi-petrol-uzun-bir-sure-dusuk-kalacak-5763524/"]