Dün bir ilköğretim okulunun önünden geçerken, öğrencilerin topluca Türk gençliğinin bayramının simgesi olan “Gençlik Marşı”nı söylediklerini duydum.
Onlarla birlikte Marş’ın sözlerini mırıldanırken, “19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı”nın yaklaşmakta olduğunu hatırladım.
Ve bu marşın hikayesini Atatürkçü Düşünce Derneği’ni kaynak alarak anlatmaya karar verdim.
★★★
1. Dünya Savaşı’nın tamamen aleyhimize döndüğü, tüm ulusumuzun derin bir üzüntü ve kedere boğulduğu günlerde, İngilizlerin istediği gibi çalışmasına izin vermeyeceklerini gören Mustafa Kemal, Anadolu içlerine doğru ilerlerken bu marşı da dilinden hiç düşürmedi.
Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının 19 Mayıs 1919’de Samsun’a çıktıktan sonra yolda okudukları “Dağ Başını Duman Almış” marşı, 20 Haziran 1938’de “Gençlik ve Spor Bayramı Marşı” olarak kabul edildi ve Türk gençliği ve sporcusunun marşı oldu.
★★★
Büyük önderin en yakınındaki isimlerden Falih Rıfkı Atay anlatıyor:
“Yıl 1919...
Ülke işgal altında!.. 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, İngilizlerin istediği gibi çalışmasına izin vermeyeceklerini görünce, Anadolu içlerine doğru ilerlemeye karar verdi.
İlk durak Havza olacaktı. Yaverinden, hemen bir otomobil bulunmasını istedi. Araştırıldı, soruşturuldu... Sonunda, Benz marka, çok eski bir otomobil bulunabildi.
Mustafa Kemal; “Tamam” dedi.
Arkadaşları, “Ama çok eski!” diyerek kuşkularını belirttiler.
Mustafa Kemal, “Olsun!” dedi.
Arkadaşları; “Her an arıza çıkarıp bizi yolda bırakabilir!” deyip uyarmak istediler.
Bunun üzerine Mustafa Kemal, “Başka otomobil var mı?” diye sordu.
Arkadaşları, “Yok!” dediler.
-“Öyleyse bununla yola çıkacağız! ”
Samsun’dan çıkıp Havza’ya doğru gecenin karanlığında yol almaya başladılar...
★★★
Korkulan sabaha karşı başlarına geldi: Motor su kaynatmaya başladı... Suyun soğutulması ve değiştirilmesi beklenirken, Mustafa Kemal, otomobilden indi.
Şafak yeni sökmekte, dağların bulutlara değen tepeleri yeni yeni pembeleşmekteydi.
O anda, Mustafa Kemal, daha önce kimsenin duymadığı bir marşı söylemeye başladı:
Dağ başını duman almış,
Gümüş dere durmaz akar.
Güneş ufuktan şimdi doğar,
Yürüyelim arkadaşlar...
Sesimizi yer, gök, su dinlesin,
Sert adımlarla her yer inlesin!
Bu gök, deniz nerede var?
Nerede bu dağlar taşlar?
Bu ağaçlar, güzel kuşlar,
Yürüyelim arkadaşlar...
Samsun Havza'daki Atatürk Evi
★★★
Gençlik Marşı, ya da bilinen ilk mısrasıyla “Dağ başını duman almış”, gençliğe atfedilen bir marştır. Müziği Felix Körling’in derlediği ‘Tre trallande jäntor’ adlı İsveç folkloruna ait olan bu şarkının notaları, Selim Sırrı Tarcan tarafından getirildi ve sözlerini Ali Ulvi Elöve Türkçeleştirdi..
Müzikten anlayan ve iyi de flüt çalan Selim Sırrı Tarcan, bu şarkıyı bazı ufak değişikliklerle marş haline getirdi. Sonra da görev yaptığı Yüksek Öğretmen Okulu’nun Türkçe öğretmeni olan Ali Ulvi Elöve’den bu marş için bir güfte yazmasını rica etti.
O günler, 1.Dünya Savaşı’nın tamamen aleyhimize döndüğü ve tüm ulusumuzun derin bir üzüntü ve kedere boğulduğu günlerdi. Yüksek Öğretmen Okulu o sıralarda İstanbul-Moda’da faaliyet göstermekteydi. Ali Ulvi Bey bu binanın denize bakan bir odasında Selim Sırrı Bey’in istediği güfteyi yazdı :
Dağ başını duman almış,
Gümüş dere durmaz akar.
Güneş ufuktan şimdi doğar ,
Yürüyelim arkadaşlar.
Sesimizi yer, gök, su dinlesin,
Sert adımlarla her yer inlesin.
Bu gök, deniz nerede var,
Nerede bu dağlar taşlar?
Bu ağaçlar güzel kuşlar,
Yürüyelim arkadaşlar.
Sesimizi yer gök su dinlesin ;
Sert adımlarla her yer inlesin.
Her geceyi güneş boğar,
Ülkemizin günü doğar.
Yol uzun olsa da ne var,
Yürüyelim arkadaşlar.
Sesimizi yer gök su dinlesin;
Sert adımlarla her yer inlesin.
★★★
Mustafa Kemal Paşa’nın çok beğendiği marş, ilk kez 1916 yılında Yüksek Öğretmenlik Okulu öğrencilerinin İttihatspor Sahası’nda Selim Sırrı Bey nezaretinde yaptıkları beden eğitimi gösterileri sırasında söylendi.
20 Mayıs 1938 tarih ve 3466 sayılı kanunla 19 Mayıs ‘Gençlik ve Spor Bayramı’ olarak milli günlerimizin arasına girerken, marş da bu büyük bayramın simgesi olarak Türk gençliği ve sporcusunun marşı oldu.”
★★★
Dün yoldan geçenlerin de durup marşa eşlik ettiklerini gören öğrenci çocuklar, daha gür sesle söylemeye başladılar:
“Güneş ufuktan şimdi doğar,
Yürüyelim arkadaşlar...”
Evet, ona hasret geçen günler geride kaldı.
Güneş ufuktan şimdi doğuyor!..
