İstanbul Anadolu ve Avrupa Yakası’nda boşanma davasına ilişkin Google’a en çok sorulan soruları Avukat Serpil Çınar cevapladı. Sorularda hem anlaşmalı hem de çekişmeli boşanmaya dair tüm detaylar yer almakta olup boşanma davasına bağlı olan nafaka, velayet, mal paylaşımı ve tazminata ilişkin 44 soru-cevap bulunmaktadır.
1- Boşanma sebepleri nelerdir?
Türk Medeni Kanunu’nda boşanma sebepleri genel ve özel olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel boşanma sebebi, evlilik birliğinin temelden sarsılması olup eski kanundaki adıyla şiddetli geçimsizlik olarak bilinmektedir. Özel boşanma sebepleri ise zina; hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış; suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme; terk; akıl hastalığı nedeniyle boşanmadır. Çekişmeli boşanma davasını açacak olan kişi, yalnızca kanunda belirtilen boşanma nedenlerinden birisine dayandırarak boşanma davası açabilir.
2- Kaç tür boşanma davası vardır?
Türkiye’de iki tür boşanma davası vardır; birincisi anlaşmalı, ikincisi ise çekişmeli boşanma davasıdır. Anlaşmalı boşanma davası tek celsede sona eren ve tarafların boşanma ile boşanmaya bağlı konularda mutabakata vardığı davadır. Çekişmeli boşanma davası ise boşanma, nafaka, maddi ve manevi tazminat, velayet konularında veya konulardan birinde tarafların uzlaşamaması halinde açılan davadır. Anlaşmalı boşanma gibi tek celsede sona ermemektedir.
3- Boşanma davası hangi mahkemede açılır?
Boşanma davalarında görevli mahkeme “aile mahkemesi”dir. Aile mahkemesinin bulunmadığı illerde ise aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemesi görevli olacaktır. Yer yönünden yetkili mahkeme ise eşlerin son 6 ayda ikamet ettikleri veya eşlerden birinin yerleşim yeridir.
4- Boşanma davası nasıl açılır?
Boşanma talepli dava dilekçesi düzenlenmeli, anlaşmalı boşanma davası açılacak ise dilekçe ile birlikte anlaşmalı boşanma protokolü de düzenlenmelidir. Belgelerini hazırlayan davacı, adliyede tevzi bürosuna başvurarak dava açma işlemlerini gerçekleştirebilir.
5- Boşanma davasında mahkeme masrafları nelerdir, ne kadar tutar?
Dava açarken mutlaka harcın yatırılması gerekmektedir. Başvuru ve peşin harç ile birlikte mahkemenin posta giderlerini de içeren gider avansı da yatırılmalıdır.
6- Çekişmeli boşanma ile anlaşmalı boşanma arasındaki fark nedir?
Çekişmeli boşanma davası, taraflardan birisi boşanmak istiyor diğeri istemiyor veya boşanmaya bağlı nafaka, velayet, tazminat veya mal paylaşımına dair konularda taraflar anlaşamadığı zaman açılmaktadır. Anlaşmalı boşanma davası, tek celsede sona eren bir dava olup tarafların boşanma ve boşanmaya bağlı unsurlarda mutabakata vardığı bir davadır.
7- Boşanma davaları ne kadar sürer?
Her dava süreci mahkemenin iş yoğunluğu, dosyadaki delillerin toplanılması ve tebligat sürecine göre değişkenlik göstermektedir. Ancak ortalama bir süre vermek gerekir ise anlaşmalı boşanma davası 1 hafta ile 1 ay kadar sürmekte, çekişmeli boşanma davası ise 1-1,5 sene kadar sürmektedir.
8- Boşanma davasında davayı ilk açan daha mı avantajlıdır?
Genellikle boşanma davasını ilk açan kişinin daha avantajlı olduğu kanısı vardır; ancak davada ilk açan olmak herhangi bir avantaj sağlamaz. Eşin dava açması halinde, diğer eş de açılan davaya karşı dava açma hakkına sahiptir. Önemli olan davada tarafların iddialarını hukuka uygun delillerle ispatlamasıdır.
9- Boşanma davasında ekonomik durum araştırması nedir?
Boşanma davasında mahkeme tarafından SED (sosyal ekonomik durum) araştırması için ilgili emniyete müzekkere yazılmaktadır. Eşlerin bağlı olduğu emniyet birimi tarafından düzenlenen sosyo ekonomik durum araştırması ile tarafların aylık gelirinin ne kadar olduğu, oturduğu evin kirada olup olmadığı, üzerine kayıtlı taşınmaz ya da araç olup olmadığı sorgulanarak rapor düzenlenmektedir.
10- Kadınlar boşandıktan sonra hemen evlenebilir mi?
Mahkeme tarafından boşanma kararının verilmesi ve kesinleşmesinden itibaren 300 gün dolmadan yeniden evlenemeyecektir. Kanunda getirilen bu düzenleme ile nesebin karışması önlenmiştir. Ancak 300 gün içerisinde kadın doğum yapar ise 300 günlük bekleme süresi sona erecektir ve çocuğun babası boşanılan koca sayılacaktır. Çocuğun babası boşanılan koca değil ise eski eş, soybağının reddi davası açabilecektir. Bekleme süresi (iddet müddeti) kaldırılmasında bir diğer neden ise kadının bekleme süresinin kaldırılması davası açmadır. Kadın dava açarken hamile olmadığını kanıtlayan resmi sağlık raporu sunması halinde mahkeme tarafından iddet müddeti kaldırılacaktır. Böylelikle kadın boşandıktan sonra 300 gün içerisinde başka birisiyle evlilik gerçekleştirebilecektir.
11- Boşanma davasında duruşmalara katılmak zorunlu mudur?
Her iki eşin avukatı var ise duruşmalara katılma zorunluluğu bulunmamaktadır, tarafların vekili müvekkillerini temsilen duruşmaya katılım sağlayacaktır. Ancak özellikle davacının avukatı yok ise duruşmalara katılma zorunluluğu bulunmaktadır, katılmadığı takdirde dosyası işlemden kaldırılacaktır.
12- Eşlerden birisi boşanmak istiyor, diğeri boşanmak istemiyorsa ne yapılmalı?
Taraflar boşanma konusunda uzlaşamamış ise boşanmak isteyen eşin çekişmeli boşanma davası açma hakkı bulunmaktadır. Dava açacak olan eş, boşanma sebeplerini ve boşanma talebini içerir dilekçesini hazırlayarak ilgili mahkemeye başvuruda bulunabilecektir.
13- Boşanma davasında kadının hakları nelerdir?
Öncelikle şiddet gören veya şiddet görme tehlikesi altında bulunan kadın, dava açarken eşine 6284 Sayılı Kanuna dayanarak uzaklaştırma kararı çıkarılması yönünde talepte bulunabilir.
Kadının çocuklarıyla birlikte boşanma davası devam ederken ortak konutta kalmaya hakkı bulunmaktadır ve uzaklaştırma kararı ile birlikte ortak konutun özgülenmesi yönünde talebini de ekleyecektir.
Herhangi bir yerden geliri yok ise boşanma davası devam ederken kendisi için veya velayetle birlikte çocuğu adına nafaka isteminde bulunacaktır.
14- Boşanma davasında erkeğin hakları nelerdir?
Toplumda nafaka talebinin yalnızca kadınlar tarafından talep edebileceği düşüncesi vardır. Ancak yasal koşulların bulunması halinde erkek eş de nafaka talebinde bulunabilecektir.
Erkek eş, çocuğun velayetini talep edebilir ve velayetin kendisine verilmesi halinde annenin iştirak nafakası ödemesi yönünde karar verilmesini isteyebilir.
Ayrıca boşanmada tazminat, her iki eş tarafından da talep edilebilir. Evliliğin bitiminde kusurlu olan eşin kusuru oranında tazminat talebinde bulunmaya hakkı bulunmaktadır.
15- Boşanma davasında avukat tutulması şart mıdır?
Herkes kendi hukuki uyuşmazlığını avukat desteği almadan yürütebilir, kendi davasını açabilir. Avukat desteği alma şartı, zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak Aile Hukuku ve Yargıtayın emsal kararlarına hakim olmayan kişinin dava açması ve hukuki tecrübeye sahip olmaması halinde takip ettiği dava süreci sonunda geri dönülmez hukuki kayıplar meydana gelebilecektir. Her işte olduğu gibi davalarda da işin uzmanına başvurulması gerekmekte ve davada nasıl bir yol izleneceği konusunda destek alınmalıdır.
16- Anlaşmalı boşanma nasıl açılır?
Öncelikle tarafların boşanma ve boşanmaya bağlı unsurlarında (nafaka, mal rejimi, tazminat, velayet) anlaşması gerekmektedir. Taraflar anlaşmalı boşanma protokolü ile birlikte dava dilekçesi düzenlemelidir. Protokolün 1 nüshası mahkeme dosyasına, diğer 2 nüshası ise taraflara verilmek üzere 3 nüsha düzenlenmeli ve ıslak imzalı olmalıdır. Hazırlanan protokoller ve dilekçe ile birlikte bulundukları yerdeki adliyede tevzi bürosuna başvurarak dava açma işlemlerini gerçekleştirebilecektir.
17- Anlaşmalı boşanma davasında avukat gerekli mi?
Tek celsede sona eren bir boşanma davası ve protokol düzenlenmesinin kolay nitelikte olduğu algısı nedeniyle avukatsız anlaşmalı boşanma davaları açılmakta ve sonuçlandırılmaktadır. Ne yazık ki çiftler evlilikten gelen haklarının neler olduğunu bilmeden dava açıp protokol düzenlemekte ve boşanma sonrasında hak kaybına öğrenmesiyle pişmanlık duymaktadır.
Boşanmada vekillik hizmetinden yararlanamayan çiftler, en azından bir avukatın danışmanlık hizmetinden yararlanarak haklarının neler olduğunu öğrenmelidir. Haklarını bilmeden dava açan kişi, haklarını kaybetmeye dava açmadan razı olmuş demektir.
18- Anlaşmalı boşanma davasının şartları nelerdir?
Çiftlerin resmi nikah tarihinin üzerinden en az 1 yıl geçmiş olması gerekir, 1 yıldan kısa süreli evliliklerde anlaşmalı boşanma başvurusunda bulunulamaz.
Taraflar düzenlediği protokolde boşanma, nafaka, velayet (müşterek çocuk var ise), tazminat ve mal paylaşımı konusunda uzlaşmalıdır.
Her iki eşin avukatı olsa dahi taraflar duruşmada hazır bulunmalıdır. Eşler, protokol maddelerini kabul ettiğini ve boşanmak istediğini hakim huzurunda belirtmelidir.
19- Anlaşmalı boşanma çekişmeye döner mi?
Anlaşmalı boşanma davası açıldıktan sonra her iki eş veya eşlerden biri boşanma ya da boşanmaya bağlı unsurlara dair uzlaştıkları konulardan vazgeçer ise dava, çekişmeli boşanma davasına dönüşecektir.
Taraflar çekişmeli boşanma davası açmış ise her iki tarafın istemiyle dava görülürken anlaşmalı boşanma davasına da dönüşebilir.
20- Çekişmeli boşanma mı, anlaşmalı boşanma davası ile mi boşanmalıyım?
Anlaşmalı boşanma davası tek celsede sona eren dava olduğundan çekişmeli boşanma davasından daha çok tercih edilmektedir. Biran evvel boşanmak isteyen eşler, yasal haklarını bilmeden anlaşmalı boşanma yoluyla boşanarak hızlı hareket etmemelidir. Bu tarz durumlarda eşin tüm şartları kabul ederek hareket etmesi halinde geri dönülmez hukuki kayıplara neden olacaktır. Eşler boşanma, velayet, nafaka, mal paylaşımı ve tazminat konularında detaylı bir şekilde konuşmalı ve uzlaşmaları halinde anlaşmalı boşanma yolunu tercih etmelidir. Taraflar anlaşamadığı takdirde çekişmeli boşanma davası yoluna başvurmalıdır.
21- Çekişmeli boşanma davası ne kadar sürer?
Çekişmeli boşanma davasında ilk olarak dilekçeler aşaması bulunmaktadır. Dilekçeler aşaması yaklaşık 1,5 ay kadar sürmekte, tamamlanması halinde duruşma günü verilmektedir. Mahkeme tarafından tarafların iddialarına yönelik tanık dinleme, müzekkere yazımı ve bilirkişi tarafından rapor hazırlanması süreçleri bulunmaktadır. Bu nedenle çekişmeli boşanma davaları ortalama olarak 1 ila 1,5 yıl kadar sürmektedir diyebiliriz.
22- Boşanma davası devam ederken başka biriyle duygusal bağ kurulabilir mi?
Tarafların boşanmasına dair mahkeme tarafından verilen karar kesinleşinceye kadar taraflar resmi olarak evlidir. Bu nedenle boşanma davası devam ederken birbirlerine olan sadakat yükümlülüğü de devam etmektedir. Eşlerden biri başkasıyla birlikte yaşamaya başlar veya duygusal bağ kurar ise sadakat yükümlülüğünü ihlal etmiş olacaktır.
23- Boşanma davası devam ederken eşler barışır ise ne olur?
Tarafların yeniden bir araya gelmesi ve barışması halinde dava dosyasına bildirimde bulunması gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma veya çekişmeli boşanma davası açan, boşanma talebinde bulunan kimseler davasından feragat ettiğini bildiren bir dilekçe sunmalıdır. Yalnız feragatte bulunan kimse, mahkemeye sunmuş olduğu boşanma sebepleriyle yeniden dava açamayacağını bilmelidir.
24- Eşlerden birisinin Türk vatandaşı olmaması Türkiye’de boşanmaya engel midir?
Türk Milletlerarası Özel Hukuk Mevzuatının 14. maddesinde; eşlerin ayrı vatandaşlığı olması halinde müşterek mesken hukuku, bulunmadığı halde Türk hukuku uygulanacağı düzenlenmiştir. Türk vatandaş olan eş, yabancı uyruklu eşinden boşanmak için Türkiye’de
boşanma davası açabilecektir, Türkiye’de boşanmaya engel bir durum bulunmamaktadır.
25- Boşanma davasında aldatma nasıl ispat edilir?
Eşlerden birisinin sadakat yükümlülüğünün ihlal edildiğine dair şüphe bulunuyor ise hukuka uygun olmak kaydıyla her türlü delille ispatta bulunulabilir. Aldatmayı kanıtlamak isteyen eş tanık, telefon arama kayıtları, otel kayıtları, mesaj veya fotoğrafları kanıt olarak sunulabilir.
26- Ses kayıtları, Videolar, Facebook, Whatsapp mesajları delil sayılır mı?
Bir davada iddialarını ispatlamak isteyen taraf, mahkemeye hukuka uygun deliller sunmalıdır; hukuka aykırı deliller sunması halinde hem mahkeme hükme esas almayacak hem de suç işlemiş olacaktır. Bu nedenle kişinin ses kayıtları, videolar, Facebook ve Whatsapp mesajları kişinin rızası olmadan ele geçirilmiş ise özel hayatın gizliliğini ihlal suçunu işlemiş olacaktır.
27- Eşinden şiddet gören eş ne yapmalıdır?
Fiziksel şiddete uğrayan kimse, darp raporu almalı ve eşinden şikayetçi olarak suç duyurusunda bulunmalıdır. Şiddet gören eş savcılık, kadın sivil toplum kuruluşları, baroların kadın danışma merkezleri ve adli yardım kuruluşları, polis merkezleri, jandarma karakolları, sağlık kuruluşları ve Alo 183’ü arayarak başvuruda bulunabilir.
28- Darp raporu nasıl alınır?
Darba uğrayan eş, herhangi bir karakola başvuruda bulunarak darp edildiğine dair şikayette bulunabilir. Kişi, polisler aracılığıyla hastaneye sevk edilerek kişinin darp raporu alınması sağlanacaktır. Darp raporu alındıktan sonra karakol, savcılık veya aile mahkemesinden uzaklaştırma talebinde bulunulabilir.
29- Boşanma davasında kimler nafaka alabilir?
Evliliğin sona ermesi nedeniyle yoksulluğa düşecek ve boşanmaya neden olan olaylarda daha az kusurlu olan eş nafaka talebinde bulunabilecektir.
Ayrıca tarafların müşterek çocuğu var ise çocuğun velayet hakkını alan eş, diğer ebeveynden sağlık, bakım ve eğitim masraflarını talep edebilecektir. Her iki nafaka türü, boşanma davası devam ederken de talep edilebilir.
30- Boşanma davasında nafaka miktarı neye göre belirleniyor?
Mahkeme nafaka miktarı belirlemeden önce tarafların ekonomik ve sosyal durum araştırmasını gerçekleştirecek ve ekonomik durumu göz önünde bulundurarak karar verecektir. Her iki eşin geliri olup olmadığı, üzerlerine kayıtlı taşınmaz veya taşınırı olup olmadığı gibi hususlar gözetilerek karar verilecektir. Mahkeme, nafaka yükümlüsünün ekonomik durumunu aşan bir karar vermeyecektir.
31- Nafaka her yıl artar mı?
Mahkeme tarafından belirlenen nafaka miktarında her yıl artış oranı da belirlenebilecektir. Yargıtay içtihatlarına göre nafaka artışı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun belirlediği Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) doğrultusunda belirlenecek ve her yıl belirlenen oranda artış gerçekleşecektir.
32- Çocuğa ödenen iştirak nafakası kaç yaşına kadar devam eder?
İştirak nafakası, süreli nafakadır. Çocuğun reşit olduğu yaşa kadar devam etmektedir, reşit olduğu vakit kendiliğinden (dava açılmasına gerek olmadan) sona erecektir. Çocuğun reşit olması sonrasında eğitimi devam ediyor ise dava açarak yardım nafakası talebinde bulunabilir.
33- Boşanma davasında eşlerin kusuru neye göre değerlendirilir?
Kusur, çekişmeli boşanma davalarında önemli bir husustur. Taraflardan biri veya her ikisi diğer eşin evliliğin bitiminde kusurlu olduğunu iddia ediyor ise iddiada bulunan eşler kanıtlamakla mükelleftir. Mahkeme tarafından evlilikten gelen yükümlülükleri yerine getirmeyen, eşine şiddet uygulayan, çocuklarına olan sorumluluklarını yerine getirmeyen eş kusurlu olarak değerlendirilecektir.
34- Boşanmada evi terk etmek kusur mudur?
Eşlerden birisinin ortak konuttan ayrılması terktir ve Türk Medeni Kanunu’nun 164. maddesinde terk nedeniyle boşanma davası açılmaktadır. Ancak terk edilen taraf, terk nedeniyle boşanma davası açabilmektedir. Terk nedeniyle boşanma davası açmanın koşulları; eşin evlilik birliğinden doğan yükümlülüğünün yerine getirmeme maksadıyla ortak konuttan ayrılması, terkin en az 6 ay sürmüş olması ve diğer eşin ortak konuta dönmesi için eve dön çağrısında bulunması gerekmektedir.
35- Çocuğun velayeti kime verilir?
Tarafların evliliği boyunca müşterek çocuğun velayeti her iki ebeveynde ortaktır. Ancak tarafların boşanma sürecine girmesi halinde velayet hakkı taraflardan birisine verilecektir. Mahkeme, velayet kararını verirken öncelik olarak çocuğun anne bakımına muhtaç yaşta olup olmadığını değerlendirecek, çocuğun bakımı ve gözetiminin hangi ebeveyn tarafından daha iyi üstleneceği gözetilerek velayete hükmedilecektir.
36- Hangi durumlarda velayet babaya verilir?
Mahkeme tarafından çocuk adına verilen her karar çocuğun menfaati yönünde olacaktır. Mahkeme tarafından çocuğun yaşı anne bakımına muhtaç ise çocuğun velayeti anneye verilmektedir. Ancak anne çocuğun bakımını aksatıyor, ilgi göstermiyor ve sorumluluklarında ihmalkar davranıyor ise velayet babaya verilecektir.
37- Aile konutu şerhi nedir?
Ailenin birlikte mesken olarak kurmuş olduğu konut, aile konutudur. Aile konutu şerhi konulması halinde, eşlerden biri diğer eşin rızası olmadan kira sözleşmesini feshedemeyecek, tapuda malik olsa dahi konut satışını gerçekleştiremeyecektir. Bu nedenle eş, tapu sicil müdürlüğüne başvuruda bulunarak aile konutu şerhi koydurma talebinde bulunabilecektir.
38- Boşanma davası devam ederken evi terk eden eş konutu satışa çıkarabilir mi?
Boşanma davası devam ederken diğer eşin rızası olmadan evin maliki olan eş aile konutu satışını kural olarak gerçekleştiremeyecektir. Ancak aile konutunun satılması halinde diğer eşin tapu iptaliyle dava açma hakkı bulunmaktadır.
39- Boşanma davasında maddi ve manevi tazminat talep edilebilir mi?
Tazminat, haksız yere yapılan fiil nedeniyle zarara uğrayan kimsenin uğradığı zararın para karşılığı ödenmesi talebidir. Evlilikte eşinin kusurlu davranışta bulunması nedeniyle maddi ve manevi zarara uğrayan eş, zararının tazmini talebinde bulunabilir. Boşanma davası açan eş ayrıca aynı dava dilekçesinde tazminat talebini de belirtebilecektir.
40- Boşanmada tanıklar nasıl belirlenir?
Tanık, mahkeme huzurunda davaya konu olan olaylarda görgü şahidi olarak beyanda bulunan kişidir. Boşanma davalarında tanık delili önemlidir, bu nedenle boşanmada eşler mahkeme huzurunda dinletmek istediği kişileri, davada ileri sürdükleri iddialara tanık olan kişilerden seçmelidir.
Tarafların arasındaki problemlere bizzat şahit olan ve taraflardan birinin anlatımına dayalı bilgisi sahibi olmayan tanık beyanları delil teşkil edileceğinden kişi eşler tanık seçiminde dikkat etmelidir.
41- Boşanmada mal paylaşımı nasıl gerçekleşir?
01.01.2002 tarihi sonrasında gerçekleştirilen evliliklerde, mal ayrılığı rejimi var iken mallar kimin üzerinde ise o eş üzerinde kalıyordu. Ancak 01.01.2002 tarihi sonrasındaki değişim ile edinilmiş mallara katılım rejimi düzenlemesi getirilmiştir, böylece her iki eş evlilik birliği içerisinde edinilen mallarda yarı yarıya hak sahibidir.
42- Düğünde takılan altınlar kadının hakkı mıdır?
Yargıtayın yerleşmiş içtihatlarına göre, düğünde takılan altınlar kadının hakkıdır. Düğünde altınlar, erkek eşe takılsa veya erkek eşin ailesi tarafından kadına takılsa dahi takılar kadının hakkıdır. Yalnız erkeğe özgü olan ve yalnızca erkeğin kullanabileceği takılar, kadına ait olmayacaktır. Bu duruma örnek olarak erkek saati verilebilir.
43- Boşanma davasında verilen karar ne zaman kesinleşir?
Mahkeme tarafından duruşmada verilen karar, kısa karardır. Mahkeme kararı gerekçelendirerek yazılacak ve gerekçeli karar her iki tarafa tebliğe çıkarılacaktır. Boşanmaya ilişkin karar, her iki tarafa usulüne uygun tebliğ edilmesinin ardından taraflar yasal itiraz süresinde istinaf yoluna başvurmaz ise karar kesinleşmiş olacaktır.
44- Boşanma kararı nüfus kaydına ne zaman ve nasıl işlenir?
Boşanma kararının kesinleşmesi ile kararı veren mahkemenin kalemi tarafından karar ve kararın kesinleşme şerhi ile birlikte ilgili nüfus müdürlüğüne tebliğ edilecektir. Nüfus müdürlüğü, mahkemenin kararını teslim aldıktan sonra boşanan çiftlerin nüfus bilgilerinde medeni halini bekar olarak değiştirebilecektir.
NOT: Soru ve cevaplar
Avukat Serpil Çınar tarafından oluşturulmuştur. Bu makaledeki içeriği kullanabilmek için Sözcü Gazetesi’nden izin alınması gerekmektedir.
