Peki Rusya ve Esad ordusunun ortak harekat başlattığı İdlib nerede, kimin kontrolünde, neden önemli?
İşte 10 soruda İdlib gerçeği;
- İDLİB NEREDE?
İdlib, Türkiye sınırında, Hatay'ın hemen güneyinde bulunuyor. Halep'e 60 km uzakta bulunan İdlib, Suriye'de iç savaştan önce bir "tarım kenti" olarak biliniyordu.
* İDLİB'DE KAÇ KİŞİ YAŞIYOR
İdlib bölgesinde, Suriye'deki iç savaş boyunca Esad yönetiminin geri kazandığı bölgelerden sürekli İdlib'e cihatçılar ve aileleri nakledildi. Türkiye'nin de devreye girmesiyle gerçekleşen Halep'ten, Deyr el Zor'dan ve Suriye'nin diğer bölgelerinden gerçekleşen bu nakil işlemleri sonrasında şu anda BM kayıtlarına göre İdlib'de yaklaşık 3.5 milyon kişi yaşıyor. Bunun 2.4 milyonu İdlib şehir merkezinde, diğerleri ise kırsal kesimde bulunuyor.
* İDLİB KİMİN KONTROLÜNDE?
İdlib, Suriye'de iç savaşın başladığı ilk günlerde El Kaida terör örgütünün Suriye'deki uzantısı El Nusra'nın kontrolüne girdi. El Nusra, BM tarafından terör örgütü ilan edilmesinin ardından, adını değiştirip Heyet Tahrir El Şam yaptı. Ancak bu yeni isimli örgüt de yine hem Rusya, hem ABD, son olarak da geçen hafta Türkiye tarafından "terör örgütü" ilan edildi.
İdlib'de Heyet Tahrir El Şam dışında, bir de Suriye vatandaşı olmayan cihatçıların kurdukları örgütler var.
Bunlardan öne çıkanlardan biri Çin'in Uygur bölgesinden Suriye'ye savaşmaya gelen cihatçıların oluşturduğu Türkistan İslam Partisi. Rusya'nın Müslüman nüfuslu bölgelerinden gelen cihatçıların da kendi kurdukları küçük gruplar, kentin bazı bölümlerinde yönetime hakim durumdalar.
Ayrıca Nureddin Zengi'nin kurucuları arasında olduğu Cephe Tahrir örgütü de kentin bir bölümünü kontrol ediyor.
Fotoğraf: Reuters* İDLİB'DE TÜRKİYE'YE YAKIN ÖRGÜT VAR MI?
Türkiye, Rusya ve Esad yönetiminin kente yönetik topyekün saldırısını engellemek için uzun süredir bölgede çalışıyor. Bu çerçevede Türkiye'nin ikna ettiği küçük cihatçı gruplar "Ulusal Özgürlük Cephesi" adlı bir çatı oluşum altında birleşmiş durumdalar.
* İDLİB'DE TÜRK ASKERİ VAR MI?
Türkiye, Rusya ve İran'ın birlikte oluşturdukları Astana süreci çerçevesinde, İdlib bölgesinin "çatışmasızlık bölgesi" ilan edilmesi kararlaştırılmış, bu çerçevede her üç ülkenin de bu çatışmasızlığı sağlamak için gözlem noktaları kurmaları kararlaştırılmıştı. Türkiye, Astana mutabakatı dahilinde İdlib'de toplam 12 gözlem noktası kurdu ve buraya Mehmetçik yerleştirildi.
* İDLİB OPERASYONU BEKLENİYOR MUYDU?
Suriye'de Esad yönetiminin Suriye'nin kuzeydoğusundaki PYD-YPG kontrolündeki bölge hariç, tüm bölgeleri tek tek ele geçirmesinin ardından, son operasyonun İdlib'e olacağı bekleniyordu. Hatta Şam yönetimi, operasyonun "kış gelmeden" yapılacağını da bir kaç kez açıklamıştı. Rusya'dan gelen açıklamalar da, operasyonun Eylül ayı içinde gerçekleşeceğine işaret ediyordu.
* İDLİB, ESAD GÜÇLERİNİN ELİNE GEÇERSE NE OLUR?
Esad güçlerinin İdlib'i ele geçirmesi, bu bölgede bulunan yıllardır Şam yönetimine karşı savaşan cihatçıların tümünün yok edileceği anlamına geliyor. Cihatçılar ve ailelerinin bu büyük operasyondan kaçmak için kuzeydeki Türkiye sınırına doğru hareket etmeleri bekleniyor. BM'nin geçen ay verdiği rakam, operasyonun olması durumunda yaklaşık 700 bin sivilin Türkiye'ye sığınmacı olarak girmeye çalışacaklarını içeriyordu.
* İDLİB'DE HANGİ ÜLKE, NE İSTİYOR?
Esad yönetimi, İdlib bölgesinin kayıtsız şartsız kendi yönetimine dahil olmasını istiyor. Şam'ın bu tutumu Rusya ve İran tarafından da tam olarak destekleniyor. Rusya ayrıca, İdlib'de üslenen cihatçı grupların, bölgenin hemen yakınındaki Rus üslerine yönelik saldırılarından da rahatsızlığını sürekli ifade ediyor. İdlib'de bulunan Rus vatandaşı cihatçılar da Moskova için ayrı bir endişe konusu; Putin yönetimi, bu cihatçıları ülkeye dönmeden, İdlib'de imha etmek yönünde politikalar izliyor.
ABD ise, İdlib'de bulunan cihatçı örgütleri doğrudan desteklemese bile, Rusya'nın etkinliğini arttıracak her türlü adıma karşı çıkıyor. Son olarak ABD Başkanı Donald Trump, dün yaptığı açıklamada İdlib'e operasyon yapılırken insani unsurların da dikkate alınması gerektiği yönünde açıklamalarda bulunmuştu.
Çin de bir yandan İdlib'deki Çin vatandaşı cihatçı militanlardan "yerinde kurtulmak" isterken, diğer yandan Suriye iç savaşından ülkenin tek hakimi olarak çıkan Esad yönetimi ile ekonomik ilişkilerini geliştirmek istiyor. Bu nedenle Çin'in Şam'daki büyükelçisi geçen ay, İdlib'de gerekirse Çin'in de askeri olarak Şam yönetimine destek olabileceğini açıklamıştı.
* İDLİB'DE PYD-YPG'NIN TUTUMU NE?
Suriye'nin kuzeydoğusundaki Kobani bölgesini kontrol eden PKK terör örgütünün uzantısı PYD-YPG de, İdlib operasyonunda Esad yönetimine destek veriyor. Esad ile PYD-YPG'nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri geçen ay Şam'da resmen Suriye'nin geleceğine ilişkin görüşmelere başlamışlardı. Bu görüşmelerde Şam'ın tüm Suriye topraklarındaki hakimiyetine karşılık, Suriye'nin kuzeydoğusunda özerk bir yapı kurmayı amaçlayan PYD-YPG, istenmesi halinde İdlib operasyonunda Şam ordusuna destek verebileceğini de açıklamıştı.
* İDLİB OPERASYONU TÜRKİYE'NİN KONTROLÜNDEKİ AFRİN-CERABLUS-MARE'Yİ NASIL ETKİLER?
Türkiye, önce Fırat Kalkanı, ardından da Zeytin dalı operasyonu ile sınırdaki Afrin ile, Cerablus-Mare hattını kontrol altına almıştı. Bu bölgeler halen TSK ile birlikte, Türkiye destekli Özgür Suriye ordusu kontrolü altında bulunuyor. İdlib'in Esad yönetimine geçmesi halinde, Türkiye'nin kontrolündeki bölgenin de tartışmaya açılması söz konusu. Nitekim Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov son birkaç ay içinde çok defa "Suriye'de davetli olmayan ülkelerin kontrol ettikleri topraklardan ayrılmaları gerektiğini" söylemişti. Lavrov'un "davet"ten kastı, Esad yönetiminin yapmış olduğu çağrı. Oysa Türkiye, Esad yönetimini tanımıyor ve Esad'ın itirazlarına rağmen Afrin ve Cerablus-Mare hattını kontrol ediyor. İdlib'den sonra, Rusya'nın Türkiye üzerindeki "Afrin ve Cerablus'u terkedin, Esad yönetimine bırakın" baskısının artması büyük olasılık.
