Dünyanın en pahalı lahanası olarak bilinen yeşim taşından oyulmuş Çin lahanası, 18,3 santimetre yüksekliğindeki bu eser, beyaz ve yeşilin doğal geçişlerini taşıyan yeşim taşından tek bir blok halinde oyuldu. Yapraklarının arasına gizlenmiş çekirge ve ağustos böceği detayı, heykelin canlı görünümünü pekiştiriyor. Heykeltıraşın taşın doğal damarlarını sap dokusu gibi kullanması, ustalığın en dikkat çeken örneklerinden biri olarak değerlendiriliyor.

Küçük boyutuna rağmen Yeşim Lahana, müzede kendi özel sergi alanına sahip. O kadar popüler ki, müze yönetimi, eserin başka ülkelere "ödünç gönderildiği" tarihleri önceden duyurarak ziyaretçilerin hayal kırıklığı yaşamamasını sağlıyor.

GÖRMEK İSTEYENLER UZUN KUYRUKLAR OLUŞTURUYOR

Müze yılda yaklaşık 2 milyon ziyaretçi ağırlasa da kaçının özellikle Yeşim Lahana’yı görmeye geldiği bilinmiyor. Ancak sergi salonunun önünde oluşan uzun fotoğraf kuyrukları, eserin “Tayvan’ın ulusal hazinesi” olarak anılmasını pekiştiriyor. Çin’den gelen ziyaretçi Chloe Wang, “Fotoğraflarda gördüğünüz gibi değil; gerçek ışıkta çok daha büyüleyici,” diyerek eserin etkileyiciliğini anlatıyor.

Lahana heykeli, günümüzde peluş oyuncaklardan hediyelik eşyalara kadar birçok üründe karşımıza çıkıyor ve müze mağazasının en çok talep gören figürleri arasında yer alıyor.

İMPARATORLUKTAN GÜNÜMÜZE UZANIYOR

Ulusal Saray Müzesi’nin büyük bölümü gibi Yeşim Lahana da bir zamanlar Pekin’deki Yasak Şehir’de bulunuyordu. Çin İç Savaşı sırasında imparatorluk koleksiyonunun büyük kısmı Tayvan’a taşınırken, lahana heykeli de beraberinde getirildi. Tayvan’da aynı eserin iki farklı versiyonu daha bulunurken, Pekin ve Tianjin’de de benzer yeşim lahanaları sergileniyor.

Eserin neden dünya çapında bu kadar ilgi gördüğüne dair çeşitli görüşler var. Tayvan Ulusal Üniversitesi’nden sanat tarihçisi Hsu Ya-hwei, heykelin cazibesini “malzemenin doğal ışıltısı ile usta el işçiliğinin birleşimi” olarak açıklıyor. Bunun yanında eser, tarihsel olarak kadın saflığı, doğurganlık ve bereket gibi temalarla ilişkilendiriliyor. Yapraklar arasındaki böcek figürlerinin çocukları temsil ettiğine inanılması da popülerliğini artıran unsurlardan biri.

POPÜLER AMA OLDUKÇA GİZEMLİ

Yeşim Lahana’nın kim tarafından sipariş edildiği, hangi usta tarafından yapıldığı ya da ilk sahibinin kim olduğu hâlâ bilinmiyor. Eser, Qing Hanedanlığı’nın yıkılmasından sonra Yasak Şehir’de bir emaye kap içinde bulunmuştu. 1928’de Pekin Saray Müzesi’nde sergilenmeye başlamasıyla kısa sürede halkın ilgisini çekti. Ancak 1930’larda Japon işgali korkusuyla birçok saray hazinesi gibi o da ülke içinde yıllarca saklandı.

Tayvan'a getirildikten sonra 1965’te açılan Ulusal Saray Müzesi koleksiyonuna katılan lahana, yalnızca üç yıl sonra posta pullarında yer alarak milyonlarca kişinin hafızasına kazındı. Bugün müzenin "üç büyük hazinesinden" biri kabul ediliyor. Diğer iki ünlü eser ise Et Şeklinde Taş ve antik bronz pişirme kabı Mao Kung Ting.

MÜZECİLERDEN İLGİNÇ DEĞERLENDİRME

Her ne kadar ziyaretçiler arasında büyük bir hayranlık uyandırsa da bazı sanat tarihçileri, Yeşim Lahana’nın aşırı derecede abartıldığını düşünüyor. Aynı döneme ait pek çok yeşim oyma eserinin benzer kalitede olduğunu belirten uzmanlar, eserin ününün tarihsel değerinden çok sembolik anlamlarından beslendiğini ifade ediyor.

Müzenin eski araştırmacılarından Chang Li-tuan, “Bu eser benzersiz, ama tek örnek değil,” diyerek popülerliğinin akademik değerlendirmelerden daha yüksek olduğuna dikkat çekiyor.

LAHANANIN POLİTİK YOLCULUĞU

Eser güvenlik nedeniyle sadece özel durumlarda yurtdışına gönderiliyor. 2014'te Japonya’daki bir sergide yer almış, bu yıl ise müzenin 100. yılı kapsamında 130’dan fazla eserle birlikte Çek Cumhuriyeti’ne taşınmıştı. Bu geçici sergi, Çin ile Tayvan arasındaki gerilim ortamında siyasi tartışmaları tetikledi. Prag’daki sergi devam ederken, Tayvan hükümeti "kundaklama ve saldırı" tehdidi içeren anonim bir e-posta aldığını da doğruladı.

Her şeye rağmen sergi yoğun ilgi görüyor. Sergi küratörü Ondřej Crhák, eserin Avrupa’da ilk kez sergilendiğini hatırlatarak, "Yeşim ustalığının zirvesini temsil eden bu heykeli görmek nadir bir fırsat" dedi.