Yakın ekonomi-politik tarihi unutmayın!
Örneğin... Türkiye’deki ilk özelleştirme, 1985’te, Sümerbank’ın Iğdır Pamuklu Dokuma tesisinin Aras Tekstil’e 6.7 milyon dolara satılmasıyla gerçekleşti.
Örneğin... İlk özelleştirmenin temelini de 24 Ocak 1980 kararlarının (serbest piyasaya/liberalizme geçiş) 1983’te uygulayıcısı olan ANAP lideri Turgut Özal attı! (24 Ocak kararlarının mimarı da Özalgiller’di)
Örneğin... Türkiye’deki özelleştirme için ‘Ana Plan’, Dünya Bankası finansmanı ile desteklenen Morgan Guaranty Trust Company of Newyork şirketi ile Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) arasında yapılan 5Ağustos1985 tarihli anlaşma ile yürürlüğe girdi. Morgan Guaranty, Kamu İktisadi Teşşebbüs (KİT) ile ilgili tüm araştırmalarını tamamlayarak, özelleştirme biçimleri hakkında politika ve taktik geliştirdi, 1986’da hükümete sundu.
Örneğin... Morgan Guaranty Bankası Başkan Yardımcısı Cengiz İsrafil, Turgut Özal tarafından 1985’te Başbakanlık Müsteşarlığı görevine çağrıldı. Daha sonra Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi’nin (TKKOİ) Özelleştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcılığı’na getirildi.
Bu girişi neden mi yaptım? Çünkü...
Elektrik sisteminin kalbi
Turgut Özal’la başlayan ve sonrasında devam eden iktidarlar döneminde yani 1986-2002 döneminde toplam 8 milyar dolarlık özelleştirme gerçekleştirildi. Ancak... 2003-2016 döneminde 60 milyar dolardan fazla özelleştirme gerçekleştirildi. 1986’dan bugüne kadar 220’den fazla kamu kuruluşu satıldı... Yetmedi... Sat sat bitmedi!
Tarih 2 Temmuz 2021... Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ‘kararı’yla, Türkiye Elektrik İletişim (TEİAŞ) özelleştirme kapsamına alındı. Özelleştirme hazırlık işlemlerinin de 31 Aralık 2022’ye kadar yapılacağı açıklandı.
Peki neden? Türkiye Elektrik İletişim Şirketi... TEİAŞ... Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin sıralandığı Fortune 500 Türkiye Araştırması sonuçlarına göre, 20220 yılında 14.9 milyar TL’lik ciroyla 500 şirket arasında 26. sırada yer aldı.
Uzmanlara göre TEİAŞ... “Arz güvenliği ve ekonomi açısından stratejik konuma sahip bir kurum. Ülkenin doğusu ile batısı arasında yaklaşık bin 500 km mesafede, merkezi boyutta üretim yapan (özellikle hidroelektrik) santrallardaki kapasiteyi tüketim noktalarına taşıyan iletim sisteminin teknik altyapı özellikleri ve işletilme becerisi, elektrik enerjisi arz güvenliğinin teminatı. 12.8 milyar TL sermayesi ve 2020 yılı verileri ile 71 bin 098 km olan enerji iletim hatları, 192.969 MVA kurulu güç kapasitesi ile TEİAŞ, Türkiye elektrik sisteminin kalbi olduğu kadar ekonominin de can damarı...”
Bu kadar kritik bir devlet kuruluşu neden özelleştirilir? Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın akıl hocası kim? Turgut Özal’ın, Tansu Çiller’in ya da Kemal Derviş’in hocaları...
Kâr yapan satılır mı?
Önümde TMMOB Makine Mühendisleri Odası’nın açıklaması duruyor.
TMMOB diyor ki...
“... İktidar, yirmi yılda elektrik sektörünün üretim-iletim-dağıtım faaliyetlerini içeren dikey bütünleşik yapısını bozmuştur. Tüm elektrik dağıtımı özel şirketlere devredilmiştir. Kamunun elektrik santrallerinin büyük bir bölümü özel şirketlere satılmış ve kamu payı yüzde 20’nin altına düşürülmüştür.
“... Şimdi sıra, ülkenin en büyük kuruluşlarından, elektrik sektörünün temel ve kilit bir kuruluşu olan TEİAŞ’ın özelleştirilmesine gelmiştir. Dünyanın birçok ülkesinde, elektrik iletimi, kamusal bir hizmet olarak kamu eliyle gerçekleştirilmektedir.
“...TEİAŞ, 2020 yılında yaklaşık 14.9 milyar TL cirosu, 4 milyar TL’ye varan yatırım hacmi ve 4.7 milyar TL’yi bulan net kârı ile gözde bir kuruluştur.”
Tespitlerin can alıcı yeri burası: 4.7 milyar lira kâr eden devlet kuruluşu neden özelleştirilir?
SONUÇ: Sayıştay’ın, “2019 yılı Kamu İşletmeleri Genel Raporu”nu okuyorum. 81 kamu kamu işletmesinin 2018 yılında 13.8 milyar lira olan dönem kârı 2019 yılında 7.6 milyar liraya düştü. Kamu işletmelerinden 23 adedi 2019 yılında zarar ederken diğerleri kâr elde etti. En çok kâr elde eden kuruluşlar ise, TOKİ, DHMİ, TEİAŞ, TPAO, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü oldu.
SORU: Kâr eden kuruluş neden satılır? Sayıştay denetiminden çıkarılması için mi? Mal varlığı 10 milyarlarca dolar olduğu için mi?
