İKTİDAR 562 MİLYARLIK PAKET AÇIKLADI ANCAK BÜTÇEDEN SADECE 8 MİLYAR LİRA ÇIKTI
Hükümet “Kaynak yaratamıyoruz” diyorsa; Rusya ve Arjantin’in yaptığı gibi 10 milyon TL’nin üzerinde şahsi serveti olanlardan, servet yurtiçinde ise %1.5, yurtdışında ise %5 servet vergisi alsın
Covid-19 vakalarının geçtiğimiz aylarda hızla artmasıyla birlikte, özellikle Avrupa genelinde yasaklar ve kısıtlamalar arttı. Salgının ikinci dalgasıyla başa çıkamayan bir ülke olarak Türkiye de, geçtiğimiz haftalarda hafta sonu ve belli saatlerdeki karantina uygulamasına geri döndü. İlk dalgasında küresel ekonomide %3.2 daralmaya yol açan pandeminin ikinci dalgasındaki tahribat çok daha büyük olacağa benziyor.
İlk dalganın getirdiği borsalarda düşüş, işsizlik oranında artış, resesyon riski etkisi, ikinci dalga için de geçerli. Bu risklere karşı ilk dönemde dünya genelinde Covid-19 ekonomik önlemleri kapsamında açıklanan destek paketlerinin büyüklüğü 8 trilyon doları geçti. Ülkeler, ekonomi ve istihdam piyasalarını koronavirüs krizinde ayakta tutmak için birbirinden farklı strateji ve taktikler geliştirdi.
BİZİ KISKANAN ÜLKELER NELER YAPTI?
Avrupa’nın en büyük ekonomisi Almanya 750 milyar Euro değerinde bir kurtarma paketini kabul etti. Paket kapsamında, Alman şirketlerinin yabancılar tarafından devralınmasının engellenmesini amaçlayan önlemler de bulunuyordu. Ayrıca bu önlem ile küçük firmalar ve sanatçı ve bakıcılar gibi serbest çalışanlar da korunuyordu. Bu meslek gruplarına mensup kişiler, 15 bin Euro’ya kadar doğrudan yardım alabiliyordu. Ayrıca ev sahipleri, koronavirüs krizi nedeniyle kirasını ödeyemeyecek durumda olan kiracıları evden çıkaramıyordu.
Kanada, 17.5 milyar dolar değerindeki mali destek paketine geçiş yaptı. Kanada Kalkınma Bankası, küçük ve orta büyüklükteki işletmelere 8.8 milyar dolar değerinde kredi verdi. Devlet, pandemiden dolayı %30 ve daha yüksek zarar edecek firma ve derneklerin çalışanlarının maaş ödemelerini %75’’e kadar karşıladı ve karşılamaya da devam ediyor. Öğrenci kredi borçları da 6 aylığına ertelendi.
Fransa’da toplam 345 milyar Euro değerinde bir mücadele paketi açıklandı. 300 milyar Euro’ya kadar şirket kredisi verip, 45 milyar Euro’yu da likidite desteğine ayırdı. Serbest çalışanlar için doğrudan destek önlemleri alındı.
İsviçre’de toplam 43 milyar dolar değerinde iki mali yardım paketinin duyurusu yapılmıştı. Ülke, pandeminin ekonomik etkisinin hızını kesmek için, kısa vadeli para piyasası araçlarının hacmini de iki katına çıkarma kararı almıştı.
VERGİ TEDBİRLERİ
İtalya Hükümeti, vergi mükelleflerinin toplam gelirleri 2 milyon Euro’dan düşük olan KOBİ’ler ve profesyoneller için ödemelerini 75 güne kadar ertelemelerine izin verdi. Bu, gelir vergilerini, sosyal güvenlik primlerini, stopaj bordro vergilerini, bölgesel vergileri ve KDV’yi kapsıyordu.
Ayrıca ekonominin en çok etkilenen sektörlerindeki işletmeler (yani turistik tesisler, spor salonları, tiyatrolar vb.) herhangi bir gelir eşiğine sahip olmayan bir vergi ertelemesinden de faydalanıyordu.
İngiltere mali sıkıntı içinde olan ve ödenmemiş vergi yükümlülükleri bulunan tüm işletmeler ve serbest meslek sahiplerine, HMRC’nin (İngiltere Gelir ve Gümrük İdaresi) “Ödeme Zamanı” hizmeti aracılığıyla vergi işleriyle ilgili destek verildi. HMRC, Covid-19 nedeniyle vergilerini ödeyememe konusunda işletmeleri ve serbest meslek sahiplerini desteklemek için bir telefon yardım hattı kurmuştur. HMRC araştırılacak belirli koşulları tartışmaktadır: Bir taksit düzenlemesine karar vermek, borç tahsilat işlemlerinin askıya alınması veya HMRC ile temasa geçmekte veya derhal ödeme yaparken idari güçlükleri olan cezaları ve faizi iptal ettirmek.
İSPANYA’DA VATANDAŞLIK MAAŞI
Koronavirüsten Avrupa’da en çok etkilenen ikinci ülke olan İspanya’da, virüsün ekonomik etkilerine karşı alınacak önlemler kapsamında halka vatandaşlık maaşı dağıtılması planlanmıştı. İspanya’nın salgının etkisine karşı koymayı amaçlayan bir dizi eylem hazırlığında olduğunu ve bu tedbirlerin parçası olarak vatandaşlık maaşı üzerinde çalışıldı. Hükümet, öncelikli amacı ailelere yardım etmek olan bu uygulamayı yürürlüğe koydu. Rusya dahil pek çok ülkede vatandaşlık maaşı tartışmaları, uzun bir aradan sonra tekrar alevlendi. Bugünlerde Çin de vatandaşına harcama yapması için muazzam miktarlarda para desteği veriyor.
NELER YAPILMALI?
İktidarın, pandemi süresince işyerleri borç para vererek yaşatma stratejisi tamamen yanlıştır. Aşağıdaki tabloda Eylül 2020 tarihi itibarıyla Türkiye’de işyeri sayısı ve çalıştırılan işçi sayıları yer almaktadır.
İŞTE ÖNERİLER:
Bu tablo, Türkiye’nin küçük ve verimsiz işletmelerden oluşan ekonomik yapısının belgesidir. Bu işletmelerin hiçbir geliri olmadan bir ay bile dayanamayacakları, çok acı bir şekilde ortaya çıkmıştır.
Pandemide ikinci dalgayı yaşarken, geçmiş 10 aylık başarısız uygulamadan ders çıkartarak, aşağıdaki önlemlerin alınması bir zorunluluktur:
- İşyerleri kapatılanlar başta olmak üzere, pandemiden etkilenmeye devam eden mükellefler için vergi ve sigorta uygulamaları ile ilgili mücbir sebep hükümleri uygulanmalıdır.
- Yapılandırma yasası ölü doğmuştur. Pandemide ikinci dalgayı yaşarken, mükelleflerin 31 Ağustos 2020 öncesi borçlarını taksitlendirerek ödeyeceklerini düşünmek, aşırı iyimserlikten öteye gitmemektedir. Bu nedenle çıkartılmış olan yasada değişiklik yapıp; 30.04.2021 tarihine kadar ödenmeyen borçların Haziran 2021 sonuna kadar başvurularak, ilk taksit Temmuz 2021’den başlamak üzere üç ayda bir ödemeli ve faizsiz 72 ay yapılandırılması gerekmektedir.
ÇALIŞANA DESTEK ARTIRILMALI
- İşsizlik Fonu’ndaki kaynağın yeterli olduğu dikkate alınarak; kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği aylık ödemelerinin artırılması gerekmektedir. Bu uygulamalarla ilgili olarak ödenecek olan aylık tutarın 2.500 TL’nin altında olmaması gerekmektedir.
- 1 ila 9 işçi çalıştırılan işyerlerine aylık 5.000 TL, 10 ila 19 işçi çalıştıran iş yerlerine de aylık 10.000 TL karşılıksız destek verilmelidir.
- Kayıt dışı çalıştırılan ve hiçbir sosyal güvencesi olmayan 9 milyon kişiye, Pandemi bitinceye kadar vatandaşlık maaşı bağlanmalı ve bu tutar hiçbir surette 2.000 TL’nin altında olmamalıdır.
- Çek bedeli 10.000 TL’nin altında ve ödenmemiş ise pandemi sonuna kadar icra takipleri durdurulmalı, karşılıksız çek keşide etmek ile ilgili icra ceza mahkemelerine şikayet yolu kapalı olmalıdır.
- Karşılıksız çek nedeniyle hapse girmemek için borçluya alacaklılarla anlaşmak için tanınan bir yıllık sürenin sonuna gelinmektedir. Pandeminin devam ettiği dikkate alınarak, bu durumda olanlara alacaklılar ile anlaşmak için bir yıl daha ek süre tanınmalıdır.
- Ödenemeyen elektrik, su ve doğalgaz paraları ile ilgili olarak, kapatma işleminin yapılması engellenmelidir.
- Pandemi boyunca kota belirlenerek, ücretsiz internet hizmeti verilmelidir.
Bu önerilerimiz üzerine “Kaynak nerede?” diye soranlar olacaktır. Türkiye çok büyük bir ülkedir ve kaynak sorunu yoktur. Kaynakların nereye harcanacağı ile ilgili tercih sorunu vardır. “Kaynak yaratamıyoruz” diyorsanız; Rusya’nın ve Arjantin’in yaptığı gibi pandeminin sosyal ve ekonomik etkilerini ortadan kaldırmak için, 10 milyon TL’nin üzerinde şahsi serveti olanlardan servet yurtiçinde ise %1.5, yurtdışında ise %5 servet vergisi alın.
KISKANILAN TÜRKİYE NELER YAPTI?
Salgının ilk günlerinde vatandaşa IBAN numarası vererek “Biz Bize Yeteriz Kampanyası” ile, yardım bekleyen vatandaştan yardım istedik. Dünyada pandemi nedeni ile vatandaşından para isteyen üç ülke arasında yerimizi aldık. Bu işin 2 milyar lira para toplayarak olmayacağını biraz geç de olsa kavradık. Bütçeden kaynak çıkmadan “İşsizlik Fonu” kaynaklarını kullanarak, “Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi”ni uygulamaya koyduk. Sosyal Destek Programı kapsamında 6.3 milyar lira, kısa çalışma ödeneği kapsamında 21.8 milyar lira, nakdi ücret desteği kapsamında 5.1 milyar lira ve işsizlik ödemesi kapsamında 4.2 milyar lira ile 1.7 milyar lira normalleşme desteği verildi. Bu dönemde, vergi ve sosyal güvenlik prim yükümlülükleri mücbir sebep kapsamına giren işletmeler için ertelendi. Bu kapsamda 29.4 milyar lira vergi ve 40 milyar lira sosyal güvenlik prim ödemesi 6 ay ertelendi ve bazı mal ve hizmetlerde KDV, stopaj ve Özel Tüketim Vergisi oranlarında sınırlı süreler için indirim yapıldı. Bu indirimler yolu ile 15 milyar lira tutarında vergi indirimi sağlandı.
İktidar, 2020 yılı Kasım ayı itibarıyla Covid-19 salgını kapsamında ekonomiyi desteklemek amacıyla atılan adımların büyüklüğünün 562 milyar liraya ulaştığını açıkladı. Borç paketleri ve önlemlerin parasal büyüklüğü milyarlarla ifade edilirken, bütçeden sadece 8 milyar lira çıktı. İşte bunun adı “Türk mucizesi”dir.
