IMF’nin film adı gibi, ‘Yürüyen Ölülerin Yükselişi: Dünya’daki zombi firmalar’ raporuna göre Türkiye yüzde 13’ü geçen zombi şirket oranıyla dünya birincisi olmuş!
Şahane ekonomizde görünen her 100 şirketten 13’ü, hatta fazlası.
Yeterli para kazanamayan, ücretler, elektrik, su, kira gibi temel giderleri karşıladıktan sonra ancak borçlarının faizini çevirebilen, borcu için yeni borç arayan ve ‘her an batabilecekleri için’ ekonomiyi tehdit eden şirketlere piyasanın zombileri deniyor.
Televizyonda karşınıza çıkmıştır. Asla yorulmayan, bir yere doğru daima yürüyen ve yakaladıklarını kendileri gibi zombiye dönüştüren ölüler. Korku sinemasının hayali karakterleri, ekonomik sistemi tedirgin eden zombiler sayesinde artık gerçek.
Ekonomist ve yazar Prof. Dr. Mustafa Durmuş 2020’de t24’teki, ‘Faiz ve döviz kuru: Zombi kapitalizmin ayak izleri’ başlıklı köşesinde, zombi piyasa deyimini 2008 ekonomik krizinde ilk kullananlardan birinin Chris Harman olduğunu yazmış. Harman, ‘Zombi Kapitalizm’ isimli kitabında şöyle diyor:
“Zombiler neden değil, sonuç! Çünkü bu zombileri üreten mekanizma kapitalizmin kendisi. Hemen her dönemde batmak üzere olan büyük sermaye şirketleri ya da bankalar yaşam makinasına bağlanarak hayatta tutulurken, ortaya çıkan zarar sosyalleştirildi ve işçi sınıfı başta olmak üzere tüm emekçi halklara ödettirildi...”
Durmuş Hoca yazısının sonuna, “Zombi Kapitalizm aynı zamanda işçi sınıfını da suskun, önüne konulanla yetinen zombilere dönüştürdü. Bu süreçte insanları da zehirli bir iksir içmiş gibi davranan zombilere dönüştürmeye başladı” diyerek tarihi bir not düşmüş.
Tarihi, çünkü memleket ekonomisi ve yurttaşlar 2.5 yılda onun dediği hale geldi!
Örnek mi?
24 Mayıs 2022 itibariyle icra dosyası sayısı 23.5 milyondu. 1 Nisan 2023’te 33 milyon 275 bin 632 oldu!
Her dört kişiden biri borçlu ve borcunu ödemekte zorlanıyor. Tüketici kredisi ile kart borçlarımızın toplamı 2 trilyon lirayı aştı!
Nisan 2021 sonunda bireysel kredi borcu olanların sayısı 34 milyon 538 bindi. Bir yıl sonra 36 milyon 52 bin oldu!
Yıl değil aylık bir örnek var mesela... Nisan 2023’te bireysel kredi ve kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe düşmüş kişi sayısı 121 bin!
Kredi kullananların sayısı mart 2022 ile mart 2023 arasında 2 milyon 143 bin arttı.
Ben ekonomistim diyenlerin yıllardır bizim adımıza yaptığı milyarlarca dolarlık borcu saymıyorum bile.
Borcunu ödemek için yeterli gelir elde edemeyen, elektrik, su, kira gibi temel giderleri karşıladıktan sonra ancak borçlarının faizini çevirebilene ne deniyordu? Zombi!
Öyleyse bir de şu rakamlara bakın...
Çoğu asgari ücretin bile altında maaş alan 16 milyon emekli!
Arttığı gün bile eriyen asgari ücrete talim eden milyonlar!
Devletten aldığı düzenli yardımlarla yaşayabilen 12 milyon insan!
Kira, elektrik, su, doğalgaz faturasını ödeyemediği için devlet yardımına muhtaç milyonlar.
Resmi verilere göre 2021 yılında 27 milyon 189 bin kişi devletten yardım almış örneğin!
3.7 milyon hane patates soğan yardımı aldı memlekette. Fazla lafa gerek var mı?
AKP’li yıllarda başa gelenleri alt alta yazınca ruh halimiz, borcu borçla kapatmaya çalışmamız, elektrik, su, kiradan sonra bir kilo kıymaya yetmeyen bütçemizle benzemiyor muyuz tarif edilen zombilere?
***
Krizleri önceden tahmin eden ekonomist Nouriel Roubini, namıdiğer Dr. Kıyamet geçen yıl bu zombi işine de dikkat çekip, “Borçlanma oranları yükseldikçe ve borç ödeme maliyetleri arttıkça, birçok zombi kurum, zombi hane halkı, banka, gölge banka ve zombi ülke ölecek” kehanetinde bulundu.
Dr. Kıyamet önlemini de açıkladı o gün: Bu ortamda en iyisi daha fazla nakit bulundurmaktır!
Peki bizim baş ekonomist, bizde nakit, hem de fazla nakit bıraktı mı?
