Seçim öncesi gerçekleştirilen emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ve ücret zamlarının etkisiyle iş gücü ödemelerinin milli gelirden aldığı pay arttı. EYT ile emekli olanların kıdem tazminatları ve yılbaşında ücretlere yapılan zamlar, iş gücü ödemelerinin milli gelir içindeki payını artırırken sermayenin payını ise düşürdü.
Sozcu.com.tr'ye konuşan iktisatçı Cem Oyvat, EYT sürecinin seçimlere olan etkisinin analizlerde göz artı edilmiş olabileceğini belirtti.
EMEĞİN PAYI YÜZDE 38'E YÜKSELDİ
TÜİK'e göre işgücü ödemeleri, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 126,1 arttı. Sermayenin milli gelirden aldığı payı temsil eden net işletme artığı/karma gelir aynı dönemde yüzde 48,7 arttı.
Emeğin milli gelir içindeki payı olan işgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı ise geçen yılın birinci çeyreğinde yüzde 31,1 iken 2023 yılında yüzde 38'e yükseldi.
2022'DE EMEĞİN PAYI SERT DÜŞMÜŞTÜ
Emeğin milli gelir içerisindeki payı 2022 yılı içerisinde sert düşmüş, ikinci çeyrekte 25,3, üçüncü çeyrekte 26,3, dördüncü çeyrekte ise 25,2 olmuştu. Böylece yılın ilk çeyreğinde emeğin milli gelirden aldığı pay dönemsel bazda 12,8 puan artmış oldu.
Sermayenin payını temsil eden net işletme artığı/karma gelirin payı ise geçen yılın birinci çeyreğinde yüzde 47,6 iken, 2023 yılı birinci çeyreğinde yüzde 38,2 oldu. Yine 2022 içerisinde bu rakam, enflasyon ve yüksek işletme kârları gibi sebeplerden dolayı yükselmişti. Ancak 2023 ilk çeyreğinde dönemsel bazda 16,7 puan düşüş gerçekleşti.
Sozcu.com.tr'nin gelir yöntemiyle mevsim etkisinden arındırılmış cari fiyatlarla hesaplanan GSYH verilerinden yaptığı derlemeye göre, emeğin milli gelirden aldığı pay da yılın ilk çeyreğinde arttı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre yapılan hesaplamalarda, 2021’de yüzde 25 olan işgücü ödemelerinin payının 2022’de 24,3'e gerilediği görülmüştü. Verilere göre, bu oran 2023'te yüzde 30,1'e yükseldi.
Yine aynı verilere göre, sermayenin milli gelirden aldığı pay 2022’de 48,3 iken bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 40,2’ye geriledi.
EYT ETKİSİ
TÜİK'ten verilen bilgiye göre, ilk çeyrekte işgücü ödemeleri GSYH'ye oranla daha hızlı arttı. Ayrıca Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, kıdem tazminatı ödemeleri de önemli ölçüde artış gösterdi. Bu durum, işgücü ödemelerinin katma değer içerisindeki payını arttırdı.
TÜİK tarafından yapılan hesaplamalara göre, EYT düzenlemesinin etkisi hariç bırakıldığında, yüzde 38 işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payının yaklaşık yüzde 33,5 olacağı tahmin edildi.
EYT ETKİSİ GÖZDEN KAÇIRILDI
Konu ile ilgili Sozcu.com.tr'ye değerlendirmelerde bulunan Greenwich Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Cem Oyvat, EYT düzenlemesinin etkisinin seçim analizlerinde gözden kaçırıldığını belirtti.
Oyvat, "TÜİK’in bugün açıklanan milli gelir verilerine göre EYT düzenlemesinin kıdem tazminatı ödemelerini ciddi ölçüde arttırması, 2023’ün ilk çeyreğinde toplam işgücü ödemelerini fazladan yüzde 13,4 yukarı çekmiş. Ayrıca erken emekli olanların açtığı yeni pozisyonlar, seçim öncesindeki işsizlik oranını da bir miktar aşağı çekmiş olabilir. EYT düzenlemesinin istihdam üzerindeki etkilerini Nisan ve Mayıs işgücü istatistiklerinde daha net bir şekilde göreceğiz. Ama EYT düzenlemesi Erdoğan’ın seçim kazanmasında önemli bir faktör olabilir" dedi.
Oyvat ayrıca, son asgari ücret zammı ile birlikte fiyatlardaki artışın geçen yıla göre bir miktar yavaşlamasının da asgari ücretlinin uzun süredir kötüleşen durumunu bir miktar iyileştirdiğini belirterek şunları söyledi:
"Bunu, asgari ücreti Türk-İş’in 4 kişilik aile için belirlediği açlık sınırı ile karşılaştırdığımızda da görüyoruz. 2018-2021 Mayıslarında 0,9-1 bandında olan asgari ücret açlık sınırı oranı, artan enflasyon ile Mayıs 2022’de 0,71’e düşmüştü. Bu oran Mayıs 2023 ise 0,82’ye geri çıkmış. Yukarıda saydığımız gelişmeler TÜİK’in tüketici güven endeksinin son dönemde bir miktar toparlanması ile de uyumlu."
'EYT ETKİSİ GEÇİCİ'
EYT ile emekli olanlara yapılan kıdem tazminatı ödemelerinin bölüşüm üzerine etkisi bir süre daha devam edeceğini belirten Oyvat, bu etkinin geçici ve bir süre sonra sönümlenecek bir etki olduğunu belirtti.
Türkiye'nin son dönemde çok ciddi bir dış ticaret açığı verdiğine dikkat çeken Oyvat, "İktidar dolar kurunu 20’nin altında tutabilmek için son iki ayda yaklaşık 30 milyar dolara yakın döviz rezerv tüketti. Kurun aşağıda tutulması, enflasyonu düşürmeye yardımcı oldu. Ancak mevcut durum sürdürülebilir değil" dedi.
TEMMUZ ZAMMI KRİTİK
Oyvat, "Nitekim dolar kuru da seçim sonrasında yavaş yavaş artıyor. Kurun enflasyon üzerindeki etkileri gelir dağılımına olumsuz yansıyacaktır" dedi.
Oyvat, "Ancak burada iktidarın politika tercihleri, mesela asgari ücrete temmuzda ne kadar zam yapacağı da emek-sermaye makasının hangi yöne gideceğini belirlemek açısından kritik" değerlendirmesinde bulundu.
