Kısır döngü şöyle işliyor: Siyasi iktidarın talimatıyla faizler düşürülüyor. Faizlerdeki düşüş, kredilerle birlikte kur ve enflasyon artışını beraberinde getiriyor. Bu defa kur ve enflasyonu kontrol altına almak için faizler yükseltiliyor. Faizler bir süre yüksek kalıp ekonomi yavaşlayınca, döngü tekrarlanıyor.
YÜKSEK FAİZ TARTIŞMASI TEKRAR BAŞLADI
Bu döngüyü hatırlatır şekilde, son günlerde faiz tartışması bir kez daha başladı. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu 14 Ocak’ta bankaları topa tutan açıklamasıyla fitili ateşledi. Hisarcıklıoğlu, “Son dönemde bankaların uyguladığı yüksek kredi faizleri, üretimin ve yatırımın önündeki en önemli engellerden biri haline gelmiştir” dedi.
Dün de AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, faiz konusunda iki aylık süren sessizliğini bozarak “İnandığım tek şey var; yüksek faizle bir yere varamayız” ifadelerini kullandı.
Türkiye dünyada faizin en yüksek olduğu ülkelerden biri olsa da Cumhurbaşkanı ‘yüksek faize karşıyım’, ‘faiz sebep enflasyon neticedir’ gibi söylemlerini son yıllarda artan yoğunlukta kullanıyor. Bu nedenle, Erdoğan’ın ‘yüksek faize karşıyım’ çıkışı, iki ay aradan sonra geldiği için haber değeri taşısa da son yıllardaki söylemlerinin tekrarı niteliğinde.
[old_news_related_template title="Hazine’nin 2020 bilançosu: 181,8 milyar TL açık verildi, faize 121,2 milyar TL ödendi" desc="Pandemi döneminde Türkiye, doğrudan gelir desteğinin en az olduğu ülkelerden biri oldu. Buna rağmen Hazine'nin nakit dengesi 2020'de bir önce yıla göre yüzde 40 artışla 181,8 milyar TL'ye yükseldi. Faize 121,2 milyar TL ödendi." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2021/01/09/iecrop/shutterstock_1741096724_16_9_1610190428.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/hazinenin-2020-bilancosu-1818-milyar-tl-acik-verildi-faize-1212-milyar-tl-odendi-6204204/"]
BORÇ ÇIKIŞI
Ancak Erdoğan, dünkü konuşmasında faizlerle bağlantılı olarak borçlar konusunda ilginç bir çıkış yaptı ve "İnandığım tek şey var; yüksek faizle bir yere varamayız ve bana karşı ‘efendim işte bizim şu kadar borcumuz var bu borcu neyle ödeyeceğim’, bu borcu yüksek faizle dışardan kendimize imkan sağlamakta değil kendi kaynaklarımızla bunu nasıl öderiz onun çalışmasını yapacağız" dedi.
Türkiye’de hem devlet hem bireyler hem de şirketler, borcu borçla döndürüyor ve borçlar giderek artıyor. Tablo, Erdoğan’ın söyleminin tam tersine işaret ediyor.
2020’DE BORÇLANMA GERİ ÖDEMENİN ÜZERİNDE
Cumhurbaşkanı Erdoğan ‘borcu borçla ödemeyelim’ dese de, Hazine 2020’de nakit açığının çok üzerinde borçlanmaya gitti.
2020’de Hazine nakit açığı 181,8 milyar TL ile rekor kırarken, net borçlanma 240,8 milyar TL oldu. Yani Hazine, ihtiyacının tam 59 milyar TL üzerinde borçlandı.
Açık yüksek olunca, Hazine borçlanmada geri ödemenin üzerine çıkıyor. Bu normal. Ancak bu sene, açık ile geri ödemelerin toplamının da çok üzerinde borçlanıldı.
Uzmanlar, bunun bir nedeninin Merkez Bankası’nın (TCMB) eksiye düşen rezervlerini desteklemek ve kamu bankalarının döviz açığını kapatmak amaçlı olabileceğine işaret ediyor.
Hazine, 2020’de 42,9 milyar TL’lik dış borç geri ödemesi yaptı. Ancak yeni dış borçlanma 63 milyar TL oldu.
Hazine bu dönemde 200 milyar TL iç borç geri ödemesi yaparken, 420,6 milyar TL yeni borçlanmaya gitti. Net borçlanma, yani yeni borçlanma tutarından geri ödenen borçlar çıkarıldığında elde edilen rakam, böylece 240,8 milyar TL oldu.
HAZİNE’NİN BORÇ STOKU HIZLA ARTIYOR
2017 sonunda 876,5 milyar TL olan merkez yönetim borç stoku, 2020 sonunda 1 trilyon 872 milyar TL’ye yükseldi. Üç yıldaki artış oranı yüzde 113, artış miktarı 996 milyar TL oldu.
Sadece son bir yılda Hazine’nin borç stoku 550 milyar TL arttı.
BÜTÇEDEKİ FAİZ YÜKÜ ARTIYOR
Gelişmiş ülke hazineleri, 2020 yılında sıfıra yakın faiz oranlarıyla borçlanırken, Türkiye’de Hazine’nin borçlanma oranları çok yüksek. Bunun nedeni, enflasyonun ve ülke risk priminin yüksek olması.
Örneğin, 5 Ocak’ta Hazine TL cinsi iç borçlanmaya giderken 10 yıllık tahvilde faiz yüzde 13,19 oldu.
Hazine kasım sonunda 2,25 milyar dolarlık dış borçlanmaya giderken, 10 yıllık vadeli tahvil için faiz yüzde 5,95 oldu. Aynı vadedeki ABD Hazine tahvili faizine, 5 puanın üzerinde ekleme yapıldı.
Nitekim, yüksek faizle ve yüksek miktarda borçlanma, vadelerin kısalması ve kur artışları sonucunda Hazine’nin faiz harcamaları da katlandı. 2019'da 97,8 milyar TL olan Hazine'nin faiz giderleri, 2020'de yıllık yüzde 24'lük artışla 121,2 milyar TL'ye yükseldi.
Hazine'nin faiz harcaması 2017 yılında 55,5 milyar TL idi. 3 yılda bu rakam neredeyse 2,5 katına ulaştı.
DIŞ BORÇLAR ARTTI
AKP iktidara geldiğinde Türkiye’nin dış borcu 129 milyar dolardı. Eylül 2020 itibarıyla bu rakam 435,1 milyar dolara yükseldi. 18 yılda brüt dış borç stoku neredeyse dörde katlandı.
Dış borçlar, Haziran 2018’de 466,9 milyar dolarla zirveye yükseldikten sonra, ekonomik krizle birlikte bir miktar azalsa da kamunun dış borcu arttı.
Son iki yılda kamunun dış borcu 30 milyar dolar artışla 166 milyar dolara yükseldi. Merkez Bankası’nın dış borçları da yurt dışı bankalarla yapılan swaplar nedeniyle arttı.
TOPLAM BORCUN MİLLİ GELİRE ORANI YÜZDE 137'YE YÜKSELDİ
Türkiye’de reel sektör, hanehalkı ve genel yönetim borçlarının toplamının milli gelire oranı da hızla artıyor. 2010’da yüzde 95,4, 2015’te yüzde 106,6, 2019’da yüzde 112,4 olan bu oran, Eylül 2020’de yüzde 137’ye yükseldi.
Son 10 yılda reel sektörün toplam borcu 464 milyar TL’den 3 trilyon 629 milyar tL’ye, hanehalkının toplam borcu 186 milyar TL’den 851 milyar TL’ye, genel yönetim (kamu) toplam borcu 464 milyar TL’den 2 trilyon 18 milyar TL’ye ulaştı.
Böylece bu üç alanda toplam borç 1 trilyon 114 milyar TL’den 6 trilyon 498 milyar TL’yi gördü.
[old_news_related_template title="Dünya Bankası açıkladı: Dış borçta Türkiye 120 ülke arasında 6. sırada" desc="Dünya Bankası raporuna göre, düşük ve orta gelirli 120 ülke arasında Türkiye, en çok dış borcu olan 6. ülke oldu. Türkiye, borcun milli gelire oranında Arjantin'in ardından 2. sırada yer aldı. Dünya Bankası'nda eski borç danışmanı Coşkun Cangöz, artan risklere işaret etti." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2020/10/14/iecrop/shutterstock_1741096724_16_9_1602664726.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/dunya-bankasi-acikladi-dis-borcta-turkiye-120-ulke-arasinda-6-sirada-6080483/"]
[old_news_related_template title="Türkiye'nin dış borcu 435,1 milyar dolara yükseldi" desc="Türkiye'nin dış borç stoku temmuz-eylül döneminde 11,4 milyar dolarlık artışla 435,1 milyar dolara yükseldi. Dış borcun milli gelire oranı ise yüzde 57'den yüzde 59,1'e çıktı." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2020/12/31/iecrop/shutterstock_393692620_16_9_1609409324.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/turkiyenin-dis-borcu-4351-milyar-dolara-yukseldi-6191339/"]
[old_news_related_template title="2020’de neye ne kadar vergi ödedik? Ozan Bingöl 15 soruda anlattı" desc="2020 yılı merkezi bütçe açığı 172,7 milyar TL ile rekor kırdı. Sozcu.com.tr’ye konuşan Vergi Uzmanı Dr. Ozan Bingöl, neye ne kadar vergi ödediğimizi ve bütçe açığının nedenlerini kalem kalem anlattı." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2021/01/16/iecrop/shutterstock_1704130522_16_9_1610789096.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/2020de-neye-ne-kadar-vergi-odedik-ozan-bingol-15-soruda-anlatti-6213681/"]
[old_news_related_template title="AKP'nin 18 yıllık iktidarında ekonomide neler oldu?" desc="Gözler ABD seçimlerine kitlenirken, bugün aynı zamanda AKP'nin iktidara gelişinin 18. yıl dönümü. 18 yılda Türkiye, dünyada dolar cinsi kişi başı gelir sıralamasında 73. sıradan 78. sıraya geriledi. 18 yılda ekonomideki yaşanan değişimi 10 başlıkta inceledik..." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2020/11/04/iecrop/akpeko-ic_16_9_1604493429.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/akpnin-18-yillik-iktidarinda-ekonomide-neler-oldu-6111582/"]
[old_news_related_template title="Kamu dövizle iç borçlanmada rekor kırıyor!" desc="Devletin borcu her geçen ay hızla artıyor. Merkezi yönetim brüt borç stoku, ekim sonu itibarıyla 1 trilyon 934.7 milyar lira oldu. Döviz borcunun toplam borç içindeki payı ise yüzde 58.3’e çıktı. Hazine, yurtiçi piyasalardan da döviz ve altın cinsi borçlanmayı hızla artırıyor." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2020/11/21/iecrop/dolar-shutterstock-5_16_9_1605995955.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/kamu-dovizle-ic-borclanmada-rekor-kiriyor-orijinal-gunah-36-3-milyar-dolara-cikti-6135674/"]
