UYKU BOZUKLUĞU NEDİR?
Uyku, beyninizin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Yeterli uyku veya düşük kaliteli uyku uyumanın birçok potansiyel sonucu vardır. En belirgin endişeler yorgunluk ve azalan enerji, sinirlilik ve odaklanma problemleri ile ilgilidir. Karar verme yeteneğini ve ruh halinizi etkilenebilir. Uyku bozukluğu genellikle depresyon veya anksiyete belirtileri ile birlikte ortaya çıkar. Uyku bozuklukları depresyon veya anksiyeteyi şiddetlendirebilirken, depresyon veya anksiyete uyku sorunlarına yol açabilir.
Uyku bozukluğu kalp hastalığı ve diyabet gibi birçok kronik sağlık problemiyle bağlantılıdır. Uyku bozuklukları, konjestif kalp yetmezliği, osteoartrit ve Parkinson hastalığı gibi tıbbi ve nörolojik problemler için bir uyarı işareti de olabilir.
İster bir sağlık probleminden ister aşırı stresten kaynaklanıyor olsunlar, uyku bozuklukları giderek yaygınlaşan önemli problemlerden biridir.
UYKU BOZUKLUĞU NEDENLERİ
Uyku bozukluklarına neden olabilecek birçok durum, hastalık ve bozukluk vardır. Çoğu durumda, altta yatan bir sağlık sorununun sonucu olarak uyku bozuklukları gelişir.
Alerjiler ve Solunum Sorunları
Alerjiler, soğuk algınlığı ve üst solunum yolu enfeksiyonları geceleri nefes almayı zorlaştırabilir. Burnunuzdan nefes alamama da uyku sorunlarına neden olabilir.
Noktüri
Noktüri veya sık idrara çıkma, gece boyunca uyanmanıza neden olarak uykunuzu bozabilir. Hormonal dengesizlikler ve idrar yolu hastalıkları bu durumun gelişmesine katkıda bulunabilir. (Sık idrara çıkma durumunda kanama veya ağrı eşlik ediyorsa hemen doktorunuzu arayın)
Kronik ağrı
Sürekli ağrı uykuya dalmayı zorlaştırabilir. Uykuya daldıktan sonra bile sizi uyandırabilir.
Kronik ağrının en yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:
- Artrit
- Kronik yorgunluk sendromu
- Fibromiyalji
- Enflamatuar bağırsak hastalığı
- Kronik baş ağrıları
- Sürekli bel ağrısı
Bazı durumlarda, uyku bozukluğu nedeniyle kronik ağrı daha da kötüleşebilir. Örneğin, doktorlar fibromiyaljinin gelişiminin uyku problemleriyle ilişkili olabileceğine inanmaktadır.
Stres ve Kaygı
Stres ve kaygı genellikle uyku kalitesi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Uykuya dalmanız veya uykuda kalmanız zor olabilir. Kabuslar, uykuda konuşma veya uyurgezerlik de uykunuzu bozabilir.
Foto: shutterstockFARKLI UYKU BOZUKLUKLARI
Çok sayıda farklı uyku bozukluğu vardır. Bazıları altta yatan diğer sağlık durumlarından kaynaklanabilir.
Uykusuzluk hastalığı
Uykuya dalma veya sürdürmede güçlük, yani uykusuzluk (insomnia) toplumda her üç kişiden birinde görülen önemli bir sağlık problemidir. Uykusuzluk her yaşta görülür. İnsanların çoğu bir veya iki gece uykusuzluk çeker, ancak bu durum bazen haftalar, aylar ve hatta yıllarca sürebillir. Uykusuzluk en sık kadınlar ve ileri yaştaki kimselerde görülür.
'Jet lag’, stres ve anksiyete, hormonlar veya sindirim problemlerinden kaynaklanabilir. Ayrıca başka bir durumun belirtisi olabilir.
Uykusuzluk potansiyel olarak aşağıdakilere neden olabilir:
- Depresyon
- Konsantrasyon zorluğu
- Sinirlilik
- Kilo almak
- İş veya okul performansında
Uyku Apnesi
Uyku apnesi, uyku sırasında nefes almada duraklamalarla karakterizedir. Bu, vücudun daha az oksijen almasına neden olan ciddi bir tıbbi durumdur. Ayrıca gece boyunca uyanmanıza da neden olabilir.
Parasomniler
Parasomnia, uyku sırasında anormal hareketlere ve davranışlara neden olan bir uyku bozuklukları sınıfıdır.
Aşağıdakileri içerirler:
- Uyurgezerlik
- Sayıklamak
- İnleme
- Kabuslar
- Yatak ıslatma
- Diş gıcırdatma veya çene sıkma
Huzursuz bacak sendromu
Uyku ya da istirahat esnasında (otururken veya yatarken) bacaklarda hissedilen rahatsızlık, huzursuzluk, hareket ettirme ihtiyacı olarak tanımlanır. Uyuşma, karıncalanma bazen de tam olarak tanımlanamayan bir his oluşur. Oturma ya da uzanma gibi hareketsiz durumlarda ortaya çıkar veya daha da kötüleşir. Yürüme, germe gibi hareketlerle kısmen ya da tamamen düzelir.
Narkolepsi
Narkolepsi, gün boyunca meydana gelen “uyku atakları” ile karakterizedir. Uyku ve uyanmayı kontrol eden beyin mekanizmasının işlev bozukluğundan kaynaklanır. Narkolepsiniz varsa, konuşma, çalışma ve hatta sürüş ortasında “uyku atakları” yaşayabilirsiniz.
Bu uyuklamalar esnasında rüya görmek ve rüya benzeri halüsinasyonlar görmek narkolepsi uyarı işaretidir. Bu uyku bozukluğu ayrıca uyku felçine neden olabilir, yani uyandıktan hemen sonra fiziksel olarak hareket edemezsiniz. Her ne kadar narkolepsi kendi başına meydana gelse de, multipl skleroz gibi bazı nörolojik bozukluklarla da ilişkilidir.
UYKU BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Uyku bozukluklarının belirtileri arasında gündüzleri çok uykulu olmak ve geceleri uykuya dalmakta zorluk vardır. Bazı insanlar, araç kullanırken olduğu gibi uygunsuz zamanlarda uykuya dalabilirler. Diğer belirtiler arasında alışılmadık bir şekilde nefes almak veya uykuya dalmaya çalışırken rahatsız edici bir hareket etme hissi vardır. Uyku sırasında olağan dışı veya rahatsız edici hareketler veya deneyimler de mümkündür. Düzensiz bir uyku ve uyanıklık döngüsüne sahip olmak, uyku bozukluklarının bir başka belirtisidir.
UYKU BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Uyku bozukluklarının tedavisi, türe ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Bununla birlikte, genellikle tıbbi tedaviler ve yaşam tarzı değişikliklerinin bir kombinasyonunu içerir.
Tıbbi tedaviler
Uyku bozuklukları için tıbbi tedavi aşağıdakilerden herhangi birini içerebilir:
- Uyku hapları
- Melatonin takviyeleri
- Alerji veya soğuk algınlığı ilacı
- Altta yatan sağlık sorunları için ilaçlar
- Solunum cihazı veya cerrahi (genellikle uyku apnesi için)
diş koruyucusu (genellikle diş gıcırdatma için)
Yaşam tarzı değişiklikleri
Yaşam tarzı değişiklikleri, özellikle tıbbi tedavilerle birlikte yapıldığında uyku kalitenizi büyük ölçüde artırabilir.
Bunlardan bazıları şunları içerir:
- Diyetinize daha fazla sebze ve balık eklemek ve şeker alımını azaltmak
- Egzersiz yaparak stres ve kaygıyı azaltmak
- Düzenli bir uyku planı uygulamak
- Yatmadan önce daha az su içmek
- Kafein alımını sınırlamak, özellikle öğleden sonra veya akşamları
- Tütün ve alkol kullanımını azaltmak
- Yatmadan önce daha düşük karbonhidratlı yemekler yemek
Her gün aynı saatte yatmak ve uyanmak da uyku kalitenizi önemli ölçüde artırabilir. Hafta sonları uyumak cazip gelse de, bu zamanlarda uyanmayı ve uykuya dalmayı zorlaştırabiliceği için rutine bağlı kalmanız çok önemlidir.
