Trump’ın ikinci defa ABD Başkanı seçilmesinden sonra dünya ekonomisinde yeni bir dönem açılmış olabilir. Kapanan dönemin adı “Serbest Dış Ticaret” ise açılan yeni dönemin adı “Kısıtlı Dış Ticaret” olmalıdır. Bu,1980’lerde başlayan “yeni” Neo-liberal düzenin revizyonudur. Birkaç hususu, “ekonomik okuryazarlığı” temellendirmek için maddeler halinde sıralayacağım. Bu okuryazarlık, finansal okuryazarlıktan farklıdır. Finansal okuryazarlık, kişiye, tasarruflarını en yüksek oranda nemalandırma bilgi ve becerisi kazandırmayı amaçlar. Bunu başarması zordur. Ama en azından, amatör tasarruf sahiplerine, ellerindeki parayı kaybetmemesi için asgariden bilmesi gereken terminoloji ve metodolojiyi öğretir. Ekonomik okuryazar olmanın böyle bir faydası yoktur. Hatta onların, gökteki yıldızlara bakarken, önlerindeki çukura düşmelerine sine sebep olabilir. Herkes Lord Keynes gibi hem dahi iktisatçı hem de borsa zengini bir yatırımcı olamaz.
İKTİSADIN TEMELLENDİRİLMESİ
1- Ustamız Hayek’in deyişiyle “iktisat insan yapımı (man made) değildir ama içinde insan vardır”. Kalubeladan beri nasıl fizik ve biyotik varsa iktisat da vardır. İktisadın esası en az enerji sarf ederek, en çok enerji kazanmaktır.
2- Kadim Yunan’da tüccar da, 30 bin seyirci alan amfitiyatroları, su kemerlerini, limanları, kent içi ve kentler arası yolları yaptıran devlet de vardı. Devlet inşa ettirdiğine göre kamu maliyesi yani vatandaşa vergi salma da vardı.
3- Değişen tanrı yapması fizik, biyotik veya iktisat yasaları değil, insan yapması teknolojidir. Teknolojide gelişme, ki buna sosyo-ekonomik kurumlar ve finansal teknoloji de dahildir, değişmeyen yasalar sayesinde gerçekleşir.
4- Hiçbir sebep-sonuç ilişkisi doğrusal değildir. Yani ne kadar çok yağmur yağarsa tarımda verim o kadar artar denemez. Gelişmeyi sağlayan nedensellik ilişkisinin terse dönüşmesine sebep olan çelişki, ilişkinin içindedir.
5- Evrende trend yoktur, döngü vardır. İktisatta, faydacı (pragmatik) bir amaçla illa bir trend aranıyorsa bu iyiye gidiştir. Kötüye gidişler dönemseldir.
DOLAR MALDIR HEM DE NE MAL
ABD Başkanı Trump’ın gümrük rüsumunu (tariffs) artırmasının amacı “ticaret açığını” kapatmaktır. ABD, yılda 900 milyar dolarla dünya cari açık şampiyonudur. Cari açığı, ticaret açığından doğmuştur. Bu da Amerika’nın sanayileşmede Çin’den geri kalmasına sebep olmuştur. Ama Amerika zengindir ve yabancı para cinsinden iç veya dış borcu yoktur. Çünkü ABD dış ticaret açığını, bizatihi kendisi bir “mal” olan dolar ihraç ederek kapatmaktadır. Dolar, dışta talep gören bir “mal” olmasaydı ABD, daha çok sanayi ürünü ihraç edip daha az mal ithal edecek ve dış ticaret açığı bu kadar büyümeyecekti. Dengenin kurulamamış olmasının sebebi döviz kurlarının doğru noktada oluşmamasıdır. Bu da “monetarist” neoliberalizmin defosudur. Kurlar doğru düzeyde oluşabilseydi “kazan-kazan” olacaktı. Halbuki şimdi çözüm “kaybet-kaybet” köşesinde aranmaktadır. Yani korumacılık sürerse dünya GSYH küçülecektir. Bunu kimse istemeyecek, çok geçmeden serbestleşmeye geri dönülecektir.
SON SÖZ: Korumacılık geçici, serbestleşme kalıcıdır.