Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ziyareti kapsamında, 19 Temmuz 2023 tarihinde yapılan anlaşmalar arasında yer alan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Birleşik Arap Emirlikleri Hükümeti Arasında Enerji ve Doğal Kaynaklar Alanında Strateji Ortaklık Çerçeve Anlaşması” 2023 yılının sonunda TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
TBMM Dışişleri Komisyonu’na gönderilen ve 18 milyar dolarlık yatırım değerine sahip olan anlaşma BAE’li şirketlerin Türkiye’de; nükleer, rüzgar, güneş alanlarında 24 bin 500 MW büyüklüğünde yatırım yapmasını öngörüyor. Ancak anlaşmada yer alan bazı maddeler egemenlik tartışmalarını da beraberinde getirdi.
ÖNCELİK BAE ŞİRKETLERİNDE
Konula ilgili değerlendirmede bulunan TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı Yunus Yener, söz konusu anlaşmanın Türkiye'nin egemenlik haklarını ihlal edici nitelikte olduğunu belirterek "BAE’nin kârlı bulması durumunda, finansman temin etmesi vaadi karşılığı; birçok alanda doğal kaynaklar veya elektrik üretim sahaları öncelikli olarak BAE şirketlerine tahsis edilecek" dedi.
Söz konusu anlaşmaya göre, enerji yönetimi önce üç ay içinde teklif edeceği projeleri belirleyerek BAE yönetimine iletecek, izleyen 18 ay içinde BAE şirketleri teklif edilen projeleri inceleyecek ve ilgilendikleri projeler için finansman dahil yapım tekliflerini sunacak.
HAKSIZ AVANTAJ SAĞLAYACAK
Bu süre içinde BAE tarafına önerilen tüm projelerin sahaları diğer şirketlerin erişimine kapalı olacak. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı Yunus Yener konuyla ilgili olarak, "Bu uygulama, BAE şirketlerine tanınan haksız bir avantajdır. Öte yandan, finansman bulma adına, önümüzdeki dönemde başka ülkelerle benzer anlaşmalar yapılmasının da önü açılmaktadır. Cumhuriyet ile kurtulduğumuz kapitülasyonları andıran bu tür anlaşmalarla doğal kaynaklarımızın ve elektrik üretim imtiyazının başka bir ülkenin şirketlerine sunulması kabul edilemez. Bu sakıncalar nedeniyle TBMM bu anlaşmayı onaylamamalıdır" değerlendirmesini yaptı.
'SİYASİ KAPİTÜLASYON'
CHP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz, Birleşik Arap Emirlikleri ile enerji ve maden alanında imzalanan ortaklık anlaşmasını değerlendirdi. Yavuzyılmaz, “Yapılan anlaşma ile açıkça AKP tarafından BAE’ye Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde rant alanları oluşturulmak istenilmektedir. BAE’ye, son derece ucu açık, Akkuyu’da Rusya’ya sağlanan imtiyazlardan bile çok daha fazla imtiyazlar sağlanılmaktadır. Söz konusu anlaşma, siyaseten kapitülasyon olarak nitelendirilmektedir” açıklamasını yaptı.
ANLAŞMADA NE VAR?
Anlaşma kapsamında BAE’nin Türkiye’de yatırım yapacağı projeler;
Yenilenebilir ve Temiz Enerji
- 2500 MW'a kadar deniz üstü rüzgar projesi/projeleri
- 3000 MW'a kadar optimize batarya depolamalı karasal rüzgar ve güneş enerjisi projesi/projeleri
- Yeşil hidrojen ve/veya yeşil amonyak üretmek için 5000 MW'a kadar yenilenebilir ve temiz enerji projeleri
- 2000 MW'a kadar pompaj depolamalı hidroelektrik santral projesi/projeleri
Şebeke ve İletim
- 1000 MW'a kadar batarya depolama projesi/projeleri
- Üçüncü ülkelerde elektrik enterkonneksiyon projeleri
Termik Santraller
- İstanbul Ambarlı'da yer alacak 1200 MW-1800 MW kombine çevrim enerji santrali de dahil olmak üzere 3000 MW'a kadar kombine çevrim gaz türbini enerji santrali projesi/projeleri
- 3000 MW'a kadar temiz ve yerli kömür yakıtlı enerji santrali projesi/projeleri
Tabii Kaynaklar ve Yeni Teknolojiler
- Nadir toprak metalleri
- Diğer hidrojen
- Karbon yakalama kullanımı ve depolanması
Enerji Verimliliği
- Atık ısı ve yenilenebilir ısı kullanımı
- Bölgesel ısıtma ve soğutma
- Nihai kullanım sektörlerinde eneıji verimliliği yatırımı
- ESCO projelerinde işbirliği
Nükleer Santral konusunda işbirliği
- 6000 MWe'ye kadar nükleer güç santrali projesi/projeleri
- Nükleer yakıt imalatı
- İleri nükleer reaktörler
- Nükleer işgücü ve tedarik zincirinin geliştirilmesi
Petrol ve Gaz projelerine dair işbirliği
-Upstream proje/projelerinde işbirliği veya gaz upstream proje/projelerinde işbirliği
- Petrokimya fırsat/fırsatları
-Gaz altyapı varlık/varlıkları
Nükleer Santral Yapımı
BAE tarafı, nükleer enerji ile ilgili projeleri değerlendirecek ve uygun olması halinde, kabul edilebilir gördüğü şart ve koşullarda finansman sağlayabilecek.
Anlaşma 10 yıl yürürlükte kalacak, 3 ay önceden bildirim yapılmazsa 3’er yıllık süreler halinde otomatik uzatılacak.
