Da Vinci'nin son yıllarını yaşadığı şatoya gerçekleştirilen gezinin sizde bıraktığı izler nedir?
Rönesans elbette birdenbire ortaya çıkmadı; karanlık bir çağ olarak adlandırılan Ortaçağ sürecinde coğrafi keşifler, bilimsel ve sanatsal çabalar içten içe Avrupa’da gerçekleşiyordu. Bu bağlamdaki birikim, fikri altyapının da yoğrulmasına yol açmış, gerici ve dinci egemenliğin, feodalitenin yerine Rönesans düşüncesi hayat bulmuştu. Umberto Eco’nun üç bin sayfayı bulan dört ciltlik Ortaçağ kitabı (Türkçeye de çevrilmiştir), bu dönemle ilgili fikrimizi, bilgimizi zenginleştiren müthiş bir yapıttır. Leonardo, sanat ve bilim dehası olarak yaşadığı çağın karanlık perdesini yırtan biridir. Sanatın ve bilimin ortak noktasının sezgi olduğunu düşünüyorum. Sezgi bir gelecek tahayyülü olarak Da Vinci’nin hareket noktasıdır. Son üç yılını geçirdiği şatoyu ve şatoya dahil bahçeyi gezerken, gözlemlerken onun hayaleti yanımdaydı sanki. Büyülü bir atmosfer içinde etkileniyorsunuz, etkilendim. Da Vinci 16. yüzyıl insanı ama sanki birkaç yüzyıl sonrasına bir düş-mektup yazıyor gibiydi. Bu düş-mektubu okumaya çalışıyorum gezi sürecinde ve gezi bitiminde.
Siz Da Vinci'ye Saygı projesi kapsamında neler yapacaksınız?
Yapacağım şey biraz önce söylediğim düş-mektubu okuyarak yazılı bir metin oluşturmaya çalışacağım. Bir süre düşüneceğim elbette. Düşündükçe metnin çatısı belirecek ve olgunlaşacak sanıyorum.
Birlikte Amboise'a gittiğiniz ekip ağırlıklı olarak plastik sanatlarla ilgilenen ustalardı. Siz de bir şiir üstadısınız. Şiirlerinizle Da Vinci arasında daha önce hiç ilişki kurmuş muydunuz?
Yazdığım şiirlerde olmasa bile deneme yazılarında plastik sanatlara, fikir ve sanat ilişkisine dair değiniler vardır. Da Vinci, belli ki salt plastik sanatların, mimarinin, botaniğin ve mekaniğin alanıyla ilgilenenlerin değil, düşünme ve varoluşu sorun eden herkesin ilgi alanıdır.
'YAZMAK İSTEDİĞİM METİN SILADIR'
Da Vinci usta bir sanatçı ama aynı zamanda kral için silahlar, savaş makineleri de tasarlıyor. Bununla ilgili ne söylersiniz?
Yaratıcının dehası, yarattığının nesne olarak kullanımının işlevselliğinden çok, soyut bir fikrin somutlandığını görmeyi amaçlar. Bugünkü fikri donanımımızla değil, o günün gerçeğiyle anlayabilir, anlamlandırabiliriz. Fatih’in toplarına yöneltmediğimiz karşı görüşü, elbette Da Vinci’nin yaratılarına da yöneltemeyiz. O bir mekanik dehası ve hayalperest.
Fransa'ya yaptığımız bu gezide aklıma sık sık Gurbet Elbet Olacaktır şiiriniz geldi. Sizin kendi şiirlerinizden en çok anımsadığınız, bu yolculuğa yakıştırdığınız şiiriniz neydi?
Gurbet, mekân yahut mesafeyle düşünülecek bir olgu değildir günümüzde. Gurbet, iç yolculuğumuzda belirir ve tahayyülümüzle gerçeğimiz arasındaki uçurumdur. Şimdi bu yolculuk sonrası yazmak istediğim metin sıladır, oraya ulaşırsam vuslat gerçekleşmiş demektir.
Fransa'da çok vakit geçiremedik ama buradaki sosyal yaşamla ilgili gözlemleriniz nedir?
Gittiğimiz kasaba küçük bir tatil köyü gibi. Telaşsız, dingin insanlar. Tarihin içinde ve tarihin farkında olmanın getirdiği arınmışlık. Kasabanın dışı göz alabildiğine evcilleşmiş bir doğa. Her an önünüze sincap, tavşan, sülün çıkabilir. Nehirler tertemiz. Doğa kadar doğanın içindeki yaratıklar da güvende.
Şiirlerinizde Paris Komünü olmak üzere Fransa'ya dair birçok anlatı mevcut. Ah Manuşyan'da mesela "Ve Paris o gün Kızıl Afiş'le donanmıştı" diyorsunuz. Bugünlerde de Sarı Yeleklilerin eylemleri ile inliyor Paris sokakları. Bu direniş hali sizde ne hissettiriyor?
Paris’e giremedik, gezi programında yoktu. Ama iki yeri görebilme umuduyla erken yola çıktık ama, Sarı Yelekliler’in trafiği altüst etmesi nedeniyle göze alamadık bunu, uçağı kaçırabilirdik çünkü. İlk ortaya çıktığında kalbimiz Sarı Yelekliler’den yanaydı. Komün ruhu canlanıyor sananlarımız bile vardı. Şimdi hangi durumda bilmiyorum. Şiirlerimdeki Paris, Komün günlerinin ruhu ile İkinci Savaş sırasındaki direnişçilere duyduğum hayranlığın ifadesidir.
'HER SANATÇI İLLE DE AYDIN OLMAYABİLİR'
I. François'nın av şatosu, feodaliteye dair, sınıf farklılığına dair çok önemli hisler uyandırdı bende. Size hissettirdikleri neler oldu?
Av şatosunun planlarının da Da Vinci’nin yaptığı yakın zamanlarda belli olmuş. Aristokrasinin dünyası işte o şato ile etrafındaki doğa parçası kadardır. Orada kendinize ait bir hikâye kuramazsınız ama, bu ihtişamı hangi emeğin yarattığı sorusu da aklınıza gelir. Piramitler’in de Mısır’daki köle emeği ile yükseldiğini düşünürsünüz.
Şiir ve anti-şiir ile ilgili çok önemli bir açıklamanız vardı. Bugünün şiirini anti-şiir olarak tanımlama nedeniniz nedir?
Modern şiir gelenekleri altüst ederek anti-lirik bir yolda ilerliyor. Türkiye’de son yıllarda yazılan şiir de bu bağlamda. Algı aralığında yeni bir görsel dil. Anlamaya değil, anlamlandırmalara açık. Gelenekçiler anti-şiir diyor buna. Elbette caz, rock dinleyen yeni kuşaklar türkü ya da şarkıya uzak duracaklardır, anlaşılır bir şey bu. Şiirde de hikâye değil anlamlandırdığın kadarıyla senin olan metinlerle karşı karşıyayız.
Bu projede bizi buluşturan Onay Akbaş'ın çok güzel bir tarifi vardı sanatçı olmak ile ilgili, "Sanatçı çağının tanığı değil, sanığı da olabilmeli" diyordu. Bence bu tanım size oldukça uyuyor. Siz, çağınızın hem tanığı hem de sanığı olan bir şairsiniz. Peki, sizce sanatçı nasıl bir tavır geliştirmeli dönemiyle ilgili?
Sevgili Onay Akbaş’ın söylediği cümle 1970’li yıllardan buyana yineleniyor. Eylemsele çağrıdır bu. Şairin aynı zamanda aydın olabilme çabasının referansı da denebilir. Çünkü her sanatçı, şair ille de aydın olmayabilir. Onun sanatçılığını küçültmez bu, ama Türkiye gerçeği her sanatçıyı aydın olmakla yüz yüze getiriyor.
[old_news_related_template title="Türk sanatçılar Da Vinci'nin yolunda" desc="Türk sanatçılar, ölümünün 500'üncü yılında dahi sanatçı Leonardo Da Vinci'nin izini sürdü. Amboise'da bulunan tarihi şatolar, Da Vinci'nin son yıllarını geçirdiği Cloux Luce Şatosu, I. François'nın ikamet ettiği Kraliyet Şatosu sanatçıları çok etkiledi. Mercan Dede'nin, Da Vinci'nin mezarının bulunduğu şapelde ney üflemesi ise gezinin unutulmaz anlarından birisiydi." image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2019/10/17/iecrop/ilk-mezar-1_16_9_1571301340.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/hayatim/kultur-sanat-haberleri/turk-sanatcilar-da-vincinin-yolunda/"]
[old_news_related_template title="Onay Akbaş: Leonardo Da Vinci, Ortaçağ karanlığında modern şamandı" desc="Türk sanatçıların vefatının 500'üncü yılında Da Vinci'nin son yıllarını geçirdiği Amboise'a gitmesinin ve önümüzdeki süreçte Da Vinci ile ilgili eserler üretmesinin öncülüğünü yapan isim Fransa'da yaşayan usta ressamımız Onay Akbaş'tı... Akbaş, bundan 9 yıl önce Van Gogh ile ilgili de benzer bir projenin öncülüğünü üstlenmiş ve birçok eserin üretilmesine vesile olmuştu. Fransa yolculuğunda sozcu.com.tr'ye konuşan Akbaş, projenin nasıl doğduğunu anlattı. Da Vinci için, 'Ortaçağ karanlığında ortaya çıkmış bir tür modern şaman' tanımlamasını yapan Akbaş, sanat ile ilgili de şöyle diyor: 'Sanat her şeye çare üretmez, ancak çare üretmek için düşünceleri olanların bu çareleri üretirken davranışları üzerinden inanılmaz etki yapar.'" image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2019/10/17/iecrop/onay-akbas-kapak_16_9_1571323803.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/hayatim/kultur-sanat-haberleri/onay-akbas-leonardo-da-vinci-ortacag-karanliginda-modern-samandi/"]
[old_news_related_template title="İbrahim Karaoğlu: Da Vinci bizi güzelliğin ışığıyla aydınlatıyor" desc="Türk sanatçıların, büyük deha Leonardo Da Vinci'nin son yıllarını geçirdiği Amboise'a yaptığı yolculuk ile ilgili serimizin üçüncüsünde yazar ve küratör İbrahim Karaoğlu ile konuştuk. “500. Ölüm Yıldönümünde Leonardo Da Vinci’ye Saygı” projesi kapsamında üretilen eserler Türkiye'nin çeşitli yerlerinde sergilenecek. Serginin küratörlüğünü ise İbrahim Karaoğlu üstlenecek. Fransa'da sorularımızı yanıtlayan Karaoğlu, gerçekleştirilen yolculuğu şöyle tanımlıyor: 'Bizimkisi insanın insana yolculuğuydu.'" image="https://sozcuo01.sozcucdn.com/wp-content/uploads/2019/10/19/iecrop/ibrahim-karaoglu3-1_16_9_1571471208.jpg" link="https://www.sozcu.com.tr/hayatim/kultur-sanat-haberleri/ibrahim-karaoglu-da-vinci-bizi-guzelligin-isigiyla-aydinlatiyor/"]
