Zombiye dönüştüren mantar bulundu: İnsanları nasıl etkiliyor?
Zombiler, hem filmlerle hem de video oyunlarıyla hayatımıza korku dolu bir kavram olarak girdi. Zombileşen canlılar, kendi bedenlerinin kontrolünü kaybedip, başka bir organizmanın kontrolü altına girer. Ancak bu durum sadece bilim kurgu hikâyelerinde değil, doğada da bazı organizmaların davranışlarında görülebiliyor. Özellikle mantarların, böcekleri ve karıncaları zombi hâline getirerek kontrol etmesi, bu olgunun gerçek olduğunu kanıtlıyor. Peki bu mantarların insan üzerinde etkisi ne?
“Zombi” kelimesi, Karayipler'deki Haiti'de ortaya çıkan Vodou inancından geliyor. Ancak beyinsiz, insan eti yiyen zombiler fikri daha çok "Night of the Living Dead" gibi filmlerden ve "The Walking Dead" gibi televizyon dizilerinden tanıdığımız bir olgu. Bu tür senaryolar kurgusal olabilir, ancak doğada zombileşme gerçekten mümkün. Özellikle mantarlar bu işin ustası.
ZOMBİ KARINCALAR VE OPHIOCORDYCEPS MANTARI
Zombileşme denildiğinde, en bilinen örneklerden biri zombi karınca mantarı olarak da bilinen Ophiocordyceps unilateralis mantarıdır. Bu mantar, HBO'nun popüler dizisi "The Last of Us"a da ilham vermiştir. Bu dizi ve video oyununda, bir mantar enfeksiyonu insanların zombileşmesine ve toplumun çökmesine neden olur. Gerçek hayatta ise bu mantar, karıncaların bedenini ele geçirip onların davranışlarını tamamen kontrol eder.
Science Alert'te yer alan habere göre; genellikle karıncalar, üzerlerine bir bitkiden ya da ağaçtan düşen mantar sporlarıyla bu mantarla temas eder. Sporlar karıncanın vücuduna nüfuz eder ve içeride maya formunda yayılmaya başlar. Bu süreçte karınca, yuvasındaki diğer karıncalarla iletişimi keser ve etrafta amaçsızca dolaşmaya başlar. En sonunda, mantarın kontrolüne tamamen giren karınca, bir bitkiye tırmanır ve çenesini bir yaprağa ya da dala kilitleyerek orada ölür. Mantar, karıncanın beynini ve diğer organlarını tüketir ve başından çıkan bir sap, yeni sporlar üretip çevredeki sağlıklı karıncalara yayılır.
MASSOSPORA VE ZOMBİ ÇEKİRGELER
Massospora cicadina mantarı ise başka bir şaşırtıcı örnek sunuyor. Bu mantar, periyodik çekirgeleri etkileyerek onların arka kısımlarını tüketir ve yerlerine mantar dokusu oluşturur. Çekirgeler, mantarın kontrolü altındayken hâlâ enerjik kalır ve çiftleşme uçuşlarına devam eder. Bu da mantarın sporlarını yaymasına yardımcı olur. Bu tür, diğer böceklerde de benzer zombileşme süreçlerine neden olur.
İNSANLAR MANTARLAR TARAFINDAN ZOMBİLEŞTİRİLEBİLİR Mİ?
Tüm bu ilginç zombileşme örneklerine rağmen, insanlar bu mantarlardan etkilenmez. Ophiocordyceps gibi mantarlar, milyonlarca yıllık evrim süreci boyunca sadece belirli böcek türlerini hedef alacak şekilde özelleşmiştir. Bir böceği kontrol edebilen bir mantarın, tamamen farklı bir organizma olan insanları etkilemesi ise çok düşük bir ihtimaldir.
Mantarlar, doğada bolca bulunan besleyici ve lezzetli bir gıda kaynağı olmasına rağmen, tüketimi konusunda dikkatli olunması gereken bir besindir. Doğru şekilde seçilip hazırlanmış yenilebilir mantarlar sağlık için birçok fayda sağlarken, bazı zehirli türler ciddi sağlık sorunlarına hatta ölüme neden olabilir. Bu nedenle mantar tüketirken her zaman güvenliğe önem verilmesi gerekir. Bilinmeyen tanınmayan mantarların tüketilmemesi gerekir.