- ‘Leonardo Da Vinci Expo: Dahi İstanbul’da’ sergisi nasıl ortaya çıktı?
Jean-Christophe Hubert: Brüksel’de çok büyük bir serginin küratörüydüm 10 yıl önce. İlk yaptığımız sergiyi, gezgin ve seyyar olarak düşünmemiştik. Tek bir sergi olacaktı. Leonardo Da Vinci’nin orijinal bir adet kodeksi sergileniyordu. Bir de öğrencilerinin yaptığı tablolar vardı. Da Vinci’nin dehasının çok ilgi çektiğini gördüm o sergiyle beraber. Bu ilgiden sonra, sergiyi gezgin yapmayı düşündüm. Özellikle Da Vinci’nin günümüzde hâlâ çok araştırılan bir sanatçı ve bilim insanı olmasından kaynaklı teknikler gelişiyor ve araştırmalar da ileri gidiyor. Vincent Damseaux ile birlikte Da Vinci ile yapılmış araştırmalardan yola çıktık. Çizimlerini, yazmalarını tek tek baştan inceledik. Dünyanın en büyük gezgin Leonardo Da Vinci sergisini gerçekleştirdik.
- Son araştırmalar Da Vinci’yle ilgili ne gibi bilgileri ortaya çıkardı?
J.H.: 1970’li yıllara kadar Da Vinci’nin yaptığı her şeyin kendi icadı olduğu düşünülüyordu. Yaptığımız araştırmaların sonucunda şunu gördük: Birçok üretim, Da Vinci’nin sıfırdan icat ettiği eserler değildi. Daha iyileştirdiği eserlerdi.
- Dünya tarihinin en önemli dahilerinden birisinin sergisi bu. Bu sergiyi hazırlarken nasıl bir sistem gözettiniz?
J.H.: enelde Da Vinci’nin çalışmalarıyla ilgili araştırma yapan kişiler belli alanların uzmanları oluyor. Bu insanlarla tek tek görüşüp bilgi topladık. 1970’li yıllarda Da Vinci’nin çizimlerinden yola çıkarak oluşturulmuş makinelerde nelerin yanlış yapıldığını tespit ettik. Tam olarak ne işe yaradığını anlayabileceğimiz krokilere yoğunlaştık.
- Bugün hâlâ Da Vinci’nin asla ne olduğu çözülemeyen üretimleri var mı?
J.H.: Kendisi için çizdiği krokiler tek kaynağımız. Yaşadığı bütün yıllar boyunca sadece tek bir kitap yayınlamış. Bu da resimle ilgili. Bir de hidrolik makinelerle ilgili bir kitap projesi varmış ama gerçekleştirememiş. Onun dışında yazdığı her şeyi kendisi için yapmış. 6 bine yakın çizimi var.
- Eserlerini kamuyla paylaşmamasının nedeni nedir?
J.H.: Krokilerini çoğaltmaktı hedefi. 1500’lere kadar Roma’da çok iyi durumdaydı. 1500’lerin ardından yeni jenerasyon onu dışladı. Hayatının son 3 yılını da Fransa’da geçirdi ve krokilerini yayınlamakla ilgilenemedi.
Dünyanın en iyisiydi
- Bugün Da Vinci yaşasaydı, teknolojiye, sanata, bilime nasıl bir katkıda bulunabilirdi?
V.D.: O yaşadığı zamanda çağının en bilgili insanlarından birisiydi. Ama şu anda bilim ve teknoloji o kadar değişti, uzmanlaşmalar o kadar derinleşti ki, hepsine hakim olamayabilirdi. İki apayrı dünyadan bahsediyoruz.
J.H. : Dünyanın şu andaki en iyi ressamı, en iyi botanikçisi, en iyi anatomi uzmanı, en iyi matematikçinin tek bir insanda bütünleştiğini düşünün.
Köprü padişaha pahalı geliyor
-Da Vinci'yi II. Beyazıt da dünyayla aynı zamanda mı tanıyor?
J.H.: Da Vinci, Avrupa tarihinde ismi bilinen ilk sanatçı neslinin bir üyesi. Dünyanın her yerinden ona siparişler geliyor. Padişah II. Beyazıt ile ilişkisi müşteri-tedarikçi ilişkisi gibi. 1482’de ilk kez, bir mektupla bu ilişki kuruluyor. II. Beyazıt, Da Vinci’ye “240 metrelik bir köprü olsun, altından büyük bir yelkenli geçsin ve çok pahalı olmasın” diyor. Da Vinci ise padişaha yazdığı mektupta, “Sağlam yaparım, maliyeti düşük tutarım” diyor.
- Süreç nasıl işlemiş?
J.H.: Padişah, projeye güvenmediğini ve çok pahalı olduğuna dair Da Vinci’ye mektup yazmış. Ardından Michelangelo’dan bir köprü yapmasını istemiş. Ama o cevap bile vermemiş, çünkü 240 metrelik bir köprünün yapılamayacağını düşünmüş. Eninde sonunda oraya bir köprü yapılmış. Padişah, akıllı adamış.
Birçok makine onun eseri
- Da Vinci’nin yaşadığı dönemdeki Katolik baskıdan söz ettiniz. Bu baskı nasıl etkiliyor Da Vinci’yi?
J.H.: Kiliseye sırtını dönemeyeceği bir dönemde, Papa için bile çalıştığı olmuş Da Vinci’nin. Mesela inanan bir insan mıydı, değil miydi, bilmiyoruz. Onunla ilgili bir bilgi yok. Ama Papa için çok iş yaptığı biliniyor. O dönemde sanatçılar her zaman bir patronun sorumluluğu altında çalışmış. Çok faydacı bir insan olduğunu biliyoruz Da Vinci’nin. En önemli patronlarından birisi Ludovico Sforza. Ama tam ondan önce de, Sforza’nın bir numaralı düşmanına çalışıyormuş. O dönemde sanatçılar Böyle yaşıyordu.
-Bunların arasında güncel olarak kullanılacak materyaller var mı?
V.D.:gündelik hayatta kullandığımız birçok makinenin temelleri bu sergide var. Çark sistemleri, arabaların vites kutuları sistemleri gibi birçok şey var...
Resmi her şeyin üzerinde tutuyordu
- Bilimden farklı olarak sanatsal yaratım bambaşka bir yeteneğe dayanıyor. Bu konudaki emeli ne?
J.H. : Da Vinci, ateşi, rüzgarları, hayvanları neden tek tek inceledi diye sorular soruldu başından beri. Resimle ilgili yayınladığı kitabında, “Dünyada insan gelişimi için en önemli şey resim. Hiçbir şey resme eş değer değil” diyor. Bütün bu mimari, inşaat, mekanik, resmin altında yer alıyor düşüncesinde. Onun hayattaki amacı kusursuz tabloyu çizmek. Bütün bu araştırmaları bu yüzden yapıyor. Onu da yapmış. Tokyo’daki, New York’taki, İstanbul’daki birisine “Dünyanın en iyi tablosu hangisi?” diye sorulsa, hepsi ‘Mona Lisa’ der. Hayatının amacını gerçekleştirmiş yani.
