Marmara Denizi, tarihi boyunca birçok farklı deniz canlısına ev sahipliği yapmış, ancak zamanla bazı türler bu sulardan tamamen yok olmuştur. İklim değişikliği, kirlilik, aşırı avlanma ve deniz ekosistemindeki değişimler, bölgedeki birçok canlı türünü tehdit etmiş ve bazılarını yok oluşa sürüklemiştir. Bilim insanları, Marmara Denizi’nin eski zengin biyolojik çeşitliliğini kaybettiğini ve artık bir zamanlar bu sularda özgürce dolaşan pek çok canlının burada yaşamadığını belirtiyor.

Eskiden Marmara Denizi’nde Yaşayan Ama Artık Olmayan Türler

1. Mersin Balığı (Acipenser spp.)

Marmara Denizi'nin en büyük kayıplarından biri Mersin balığı olarak bilinen türlerdir. Binlerce yıl boyunca Karadeniz’den Marmara’ya göç eden ve Boğazlar üzerinden Akdeniz’e ulaşan bu dev balıklar, özellikle havyarları nedeniyle aşırı avlanmaya maruz kalmıştır. Aşırı avlanma, habitat kaybı ve kirlilik nedeniyle Mersin balıkları artık Marmara Denizi’nde doğal olarak bulunmamaktadır.

2. Orkinos (Thunnus thynnus)

Geçmişte Marmara Denizi, dev orkinos sürülerinin üreme ve göç yolları üzerindeydi. Bu büyük balıklar, Akdeniz’den Karadeniz’e giderken Marmara’yı kullanıyor ve burada bir süre besleniyordu. Ancak kontrolsüz avcılık ve aşırı balıkçılık, orkinos popülasyonlarını ciddi şekilde azalttı. Günümüzde çok nadir görülen orkinoslar, artık Marmara’da büyük sürüler halinde dolaşmıyor.

3. Kıkırdaklı Balıklar (Vatoz ve Köpek Balıkları)

Marmara Denizi bir zamanlar kum köpek balıkları, camgözler ve vatozlar gibi birçok kıkırdaklı balık türüne ev sahipliği yapıyordu. Ancak balıkçılık ağlarına takılmaları, habitat kaybı ve deniz kirliliği nedeniyle bu türlerin büyük bir kısmı Marmara’dan kayboldu. Özellikle büyük köpek balıkları, yoğun insan faaliyetleri nedeniyle tamamen ortadan kalktı.

4. İstavritin Dev Halası: Palamut Torik (Sarda sarda)

Eskiden Marmara Denizi’nde büyük torik sürüleri bulunurdu. Günümüzde hâlâ palamut görülse de, torik boyutlarına ulaşan büyük bireyler artık neredeyse hiç yakalanmıyor. Küçük yaşta avlanmaları nedeniyle bu türün nesli ciddi anlamda azalmış durumda.

5. Marmara’nın Eski Midyeleri ve Deniz Tarakları

Marmara Denizi eskiden zengin midye ve deniz tarağı (Pecten jacobaeus) yataklarına sahipti. Ancak deniz kirliliği ve aşırı avlanma, bu kabuklu türlerin ciddi şekilde azalmasına yol açtı. Özellikle Haliç ve İstanbul kıyılarında bir zamanlar bolca bulunan midyelerin büyük kısmı artık doğal ortamında yaşamıyor.

Marmara Denizi Neden Canlılarını Kaybetti?

Bilim insanlarına göre, Marmara Denizi’ndeki biyolojik çeşitliliğin azalmasının başlıca nedenleri şunlardır:

Aşırı Avlanma: Kontrolsüz ve bilinçsiz avcılık, birçok türün neslinin tükenmesine yol açtı.

Kirlilik: Endüstriyel atıklar, kanalizasyon deşarjları ve plastik kirliliği deniz ekosistemini büyük ölçüde bozdu.

İklim Değişikliği: Deniz suyu sıcaklıklarının artması, bazı türlerin üreme ve göç düzenlerini bozarak yok olmalarına neden oldu.

Deniz Salyası (Müsilaj): 2021 yılında Marmara Denizi’ni etkileyen müsilaj krizi, birçok deniz canlısının ölümüne yol açtı.