Kulaktan kulağa günümüze kadar gelen anlatımlara göre Osmanlı döneminde Rodos’a sürülen Arpazlı Hacı Hasan Bey, dönüşünde Rodos’tan getirdiği yapı ustalarına Aydın’ın Nazilli ilçesine bağlı Esenköy’de, Arpaz Kulesi ve Arpaz Konağını yaptırmış.
Karya kenti Harpasa Kalesinin eteklerinde, Arpaz beylerinin yaşaması için yapılan konak, ahşap işçiliğindeki motifleri, ahşap cumbaları, tavanda çarkıfelek işlemesi, odalardaki kapak işlemeli dolapları ile kalabalık bir aile için her şeyin düşünüldüğü bir yapı. Bitişiğinde misafirhane, hamam, ambar, müştemilat, ahırı ile bir yaşam alanı yer alıyor. Bahçesinde zeytin sıkmak için taş değirmen, küçük süs havuzu ve çeşme bulunuyor.
SAVUNMA KULESİ
Konağın hemen yanı başında ise dört katlı, ince işçilik ile taş bir kule yükseliyor. Kule, konağa yapılacak bir saldırıyı püskürtmek için ustalıkla düzenlenmiş. O dönemde kuleye, konaktan indirilen asma köprüyle, günümüzde ise avludan bir taş merdivenle küçük bir kapıdan giriliyor. Altında sığınağı bulunuyor. Her katında, kuleyi çepe çevre saran sayısız tüfek mazgalları var. İçi ise silahlı kalabalık bir grubun rahat hareket etmesi için tasarlanmış.
UNESCO DÜNYA MİRASINA GİRMELİ
Unesco dünya mirası listesinde yer alması gereken muhteşem konak ve kule kaderine terk edilmiş. Restorasyonu için birkaç yıl önce girişim başlatıldığı halde, yapıların ayağa kaldırılması için gereken finans bir türlü bulunamamış. Belediye, Valilik, Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında yazışmalar sonuç vermemiş. Esenler Muhtarı Ali Küçük, yapı tamamen yıkılmadan kurtarılmasını istiyor. Muhtar Küçük, “Unesco dünya mirasına bile girmesi gereken Arpaz kalesi için acilen bir şeyler yapılmalı. Göz göre göre yok oluyor. Bu yapılar restore edilirse hem tarih kurtulacak, hem de gelen yerli ve yabancı turistlerle köy ekonomisi canlanacak” dedi.
