Prof. Bağcı’dan ‘Kapsamlı Stratejik Ortaklık’ yorumu...

1 - Birazdan dün imzalanan anlaşmaya geleceğim ama öncesinde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Çin’in, politikalarını değiştirmemesi halinde, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını desteklemesinin sonuçlarına katlanması gerektiğini söyledi. Tam olarak nasıl bir sonuç doğurur bu destek?

Stoltenberg aslında Çin’e Rusya’ya desteği devam ederse ekonomik yaptırımların söz konusu olduğunu söylüyor. Ancak Çin için önemli olan ABD Başkanlığı seçimleri ve Trump’ın tekrar yönetime gelmesidir.

ODTÜ Öğretim Üyesi ve Ankara Global Advisory Group Kurucusu Prof. Hüseyin Bağcı. 

2 - Neden?

Çünkü Trump savaşı sona erdirecek politikaları Çin ile birlikte yapacak. Putin’in Kuzey Kore ziyareti gündemin ana konusu. Çünkü Kuzey Kore, Çin’in silahlarını Rusya’ya iletmekle sorumlu. Soğuk Savaş döneminde Sovyet tanklarının Çekoslavakya vasıtasıyla başta Mısır olmak üzere Bağlantısızlar Hareketi ülkelerine satması gibi veya Finlandiya’nın yasak olan Batı teknolojilerini Sovyetler Birliği’ne Soğuk Savaş döneminde dolaylı olarak vermesi gibi. Stoltenberg’in görev süres yakında dolacak ve yerine eski Hollanda Başbakanı Rutte gelecek. Onun benzer açıklamaları göreve gelince yapması beklenebilir ama, NATO’nun Çin ile Ukrayna politikaları nedeni ile bir gerginlik yaşaması bölgeyi daha da istikrarsızlaştırır. Bu ‘tehdit’ askeri boyut kazandığı takdirde Çin ile savaşmanın NATO için gereksiz ve anlamsız olduğu ortaya çıkar. Ukrayna ve Moldova ile AB üyeliği görüşmeleri 25 Haziran’da başlayacak. O zaman ekonomik boyut devreye girecek. Sonuçta Stoltenberg, ‘NATO tehdidi’ olarak bunu gündeme getirdi. Fakat Çin’in politika değişikliği zor gibi. BRİCS başta olmak üzere Çin Rusya ile işbirliğne devam edecektir.

3 - NATO Genel Sekreterine göre hem Rusya’yı savaşta desteklemek hem de Avrupa’yla ilişkilerini korumak sürdürülebilir değil. Katılır mısınız?

Çin resmi olarak Rusya’yı desteklemiyor. ABD politikalarına karşı. Çin’in AB ile ekonomik ilişkileri çok güçlü. Başta Fransa ve Almanya Çin ile ticaret yapıyor ve Çin birçok AB ve Balkan ülkesiyle sıkı ilişki içinde. Stoltenberg yerine bu açıklamaları Ursula von der Leyen yapması gerekir yeni dönemde. Bundan zararlı çıkan Avrupa ülkeleri olur. ABD ile Çin arasındaki bir savaş kimsenin lehine olmaz. Avrupa bunu biliyor. Ama ekonomik olarak asıl kaybeden Avrupa olur kanısındayım.

4 - Daha yeni Ukrayna Barış Zirvesi Bildirisine 8 ülke onay vermedi. Bu ülkeler; Suudi Arabistan, Hindistan, Güney Afrika, Tayland, Endonezya, Meksika, Brezilya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) . Barış zirvesi konuşulurken Rusya’nın davet edilmemesi garip değil mi?

Rusya davet edilmedi değil, Rusya konferansa katılmak için Ukrayna’nın Rusya’nın kontrolünde olan topraklardan çekilmesi  -Donets, Luhansk gibi bölgeler- ve Ukrayna’nın NATO üyeliğinden vazgeçmesi koşullarını getirdi.
Ukrayna da bunları kabul etmedi. O nedenle Rusya Cenevre’ye gitmedi. Şu aşamada barış olmayacak, en fazla ateşkes olabilir ve bu yıllarca sürebilir.

KÜRESEL VARŞOVA PAKTI

5 - Stoltenberg ve Biden bir araya geldi. Orada yaptığı konuşmada NATO Genel Sekreteri temmuzda Washington’da düzenlenecek NATO zirvesinde ittifakın 75. Yıldönümünü kutlayacaklarını söyledi, NATO müttefiklerinin bu yıl savunma harcamalarını yüzde 18 artıracağına dikkat çekti. Bu, son yılların en büyük artışı bize ne anlatıyor?

Dünya genelde büyük bir silahlanma süreci içine girdi. Her ülkenin endişe ve çekinceleri artıyor. Tarihçi Yuval Noah Harari 16. Yüzyıl’dan itibaren her yüzyılda o dönemin ülkelerinin veya imparatorluklarının büyül bir silahlanma sürecine girdikleri tespitini yapıyor. Bugün de benzer bir süreç yaşanıyor. O nedenle bir büyük savaş beklentisi gündeme oturmaya başladı. Dünya genelinde bakıldığında yüzde 18’lik savunma harcaması veya tersinden okunursa ‘saldırı harcaması’ çok büyük bir tutar. NATO’nun küresel olma iddiası bugünlerde daha çok gündemde. 20 yıl önce böyle değildi. Dünya’nın hızla bir çatışma ortamına girdiği görüşleri şimdi daha fazla konuşuluyor. NATO 75 yıl sonra halen varlığını sürdüren dünya tarihinin gördüğü en büyük askeri ittifak niteliğini korumaya devam ediyor. Rusya bu anlamda Küresel Güney ülkelerini bir araya getirmeye çalışıyor. Rusya’nın tek başına ekonomik olarak NATO ile bir askeri silah yarışına girmesi söz konusu değil. O nedenle ‘Küresel bir Varşova Paktı’ arayışı içinde.

6 - Başarabilir mi?

Zor gözüküyor ama, son Cenevre konferansında 8 ülkenin Rusya’nın yanında olması ‘Küresel Varşova’ değil ama yeni bir ‘Küresel Moskova Paktı’ için bir işaret olarak görülebilir.

KUZEY KORE ÇİN’İN EVLADI GİBİ

7 - Putin, 24 yıl sonra Kuzey Kore’ye gitti. Bu görüşme ve imzalanan anlaşmanın küresel olarak bu kadar dikkat çekmesinin sebebi nedir?

Son olarak Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim’in babası ölümünden önce Rusya’yı ziyaret etmişti. Özel bir trenle Moskova’ya gitmişti. Uçak korkusu ve suikast tehlikesi var diye! İmzalanan anlaşma ‘Küresel Moskova İttifakı’na giden yolda önemli bir adım. Kuzey Kore zaten ‘Çin’in evladı’ gibidir. İsrail ABD için ne ise, Kuzey Kore de Çin için öyledir. Çin Kuzey Kore ile ilgili tüm BM kararlarını 1953 yılındaki ateşkesten beri veto etmektedir. ABD’nin İsrail ile ilgili kararları veto etmesi gibi. ‘Küresel Güney’ 1950’lerden sonraki Bağlantısızlar Hareketi’nin hatalarını yapmak istemiyor. Çin bu anlamda ‘lokomotif rolünde’ ve ABD’nin doğrudan muhatabı. Soğuk Savaş döneminde bu Sovyetler Birliği idi. Çin, Kuzey Kore ve Rusya arasındaki askeri işbirliğiyse giderek artacak gibidir. Bu durumun NATO’yu rahatsız etmesi de çok normaldir.

ÇİN VE RUSYA İŞBİRLİĞİNE DEVAM

8 - Bir sonraki durağı ise Vietnam. Putin neyin peşinde?

Vietnam ABD ile çok sıkı ilişkiler içinde ama bir Vietnam atasözü, “Vietnam’da en iyi politikacı Çin’e ağzına gelen her şeyi söyleyen ama Çin ile çatışmaya girmeyen politikacıdır’’ der. Vietnam da Küresel Güney’in önemli ülkelerinden. Putin ABD’nin UzakDoğu’daki etkisini azaltma arayışında. Vladivostok’daki 2016 zirvesinde bu bölgenin dünyanın en büyük ekonomi alanı olduğunu açıklamıştı. Ekonomik olarak Çin ve Rusya bu bölgede işbirliği yapmaya devam edeceklerdir. NATO bu bölgede de etkin olmak istiyor ve Putin bunu engellemeye çalışıyor.

9 - Son tahlilde, tecrübeniz ne diyor, Ukrayna-Rusya gerilimi nereye evrilecek?

Ukrayna-Rusya gerilimi ABD seçimleri belli olana kadar değişmeyecek. Trump kazanırsa farklı bir politika takip edecek. Biden kazanırsa aynı şekilde devam eder ve barış anlaşması olmaz. Tansiyon artmaya devam eder.

10 - ABD ve AB Ukrayna’ya her türlü askeri ve ekonomik desteği vermeye devam edecek mi?

Edeceklerdir, bir ateşkes süreci için erken gibi. Çünkü NATO askerlerinin Ukrayna için savaşabilmesiyle ilgili NATO’nun karar alması gerek. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye’nin Rusya ile bir çatışmaya NATO çerçevesinde de olsa girmeyeceğini ifade etti. NATO içinde de kararlar oybirliğiyle alınır. Sonuçta ABD seçimlerinin sonucunu beklemek gerekecek şimdilik.

Putin, Kim Jong-Un’a Limuzin hediye etti.

PUTİN VE KİM JONG-UN İMZALADI

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 24 yıl sonra Kuzey Kore’ye gitti, görkemli bir törenle karşılandı. Başta ABD olmak üzere Batı’nın son derece rahatsız olduğu bu görüşmede iki lider ‘Kapsamlı Stratejik Ortaklık’ anlaşmasına imza attı. Anlaşma kapsamında, iki ülkeden biri saldırıya uğrarsa diğer ülke yardım edecek.