İlaç ve kozmetik sanayisinde önemli bir yere sahip, ekonomik değeri yüksek lavanta, turizmin de gözdesi oldu. Trakya’dan Karadeniz’e, Ege’den İç Anadolu’ya Anadolu’nun dörtbir yanındaki mor bahçeler ziyaretçi akınına uğruyor. Lavanta, Latince’de yıkamak anlamına gelen ‘lavare’ kelimesinden türemiş “Lavandula” ismiyle bilinir. Haziran ve Temmuz aylarında göz alıcı güzellikte ve ahenkli çiçekler açan yarı çalımsı çokyıllık bir bitkidir. Lavantanın anavatanı Akdeniz ülkeleri. Tüm Avrupa, Akdeniz ve Ege denizi kıyılarında bol miktarda doğal koşullarda yetişiyor.
Lavanta bahçeleri şimdi Türkiye’de de hızla yayılıyor. Mazot, sulama ve gübre gibi maliyet kalemlerinin düşük olması ve ilaçtan bala, kozmetikten turizme kadar birçok alanda getiri sağlaması nedeniyle çiftçilerin ilgisi arttı. Ekim alanları son 5 yılda yaklaşık 7 kat artan lavanta 2016’da Türkiye’de 1600 dönüm alanda yetiştirilirken bu rakam 2020 yılı itibariyle 12 bin dönüme çıktı.
DEVLET DESTEĞİ VAR
Kıraç ve verimsiz topraklarda “alternatif tarım” olarak ekimi yapılan lavantaya çok sayıda devlet desteği bulunuyor. Hazine arazileri rayiç bedelinin binde biri olarak belirlenecek kira karşılığında lavanta gibi tıbbi ve aromatik bitkiler üreten çiftçilere Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından uygun koşullarla kiraya veriliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, lavantanın da aralarında bulunduğu tıbbi ve aromatik bitki yetiştiren çiftçilere iyi tarım uygulamaları kapsamında dönümde 50 ile 100 TL, tıbbi-aromatik bitki yetiştiriciliği yapan küçük aile işletmelerine ise dönüme 100 TL veriyor. Ayrıca mazot ve gübre desteği de sağlıyor.
KURSLAR YAYILIYOR
Lavanta başta olmak üzere tıbbi aromatik bitki yetiştirmek isteyen ancak bu konuda yeterli bilgisi olmayan kişiler için büyük şehirlerde kurslar veriliyor. Belediyeler, halk eğitim merkezlerinin yanı sıra Milli Eğitim Bakanlığı onaylı özel kurslarda tıbbi ve aromatik bitkilerin özellikleri, toprağın hazırlığının nasıl yapılacağı, fidelerin nasıl dikileceğini, bakımların nasıl yapılması gerektiği ve ürünlerin özelliklerine göre nasıl depolanmaları gerektiği öğretiliyor.
Anitta’nın Laneti de ‘mor’ardı
Anitta’nın Laneti olarak tarihi literatüre geçen ve zorlu bir kuşatma sonrasında tüm Hattuşa’ya yabani ot tohumu ektirdiğini söyleyen Kral Anitta’dan 4 bin yıl sonra Boğazkale Kaymakamlığı Hattuşa’nın lavanta bahçelerine dönüşmesini sağladı. Hitit medeniyetinin başkenti Hattuşa ve Hattuşa’nın en önemli tarihi noktalarından biri olan Yazılıkaya açık hava tapınağının önünde bulunan bozkır alan Boğazkale Kaymakamlığı’nın hayata geçirdiği ’Lavanta Kokan Başkent: Hattuşa’ projesi ile lavanta bahçesine dönüştürüldü. Şu ana kadar 60 dönümlük alanda dikimi yapılan lavanta fidanları yıl sonuna kadar yapılacak dikimler ile 130 dönüme ulaşacak. Bölge turizme kazandırılacak.
SADAKATİN SEMBOLÜ
Lavanta, tarihi 2 bin 500 yıl öncesine dayanan bir bitki. Ortaçağ döneminde doktorlar epilepsi ve migren ataklarını tedavi etmek için lavanta kullanmışlardır. Genellikle anksiyete, depresyon, uykusuzluk, baş ağrısı ve diş ağrısı da dahil olmak üzere fiziksel ağrıyı tedavi etmek için kullanıyor. Karaciğer yetmezliğine karşı da çayı yararlı. 40’tan fazla çeşidi var. Lavanta, ölümsüz aşk ve sadakatin bir sembolüdür.
Lavanta’nın 40’dan fazla çeşidi var.
YAĞININ LiTRE FiYATI 4 BiN TL.
İlk dikim sırasında verilen can suyu haricinde su istemeyen lavantadan, üreticilerin kullanımını terk ettiği veya uzun süredir kullanılmayan kıraç arazilerde bile çok iyi verim alınıyor. İkinci yıldan itibaren ekonomik verim elde edilen lavanta yanındaki bitkilere zarar vermiyor ve atık bırakmıyor.
1 dönüme 1200 adet fide ekilebilirken maliyeti lavantanın cinsine göre değişiyor. Burada önemli olan yüksek yağ verimi olan cinslerin ekilmesi. Çünkü asıl getiriyi bu yağ sağlıyor. Arazi masrafı dışında büyük yatırım kalemi yağ üretim sistemi oluyor.
Lavantalar toplandıktan sonra bir kazana konuyor. Lavantaların yağ ve sularını salması için kazanın altında ateş yakılıyor. Kazandaki sıcaklığın belli bir dereceye çıkması sonrası lavanta, yağı ve suyunu bırakıyor.
Lavantanın 1 dönüme verimi çiçek olarak 150 ile 400 kilogram arasında gerçekleşirken, 1 dönüm tarladan 15 litreye kadar lavanta yağı üretilebiliyor. Lavanta yağının litre fiyatı kalitesine göre 3 bin ile 4 bin lira arasında değişiyor.
Çok sayıda lavanta çeşidi olmasına rağmen “angustifolia” türlerinden elde edilen yağ ilaç sektöründe ham madde olarak tercih ediliyor.
FOTOĞRAFLAR: DHA-İHA
