Hata yapmak belki de insan olmanın en doğal parçası. Yanlış yapmadan, düşmeden büyümek mümkün değil. Hayatta her şey insanlar için. Kötülüğün de iyiliğin de bu dünyada var olduğunu kabul etmek, hayata daha gerçekçi bir pencereden bakmamızı sağlar.
Bazen hatalar iyilikle başlar ama kötü sonuçlar doğurur. Bazen de bize çok şey öğretir. Çoğu zaman bilerek yapılan kötülükler bize masum bir hata gibi gösterilmeye çalışılır. O yüzden insanlara değil, niyetlerine bakmak önemlidir. Çünkü asıl mesele, kimin neyi hangi niyetle yaptığıdır.
***
Kötülük ve hata... İkisi de yanlıştır ama birbirlerinden çok farklıdır.
Mesela bir arkadaşınız sizi yanlışlıkla ve istemeden kırdığını söylese de benzer şeyleri defalarca yapıyorsa, bu bir hata mıdır yoksa kötülük mü?
Çünkü bilinçli bir incitme, "masumiyet" maskesi takan gerçek bir kötülüktür. Gerçekmiş gibi görünmeye çalışır, ama aslında yalandır.
Oysa hata insanidir; farkında olmadan, bilinçsizce yapılır ve vicdan sızlatır. Hata yapan kişi, farkına vardığında özür diler ve telafi etmeye çabalar.
***
Kadın-erkek ilişkilerine bir bakın: Bir erkek size “Seni kırmak istemedim” dediğinde, belki gerçekten bir hata yapmıştır. Ama aynı davranışı sürekli tekrarlıyorsa, bu sevgi midir yoksa bilinçli bir kötülüğün “sevgi” kisvesi altında kendini haklı çıkarma çabası mı? Gerçek kötülük, incitici olmayı bile isteye seçer ve bu seçimi gizlemek için "yanlışlıkla oldu" maskesini kullanır.
İşte manipülasyon tam da budur; hatayı kalkan yapar, sizi suçlu hissettirir ve sonunda kendisini haklı çıkarır. Yani bir tür zihin oyunudur.
Manipülasyon, insan ilişkilerinin en sinsi taraflarından biridir. Birine, doğru olmadığını bildiğin hâlde yalan vaatlerde bulunmak, ona saygısızca davranmak ve duygularını yok saymak, basit bir hata olarak değerlendirilemez. Bu, bilinçli ve soğukkanlı bir tercihtir. Çünkü burada mesele, karşısındaki kişinin iyiliğini değil, kendi çıkarını önemsemektir. Çıkar meselesidir yani!
Bu, düpedüz kötülüğün maskelenmiş hâlidir.
***
Arkadaşlık ilişkileri de farklı değildir. Örneğin, sürekli laf sokup "Aa, sadece şaka yapıyordum," diyen kişi gerçekten samimi midir? Arkanızdan konuşup sizi çekiştiren biri hata mı yapıyordur? Bir arkadaşın, arkanızdan kötü konuştuğu hâlde hiçbir şey olmamış gibi yanınıza gelip sarılması bir hata değildir; bu, kurnazca tasarlanmış bir oyunun parçasıdır.
İşin ironik tarafı, kötülük hep hata gibi görünmek ister. Çünkü hata masumdur, hata düzeltilir, hata hoş görülür.
Ama kötülük... O çok iyi bilir ne yaptığını. Kötülük farkındadır, hesaplıdır ve en acısı da, hata gibi görünüp affedilmek ister.
***
Maalesef bazıları yaptıkları kötülükleri, hata kılıfıyla kamufle edip ardına saklanmakta ustadır. Çünkü kötülüğün doğasında planlı olmak, hesap yapmak ve sonuçları bilmek vardır.
Gerçekleri görebilmek ise bu farkı anlamaktan geçer. Gözünüz açık olsun; bir yanlışı affetmek kolaydır, ama bir kötülüğün maskesini düşürmek öyle kolay değildir. O maske, karşıdakinin yüzünde değil, davranışlarında ve söylemlerinde saklıdır. Onu fark edebilmek için sadece akıl değil, kalp gözü de açık olmalıdır.
Affetmek belki erdemdir, ama her şey affedilmeyi hak etmez. Bilinçli yapılan kötülük, affedildiğinde cesaret bulur ve tekrar eder. Bu yüzden, iyiliği çoğaltmak kadar, kötülüğün maskesini düşürmek de önemlidir.
İnsan ilişkileri güven üzerine inşa edilir. Güven bir kez yıkıldığında, arkasında yalnızca soğuk bir duvar kalır. İşte o duvar, her yalan ve hayal kırıklığıyla biraz daha yükselir. Sonunda, ne kadar çabalarsan çabala, o duvarı aşmak zorlaşır. Çünkü yalanın bıraktığı iz, kolay kolay silinmez.