Zombi virüsler uyanıyor! 'Buzulların erimesi yeni bir pandemiyi tetikleyebilir'
İklim değişikliği yalnızca buzulları eritmekle kalmıyor, aynı zamanda binlerce yıldır donmuş halde bekleyen ölümcül virüsleri de serbest bırakabilir. Bilim insanları, Kuzey Kutbu’ndaki eriyen buzulların ve çözülmekte olan donmuş toprakların (permafrost), "zombi virüsler" olarak adlandırılan antik mikroorganizmaları ortaya çıkarabileceği ve bunun da yeni bir pandemiye yol açabileceği konusunda uyarıyor.
Bu virüsler, hayvan kalıntılarında ya da toprakta on binlerce yıl boyunca hareketsiz bir şekilde kalabiliyor. Ancak artan küresel ısınmayla birlikte bu doğal bariyerler çözülüyor ve bu virüsler doğaya salınıyor. 2014 yılında, Sibirya permafrost’undan alınan örneklerde izole edilen virüslerin hâlâ canlı hücreleri enfekte edebildiği tespit edilmişti.
2023’te ise 48 bin 500 yıl boyunca donmuş halde kalan bir amip virüsü başarıyla canlandırıldı. Aynı yıl Çin’deki bir buzulda, çoğu daha önce hiç görülmemiş olan bin 700 antik virüs keşfedildi. Bu virüsler, yaklaşık 41 bin yıl öncesine kadar dayanıyor ve üç farklı iklim geçişini atlatmış durumdalar.
Bilim insanlarının en büyük endişesi ise bu mikropların buzların erimesiyle birlikte doğrudan çevreye yayılması. Örneğin, 2016 yılında Sibirya’da 75 yıldır donmuş halde olan bir hayvan leşi, şarbon sporlarını serbest bırakarak bir çocuğun ölümüne ve onlarca kişinin hastaneye kaldırılmasına neden olmuştu.
Zombi virüslerin en tehlikeli yanı, potansiyel olarak hayvanlara bulaşarak insanlara sıçrayabilecek zoonotik hastalıklara (hayvanlardan insanlara bulaşabilen enfeksiyon hastalıkları) dönüşmeleri. Bilimsel verilere göre bilinen insan enfeksiyonlarının yaklaşık yüzde 75’i zoonotik kökenli. Antik virüslerin insanlar üzerindeki etkileri ise tamamen belirsiz, çünkü bağışıklık sistemlerimiz bu tür mikroplarla daha önce hiç karşılaşmadı.
Üstelik Arktik bölgeler, sınırlı sağlık ve araştırma altyapıları nedeniyle bir salgının başlangıç noktası olarak çok daha riskli. Hastalıklar yayılmadan önce tespit edilip kontrol altına alınmaları oldukça zor olabilir. Zaten bölgede Hantavirüs hemorajik ateşi ve Toxoplasma gondii gibi zoonotik hastalıkların şimdiden yayılmaya başladığı belirtiliyor.
'KÜRESEL BOYUTA ULAŞABİLİR'
Çalışmanın ortak yazarı Dr. Khaled Abass, “Kuzey Kutbu’nda olanlar, yalnızca orada kalmaz” diyerek bu tehditlerin küresel boyutta etkiler yaratabileceği konusunda uyarıyor. Erimeyle birlikte ekosistemler, hayvanlar ve insanlar arasındaki sınırların ortadan kalktığını vurgulayan Abass, zoonotik bulaş riskinin giderek arttığını ifade ediyor.
Araştırmacılar, 27 bin yıllık donmuş bir Sibirya kurdunun bağırsaklarında bile Pacmanvirus lupus adlı, Afrika domuz vebası virüsünün eski bir akrabasını tespit etti. Bu virüs laboratuvar ortamında hâlâ canlı amipleri öldürebiliyor.
Şu ana kadar tespit edilen “zombi” virüsler arasında 1918 İspanyol gribinden kalma influenza, 30 bin yıllık Pithovirus sibericum, Pandoravirus, Megavirus mammoth ve Mollivirus sibericum gibi örnekler bulunuyor. Bunların bazıları insan ve fare hücrelerini enfekte etme potansiyeline sahip.
Bilim insanları, milyonlarca mikrobun her yıl eriyen buzlarla birlikte doğaya karıştığını ve bu durumun yalnızca küçük bir kısmı tehlikeli olsa bile büyük çaplı sonuçlara yol açabileceğini söylüyor. Bir sonraki pandemi ihtimali, uzak bir senaryo olmaktan hızla çıkıyor.