İran ile 295 km uzunluğunda sınırı bulunan Van, coğrafi konumu itibariyle ülkelerinden kaçmak isteyen Afganistan vatandaşlarının Avrupa ve diğer batı metropollerine geçmek istedikleri en önemli geçiş güzergahı. Mültecilerin çok büyük bir kısmı Van’ın sınır ilçeleri olan Başkale, Saray, Çaldıran ve Özalp'ın köylerinden Türkiye’ye düzensiz yollardan giriş yapıyor.

MİLYONLARCA DOLARLIK BİR SEKTÖR

İran ve Türkiye başta olmak üzere birkaç ülkeyi kapsayan geniş bir ağa sahip olan insan kaçakçılarıyla anlaşan ve onların aracılığı ile ülkelerinden çıkarak İran'ın sınır bölgelerinde bir araya gelen Afganlar, yine kaçakçılar tarafından farklı güzergahlardan geçirilerek Türkiye sınırına ulaştırılıyor.

Milyonlarca dolarlık ticaretin döndüğü bu düzensiz geçişlerin nerede ise tamamı Van'a bağlı ilçeler üzerinden gerçekleşiyor. Afganistan'dan İran'a geçen mülteciler haftalar boyu yürüyerek Van'ın Başkale, Saray, Çaldıran ve Özalp ilçelerine bağlı köylere ulaşabiliyor.

RESMİ RAKAMLARA GÖRE YILLIK 500 BİN GEÇİŞ VAR

Afganistan-İran arasındaki yolculuklarını ekonomik güçlerine göre ya at sırtında ya da yürüyerek tamamlayan mülteciler bir çok engelin ardından Van'a ulaşıyor. Mültecilerle ilgili çalışmalar yürüten değişik sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan açıklamalara göre yıllık ortalama 500 binin üzerinde mültecinin Van'dan Türkiye'ye giriş yaptığı belirtiliyor.

Bu mültecilerin bir çoğu zaman zaman eksi 25-30 dereceyi bulan hava koşullarında donarak yaşamlarını kaybederken, sınırı geçebilmeyi başaranlar da kapasitelerinin çok üzerinde göçmenle doldurulan araçların yaptığı kazalarda can veriyor.

EN BÜYÜK KİMSESİZLER MEZARLIĞI VAN'DA

Van'da bulunan Seyrantepe Mezarlığı’nın önemli bölümü Afganistan başta olmak üzere Pakistan, Bangaldeş ve İran'dan tüm zorlukları göze alarak yola çıkan ve bu yolda yaşamını yitiren mülteci kimsesizlere ait. Van'a kadar ulaşan ancak kaza sonucu, donarak veya diğer nedenlerden yaşamlarını kaybeden mülteciler, 15 gün boyunca cenazeleri alınmazsa bu mezarlığa defnediliyor.

Kimlik bilgileri tespit edilemeyen mültecinin mezar taşları numaralandırılıyor veya ölüm tarihine, işlem yapılan hastaneye göre sıralanıyor. Şimdiye kadar yaklaşık 400'ü aşkın mültecinin defnedildiği mezarlık, bu yönüyle Türkiye'nin en büyük kimsesizler mezarlığı olma özelliği taşıyor.

''MÜLTECİLERİN ÜLKEYE GİRİŞİNE GÖZ YUMULUYOR''

Özalp ilçesine 3 kilometre uzaklıktaki İran'ın Hoy ilçesi sınırından çektiği ve sosyal medya üzerinden yayınladığı görüntülerle dikkatleri Van sınırında yaşanan mültecilerin geçişlerine çeken Gazeteci Ruşen Takva SÖZCÜ'ye konuştu.

Sınırdaki hareketliliği belgelemek için günlerdir sınırda bulunduğunu kaydeden Gazeteci Ruşen Takva şunları söyledi: “Ben son iki gündür sınır noktasındaydım. İki gece sınırda yaşanan bu kaçak geçişleri belgelemek için çalıştım. Sınır güvenlik noktasında artık neredeyse hiç bir güvenlik noktasının çalışmadığını, mültecilerin tabiri caizse ülkeye girişlerine göz yumulduğunu edindiğim bilgiler ışığında aktarabilirim.”

[caption id="attachment_6535300" align="alignnone" width="1200"] Gazeteci Ruşen Takva günlerdir sınırdaki mülteci geçişlerini görüntülüyor.[/caption]

''İNSAN KAÇAKCILARI KİŞİ BAŞINA 400 TL ALIYORLAR''

Van sınırından her gece ortalama bin 500 kişinin geçtiğini ve bunun büyük bir ekonomiye dönüştüğünü aktaran Takva, sözlerini şöyle sürdürdü:

* Van'da, insani dramın yanında ciddi bir ekonomik ve ticaret ağı oluşmuş durumda. Çünkü Van’da çoğunluğu Afgan uyruklu olan en az bin, bin 500 mültecinin her gece sınırlardan Türkiye'ye geçiş yaptığını biliyoruz. Bu bin 500 kişi büyük bir ticari ağı ve ekonomiyi beraberinde getiriyor.

* İran sınırından atlarla gelen her mülteci başına rehberler minibüslere getirene kadar 400 TL para alıyor. Arabayı sürüp Van’ın merkezinde bulunan bekleme evlerine oradan da batıya, İstanbul'a, Denizli'ye, Trabzon’a, Düzce'ye, Bolu'ya taşınıyorlar.

* Muazzam bir ekonomi dönüyor. Bin, bin 500 insanın her gün geçiş yaptığını ve her mülteciden 400 TL para alındığını hesaplarsak gecede milyonlarca liralık bir rant ortaya çıkıyor.

* Bu muazzam bir sisteme dönüşmüş durumda, çok profesyonelleşmiş durumdalar.

''TALİBAN ÜLKEDEKİ HÂKİMİYETİNİ KURDUKTAN SONRA İKİ, ÜÇ KATINA ÇIKACAK''

Afgan mültecilerin Türkiye’ye geçişlerinin önümüzdeki günlerde artacağını belirten Ruşen Takva, şunları söyledi:

* Sadece Türkiye tarafında değil Bangladeş'ten başlayan, Pakistan, Afganistan ve İran'da da ayağı olan uluslararası bir insan kaçakçılığı düzeni kurulmuş.

* Van'daki geçişlerin önümüzdeki günlerde özellikle Afganistan'da Taliban'ın ülkedeki hâkimiyetini kurduktan sonra iki, üç katına çıkabileceğini söyleyebilirim.

* Afganistanlılar, Taliban’ın yönetiminde orada yaşamak istemiyorlar. Pakistan'dan geçerek İran üzerinden Türkiye'ye gelmeyi başaran Afganistanlılar, mümkünse Türkiye'de de yaşamak istemiyorlar, Avrupa'ya özellikle de Amerika ve Kanada'ya ulaşmak istiyorlar.

[caption id="attachment_6535302" align="alignnone" width="900"] İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır[/caption]

''TALİBAN'DAN KORKAN MEMUR VE BÜROKRATLAR KAÇMAK İSTİYOR''

İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır ise uluslararası kuruluşlar aracılığı ile Afganistan'da yaşanan gelişmelerden sıcak haber alabildiklerini ancak, ülkemize yapılan girişlerle ilgili resmi kaynaklardan bilgi alamadıklarını söyledi.

SÖZCÜ'ye açıklamalarda bulunan Çorabatır, son dönemde Afganistan'dan Türkiye'ye gelmek isteyenlerin büyük çoğunluğunu Taliban’ın ülke yönetimini ele geçirmesi halinde cezalandırılmaktan korkan bürokratlar ve memurlar olduğunu belirtti.

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre Taliban saldırıları nedeniyle yılbaşından bu yana 223 bin Afgan evlerini terk etmek zorunda kaldı, bu sayı sadece geçen hafta 56 binin üzerinde olduğunu ifade etti.

''BİR ANDA 10 BİNLERCE KİŞİ SINIRLARIMIZA DAYANAMAZ''

İGAM Başkanı Çorabatır, bu kesimin düzensiz göç yöntemlerine başvurmak yerine sağlık turizmi, konut alımı, eğitim gibi alternatifleri deneyerek vize almaya çalıştıklarını da anlatarak şunları söyledi:

* Afganistan’da Kabil hükümetinin dayanamayacağı endişesi ülkede yaşayan insanları göç etmeye itiyor. Bunlar arasında Kabil hükümetinin memurları, öğrenciler, yüksek düzeydeki bürokratlar var.

* Bu kişiler, ülkeleri karayoluyla aşarak Türkiye ve oradan da Avrupa’ya gitmeyi denemek yerine, bir şekilde vize alarak Türkiye’de güvenli bir gelecek kurmak istediklerini söylüyor.

* Ancak Türkiye bu anlamda Afganistan’dan yapılan başvurulara çoğunlukla olumsuz yanıt veriyor. Bu durumda düzensiz göçü daha da artırıyor.

* Van ve çevresi öteden beri İran, Irak, Afgan ve Bangladeşlilerin giriş kapısı. Ben öyle bir anda 10 binlerce kişinin sınırlarımıza yığılacağını beklemiyorum. Çünkü önce İran'ı aşmaları gerek.

* Ancak bu bir sektör olmuş ve birileri para kazanıyor. Küçük gruplar halinde geçişlerin devam edeceğini tahmin ediyoruz.

İÇİŞLERİ'NDEN AÇIKLAMA

İçişleri Bakan Yardımcısı İsmail Çataklı, düzensiz göçmenlerin görüntüleriyle ilgili açıklamada bulundu.

Söz konusu videoların bir kısmının İran içlerinden, bir kısmının İran-Afganistan sınırından, bir kısmının da Afganistan - Tacikistan sınırından olduğunu belirten Çataklı, “Bu videolarla, sınır güvenliğinin olmadığına ve düzensiz göçmenlerin ülkemiz içerisinde istedikleri şekilde dolaşabildiklerine dair kamuoyunda algı oluşturulmaya çalışıldığı aşikardır. Bilinmelidir ki düzensiz göçü kaynağında önlemeye yönelik uluslararası mekanizmalarının güçlendirilmesinden, sınır güvenlik tedbirlerinin arttırılmasına, düzensiz göçün etkin ve kapsamlı politikalarla yönetilmesinden, sınır dışı ve geri gönderme kapasitelerimizin yükseltilmesine kadar ilgili tüm kurumlarla işbirliği doğrultusunda çalışmalarımız eksiksiz bir şekilde yürütülmektedir” dedi.

Bu kapsamda sınır güvenliği çalışmalarıyla ilgili Çataklı, şu bilgilendirmeleri yaptı:

"108 MİLYON AVRO BÜTÇELİ ELEKTRO-OPTİK KULELER BÜYÜK ORANDA TAMAMLANDI"

“İran ve Irak sınırlarımızda; 54 km'lik Iğdır-İran sınırının tamamı, 84 km'lik Ağrı-İran sınırının 82 km'si ve 121 km'lik Hakkari-Iran sınırının 13 km'sinde olmak üzere toplam 149 km'lik kısımda güvenlik duyan ve devriye yolu çalışmaları tamamlanmıştır.

Hakkari-İran sınır hattının 30 km'lik kısmında güvenlik duvarı ve devriye yolu inşa çalışmaları ise halen devam etmektedir.

Van-İran sınır hattının ilk etabı olarak 63 km'lik kısımda güvenlik duvarı ve devriye yolu yapım çalışmalarına 2021 yılında başlanılmıştır.

Iğdır-İran sınırının tamamında ve Ağrı-Iran sınırının 25 km'lik kısmında sınır aydınlatma çalışmalan tamamlanmıştır.

Ülkemizin doğu sınırlarında 141 gözetleme ve 109 haberleşme kulesi, 85 komuta kontrol merkezi ve 329 adet kablosuz sensör seti kurulması öngörülen 108 milyon Avro bütçeli Elektro-Optik Kule Projesi kapsamında 560 km'lik İran sınırında kurulacak gözetleme ve haberleşme kuleleri ile komuta kontrol merkezleri sayesinde kesintisiz ve etkin gözetleme imkanı elde edilecektir. Bu çerçevede İran ve Irak sınırımızdaki hudut birliklerinin istifade edeceği Elektro-Optik Kulelerinin örülümü yüzde 90 oranında tamamlanmıştır. Proje tamamlandığında terör, yasa dışı geçiş, kaçakçılık vb. sınır aşan suçların önüne geçilecektir.

Son dönemde göçmen kaçakçılığıyla mücadele kapsamında yaptırımları artıran yeni hukuki düzenlemeler uygulamaya konulmuştur.”

"500 GÜVENLİK KORUCUSU VAN-İRAN SINIRINA SEVK EDİLMEKTEDİR"

Sınır güvenliğinde yapılan çalışmalarla ilgili ileriye dönük açıklamalarda da bulunan Çataklı, kolluk birimlerinin yol kontrollerinin artırıldığını ve Van iline özel harekat timi görevlendirildiğini de duyurdu. Çataklı, şu duyuları yaptı:

“Güvenlik duvarı, aydınlatma, gözetleme ve algılayıcı gibi tüm sınır fiziki güvenlik tedbirlerinin tamamı bitene kadar hudut birliklerinin talepleri doğrultusunda Valiliklerimizin koordinasyonunda her türlü geçici tedbirin (kanal/hendek kazılması, tel çit çekilmesi vb.) alınması sağlanmıştır/sağlanacaktır.

Kolluk birimlerimizce yapılan yol kontrolleri arttırılmıştır.

Sınır hattı gerisinde gerekli güvenlik tedbirlerinin artırılması amacıyla Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından Van iline 35 özel harekat timi görevlendirilmiştir. İhtiyaç duyulan illere göç idaremizce personel takviyesi yapılmıştır.

Van-İran sınırında devam eden sınır fiziki güvenlik tedbirlerinin güvenliğinin tesisi ile terör ve düzensiz göçle mücadele amacıyla Van Valiliğince 500 güvenlik korucusu sınır hattına sevk edilmektedir.

"İRAN SINIRINDA İNCELEME YAPILDI"

Jandarma ve emniyet personeli tarafından sınır hattı gerisindeki devriye faaliyetlerine ağırlık verilecek ve bu amaçla İHA'lar başta olmak üzere havadan keşif/gözetleme çalışmaları da sürdürülmektedir.

2015 yılında 1.740 olan geri gönderme merkezi kapasitesi, yeni geri gönderme merkezlerinin açılması ile 16.000'e yükselmiştir. Bununla birlikte; 6 ilimizde daha geri gönderme merkezinin yapımı tamamlanmak üzere olup yıl içinde hizmete sunulacaktır.

Van Gölü’nde konuşlandırılması kararlaştırılan Sahil Güvenlik Komutanlığı'nca bölgede kuruluş çalışmalarının bir an evvel tamamlanarak, tekne, bot vb. yüzer unsurlarla yapılabilecek insan/göçmen kaçakçılığı da dahil her türlü yasa dışı faaliyete karşı etkin tedbirler hayata geçirilecektir.

Başta Sayın Bakanımız olmak Bakan Yardımcılarımız ve Bakanlığımız Birim Amirleri sınır illerimize çeşitli saha ziyaretleri gerçekleştirilerek alınan tedbirleri yerinde incelemiş, Valilerimiz ve kolluk birimlerince gerekli koordinasyonların sağlanması adına istişare toplantıları gerçekleştirmiştir ve çalışmalar yıl boyunca sürdürülmektedir.

Bu kapsamda son dönemde Sayın Bakanımız Başkanlığında 1 Mayıs'ta Ağrı ilimizde, 24 Haziran'da Muş ve 4 Temmuz'da Bitlis ilimizde Güvenlik Toplantısı yapılmış ve 27 Haziran'da Van ilimiz İran sınırında inceleme yapılmıştır.

Başta Milli Savunma Bakanlığımız olmak üzere Çevre Şehircilik Bakanlığı (TOKİ), Tarım Orman Bakanlığı (DSİ) ve ilgili tüm kurum ve kuruluşlarla tam bir işbirliği içerisinde çalışmalar yürütülmektedir.

Tekraren ifade etmek isteriz ki; düzensiz göçle mücadelemiz aralıksız sürmektedir. Sınırlarımızda yakalamalar da olmaktadır."

YAKALANAN GÖÇMEN SAYISINI PAYLAŞTI

Açıklamasının sonunda sınırdaki yakalamalara değinen Çataklı, şu bilgileri paylaştı:

"2016 yılında 174.466, 2017 yılında 175.752, 2018 yılında 268.003, 2019 yılında 454.662, 2020 yılında 122.302 ve 2021 yılında bu güne kadar 62.687 düzensiz göçmen yakalanmıştır."

"GEREKLİ TEDBİRLER EN ÜST DÜZEYDE ALINIYOR"

Çataklı, "Son dönemde Afganistan'da yaşanan gelişmeler üzerinden düzensiz göçmenlerin kalabalık gruplar halinde kontrolsüz biçimde sınırlarımızdan girdiği iddiasına yönelik görüntüler ülkemiz sınırlarından olmayıp gerçeği yansıtmamaktadır. Bir takım çevrelerce kasıtlı olarak provokasyon içerikli videolar yoluyla kamuoyunda oluşturulmak istenen algının aksine bütün birimlerimiz tarafından düzensiz göçün önlenmesi amacıyla tüm imkan ve kabiliyetler kullanılmak suretiyle gerekli tedbirler en üst düzeyde alınmaktadır" açıklamasında bulundu.