Çiğneme sakızı ve yapıştırıcı olarak kullanılan huş kabuğu katranı, 6000 yıl önce yaşayan insanların günlük yaşamına nadir bir pencere açıyor. Bu özel madde, hem çömlek tamirinde, hem de alet yapımında kullanılıyordu.
Bir düşünün, çiğnediğiniz sakız, kırık bir çömleği de onarabiliyor… İşte Neolitik dönemde bu tam da böyleydi. Huş katranı, hem pratik bir yapıştırıcı hem de sakız olarak kullanılıyordu.
DNA İZLERİ GEÇMİŞİ ANLATIYOR
Bilim insanları, bu katran parçalarından DNA izleri elde ederek dönemin insanları hakkında önemli bilgiler ortaya çıkardı.
Araştırma, yalnızca çiğnenmiş sakızlardan değil, aynı zamanda katranla yamalanmış alet ve çömleklerden de genetik izler topladı. Proceedings of the Royal Society B dergisinde yayımlanan çalışma, tarih öncesi Avrupalıların ne yediğini, ağız sağlığını ve ev içinde iş bölümünün nasıl yapıldığını anlamamızı sağlıyor.
KİM NE YAPIYORDU
Elde edilen bulgular, erkek ve kadınların farklı alanlarda görev aldığını gösteriyor. Taş aletleri sapa bağlamak için kullanılan katran örneklerinin tamamında erkek DNA’sı bulundu. Çömlek onarımında kullanılan örneklerde ise kadın DNA’sı tespit edildi. Bu, binlerce yıl öncesine dair ev içi iş bölümünün ilk somut ipuçlarından biri olarak değerlendiriliyor.
SADECE İŞ BÖLÜMÜ DEĞİL, YAŞAM TARZI DA ORTAYA ÇIKTI
Katran, sadece kimin hangi işi yaptığını değil, insanların beslenme alışkanlıklarını da ortaya koydu.
Çiğnenmiş parçaların bazılarında buğday, arpa, fındık ve kayın DNA’sı bulundu. Bu kalıntılar, o dönemki atıştırmalıklara dair ipuçları veriyor.
Çömleklerde bezelye, koyun ve fındık, ok uçlarında ise balık ve yaban domuzu DNA’sı tespit edildi. Bu da insanların ne tür gıdalar depoladığını ve avlandığını gösteriyor.
AĞIZ SAĞLIĞINA DA IŞIK TUTUYOR
İncelenen çiğnenmiş katran parçaları, eski tükürük izleriyle birlikte ağız mikrobiyomu hakkında da bilgi sağladı. Bu mikropların modern ağız florasına çok benzer yapıda olması dikkat çekti. Araştırmacılara göre bu, tarih öncesi ağız sağlığı hakkında daha önce görülmemiş yeni bir pencere açıyor.
BİN YILLIK BİR TANIK
Huş kabuğu katranı, dünyanın bilinen en eski sentetik malzemesi. Taş Devri insanları, huş ağacının kabuğunu ateş üzerinde pişirerek siyah, yapışkan bir madde elde ediyordu. Bu maddeyle alet yapıyor, çömlekleri onarıyor ve çalışırken sakız gibi çiğniyorlardı.
Bugün araştırmacılar bu eski sakızların içinde saklı DNA ve mikroskobik izleri okuyarak, binlerce yıl önceki insanların günlük yaşamlarını anlamaya bir adım daha yaklaştı.
