Siyaset bilimcisi ve Nobel ödüllü iktisatçı Friederich von Hayek’nin “İktisat, insan yapması (man made) değildir, ama içinde insan bulunur”  diye bir sözü vardır. Bu sözü yazılarımda sıkça tekrarlarım. Çünkü ben de buna kesinlikle inanıyorum. Hayek bu sözüyle, iktisadın da esas olarak doğayı gözlemleyerek oluşturulan bir bilim olduğuna işaret etmektedir.

“Ama içinde insan vardır” diye bir ilave yapmasının gerekçesi, fizik bilimlerde sebep ile sonuç arasında gözlemlenen “mutlaka” ilişkisinin, iktisatta niçin “muhtemel” şeklinde tezahür ettiğini anlatmak için eklemiştir. (Fizikçilerin dediklerini doğru anladıysam, kuantum fizikte de sebeple sonuç arasında “mutlaka değil muhtemel” bir ilişki vardır.) İnsan, fıtraten bencildir.

Kendi menfaatini korumak veya hak etmediği mükâfatı almak için savaşır. Savaş ise düşmana karşı olmak kaydıyla “yalanın, hilenin, kandırmanın, şaşırtmanın, acımasız davranmanın” meşru marifetler olarak kabul edildiği bir oyundur. Halbuki aynı eylemler “menfaat birliği olan” bir toplum içinde ahlaksızlık kabul edilir.

YABAN HAYATI BELGESELLERİ

Herhalde televizyonlarda gösterilen yaban hayatı belgesellerini izliyorsunuz.  O aslan gibi aslanların, yavru bir ceylanı avlamak için pusu kurmalarını gördükçe aslanlardan nefret ediyorum. Kısa arka ayaklarıyla kıçını kaldırıp koşamadığı için doğru dürüst avlanamayan sırtlanların, çitaların avlarını çalmalarına çok bozuluyorum.

Tek başlarına hiçbir varlık göstermeyen vahşi köpeklerin sürüler halinde “birlikten kuvvet doğar” diyerek yalnız aslanların üzerine gitmesi bana pek kalleşçe geliyor. Karada ve özellikle denizlerde yaşayan böcekler ise, gerçekten acımasız katiller. Gücünün yettiği her canlıyı yiyorlar.  Ama onlar “kötülük olsun” diye böyle davranmıyor.

Besinlerini en iktisadi şekilde (yani en az enerji sarf ederek en çok enerji veren gıdayı) temin etmek için böyle hareket ediyorlar. İnsanların aynı nitelikteki iki üründen ucuzunu tercih etmesinin rasyoneli budur.

 KEDİLER KIŞIN NİYE TOP GİBİ OLUP, PASPASTA UYUR

Vücut sıcaklıkları sabit hayvanlar, depoladıkları enerjinin önemli bir kısmını, hem soğuk hem de sıcak havalarda vücut sıcaklığını sabit tutmak için harcar. Vücut sıcaklığını en az kalori sarf ederek sabit tutmanın yolu, çevreyle yapılan ısı transferini düzenlemekten geçer. Isı transferi yanal yüzeyin büyüklüğü ile doğru orantılıdır.

Hacmine göre en küçük yanal yüzeyi olan geometrik şekil küredir. Kış gelince hayvanlar mümkün mertebe küre (top) şekline girip, kuytu bir yerde yalıtkan bir malzeme üzerinde uyur. Böylece dışa ısı transferini minimize eder. Havalar ısınınca da bacaklarını açıp karın üstü taşa yatar. Sıcaklığı artan vücudundan ısı transferini hızlandırır.

Böylece yediği yemle, en uzun süre canlı kalmayı başarır. Bu da tutumlu davranmanın doğaca doğrulandığını gösterir. Bu iktisadi davranış bedavacı ev hayvanlarında gözlenmez.

Son söz: Sosyalizm, insanı gayri iktisadi yapar.