Tarım Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi, Kırıkkale Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Deniz Ayaz, 30 büyükşehir dışındaki 51 ilde salgının durumuna göre il pandemi kurullarının belli kriterler çerçevesinde lokanta, kafe gibi gıda satış yerleri ile hayvan pazarlarının açılması talebini değerlendirdi.

SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL

Ayaz, Türkiye ekonomisinin ciddi bir bölümünün hizmet ve gıda sektörüne dayalı olduğunu vurgulayarak şunları söyledi:

* Dolayısıyla bu çok uzun süre kapalı kalma hali sürdürülebilir bir durum değil. Bu alanlarda da hastalığın kontrol altına alınmasıyla birlikte bir normalleşme süreci içerisine girilmesinde fayda görülmekte.

* Ancak özellikle 30 büyükşehir haricinde normalleşme sürecinde restoran ve kafelerde kademeli olarak açılmaların uygulanması da yerinde bir karar olacaktır.

* Bunun nedeni bu illerde gerek nüfus gerekse hastalık yoğunluğu göz önüne alındığında buralarda alınacak tedbirlerin daha etkin olarak uygulanması ve bu süreç içerisinde yine hastalığın takip edilerek alınan tedbirlerin yeterli olup olmadığının belirlenmesi, ilave tedbirlerin alınması gerekliliği daha kolay değerlendirilebilecektir.

ALIŞKANLIKLAR UYARISI

Ayaz, kafe ve restoranların açılmasıyla birlikte önceki alışkanlardan vazgeçilmesi gerektiğinin altını çizerek şöyle konuştu:

* İşletmecilere de bu konuda büyük bir sorumluluk düşüyor. Çünkü bu konuda alınacak tedbirler şayet işletmeciler tarafından layığıyla uygulanamaz ve hastalık süreci yeniden bir artış durumuna gelirse tedbirlerin ve kapatmaların daha katı bir şekilde uygulanması söz konusu olabilecek.

* Bu nedenle kafelere müşteri kabul ederken işletme kapasitelerinin belirlenmesi ve masa oturum dizaynlarında sosyal temasın azaltılmasına yönelik olarak yeniden değerlendirilmesi gerekir.

* Yine servis uygulamalarında alternatif yöntemlerin geliştirilerek temasın azaltılması ve mevsimin avantajından faydalanılarak özellikle açık alanların kullanılması gibi bu kapsamda alınacak tedbirler karşımıza çıkmaktadır.

* Serviste çalışanların maske kullanması, genel hijyen tedbirlerine dikkat etmesi de bu konuda çok önemli olacaktır.

İNSAN TRAFİĞİ TEK YÖN

Türkiye'de şu anda 62 ilde 146 tane hayvan pazarı ve borsasının mevcut olduğunu fakat bunların corona virüsü tedbirleri kapsamında kapatıldığını hatırlatan Ayaz, şöyle devam etti:

* Gıda tedarikinde, hayvansal üretimde bir aksaklık yaşanmaması için bunların da kademeli olarak normalleşme sürecinde açılması gerektiğini düşünüyoruz. Mayıs ayının ortalarından itibaren yavaş yavaş açılmaların olması hayvancılıkta alım ve satımların etkilenmemesi açısından önem taşıyacaktır.

* Bu noktada belirli tedbirler çerçevesinde ve bu tedbirleri uygulama kabiliyeti olan hayvan pazarlarının ilk etapta açılması önem taşıyacaktır. Burada hayvan pazarlarının bu şartları uygulayıp uygulamayacağı konusunda valiliklere ve İl Pandemi Kurullarına büyük önem düşüyor. Bu pazarlara giriş çıkışlar özellikle kontrol altına alınmalı ve yine giriş ve çıkışların başka kapılardan yapılması önemli.

* Hayvan pazarlarına giren insanların ateşlerinin ölçülmesi, maske kullanımının sağlanması, el dezenfektan uygulamalarının yapılması önemli. Ayrıca pazara alınacak hayvan gruplarının belirli bir sayıda olması ve padoklara göre yüzde 50 oranında bir kapasite kullanımının yapılması gerekiyor. İçerideki insan trafiği tek yönlü olacak şekilde dizayn edilmesi gerekiyor.

SAATLERE DÜZENLEME

Hayvan pazarlarının açılmaya başlamasıyla yoğunluk oluşacağını belirten Ayaz şu ifadeleri kullandı:

* Özellikle belirli bölgelerdeki hayvan pazarları çok yoğun olabilmekte. Bahsettiğimiz hayvan pazarları hayvan alım satımıyla ilgilenen, Kurban Bayramı'ndan önce kurulan hayvan pazarları ve borsaları.

* Burada girişlerde ve çıkışlarda kontrolün olması çok önemli. Zabıta ve kolluk kuvvetlerinin marifetiyle içerideki kapasite oranlarının mutlaka düşürülmesi gerekiyor. Alana giren kişi sayısının yarısının alana alınması gerekiyor. Gün ışığı saatlerinde bu satışın gerçekleşmesi çok önemli.

* Normal şartlarda hayvan pazarları sabaha karşı kurulup birkaç saat içinde bitebilir. Ancak bu salgın sürecinde gün ışığı saatlerinin kullanılması hastalığın yayılımının önlenmesi açısından önemli olacaktır. Planlama burada her şeyden önemli.

[caption id="attachment_5805179" align="alignnone" width="1200"] (FOTO: DepoPhotos)[/caption]

TOKALAŞMA KALKMALI

Prof. Dr. Ayaz, hayvan alım ve satımlarında tokalaşmanın kalkması gerektiğini de kaydederek, "Hayvan alım satımlarında elle temas, pazarlık usulü, tokalaşma usulü söz konusu. Burada sosyal mesafenin korunması kişiler arasında ve alım satımlarda temasın önlenmesi çok önemli. Bu amaçla da kolluk kuvvetlerin yeterli sayıda bölgede bulunması ve bu sosyal mesafenin korunması ve temasın azaltılması ve kontrol altına alınması çok önemli" dedi.

GÜNLERE YAYILMALI

Ayaz, Kurban Bayramı döneminin Türkiye'de pek çok hayvan üreticisi bakımından kritik olduğunu, bu döneme yönelik üretim yapan hayvan üreticisinin çok fazla olduğunu kaydetti. Ayaz, "Genel olarak ülkemizde kesilen küçükbaşların yüzde 51´i Kurban Bayramı döneminde kesiliyor. Yaklaşık 2,5 milyon civarında küçükbaş koyun ve keçi, 900 bin civarında da büyükbaş kesiliyor" dedi.

Bunun için bazı tedbirlerin alınması gerektiğine değinen Ayaz, şöyle devam etti.

* Bu anlamda ciddi ve köklü tedbirlerin alınması lazım. Şimdiden bunlara başlanması çok önemli. Hayvan pazarlarının açılması süreci bu süreç kapsamına da dahil edilmeli ve bir an önce hayvan pazarları sisteme sokulmalı. Bunun haricinde kesim muhakkak o dönemde randevulu bir şekilde ayarlanmalı.

Kurban Bayramı'nda kesimin yüzde 75´inin ilk gün yapıldığını belirten Ayaz kesiminin diğer günlere yayılmasını tavsiye etti.

RANDEVU ŞART

Büyük market zincirlerinin önceki bayramlarda vekaleten kesme işlemi yaptıklarını hatırlatan Ayaz, bunun yoğunluğu azaltabileceğini söyledi ve şöyle devam etti:

* Kurban Bayramı'nda kesime toplu gidişler, bu kuralın ihlaline neden olabileceği için baştan tedbirin alınması, kesimlerin kesim alanlarında muhakkak randevu usulüyle yapılması ve yine orada bulunacak kolluk kuvvetlerince 2-3 kişiden fazla kişinin bir araya gelmesinin engellenmesi çok önemli.

KONTROL EDİLMELİ

Kurban Bayramı sürecinde il dışından gelen hayvan satıcılarının kontrol edilmesi gerekliliğini de bildiren Ayaz, "Bu süreçte kırsal alandan gelecek hayvan sahiplerinin büyükşehirlerde pek çok insanla karşılaştıktan sonra kendi illerine geri dönmesi söz konusu olacak. Bu noktada bir tavsiyemiz de hayvan satıcılarına hem illere girişte hem geri dönüşte 'Covid-19' testinin yapılması ve bu süreçte hastalığın sürecinin takip edilmesi önemli tedbirler arasındadır" ifadelerini kullandı.