2023 biterken senenin değerlendirmeleri yapılırken bir Z raporu da çıkmaya başladı. Tabii bu rapor, sadece zirveye çıkan isimleri, ortaya çıkan yeni trendleri değil aynı zamanda bir yıldız gibi kayan isimleri, skandalları, gözden düşmleri de içeriyor.

Prestijli gazetelerden Guardian da 2023'ün en muhteşem çöküşlerini sıralıyor...

Listede bir zamanlar yılın kişisi seçilen Elon Musk'ın satın aldığı ve eskiden adı Twitter olan X'ten, bir dönem sık sık manşetlere yansıyan NFT'ler ve hatta beyaz perdenin gözdelerinden Marvel da yer alıyor.

İşte 2023'ün en muhteşem çöküşleri...

KRİPTO

Araştırmacı gazeteci Zeke Faux, 2021'de kripto hakkında ilk kez bir kitap yayınladığında dijital para birimi zirvedeydi. Bitcoin tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 69.000 dolara ulaşmıştı. İngiliz futbol takımları kripto borsaları tarafından destekleniyordu ya da formalarında Dogecoin'in logosunu taşıyorlardı. Kripto pazarı FTX'in kurucusu Sam Bankman-Fried, ise teknoloji dünyasının yeni dahi çocuğu olarak görülüyordu. Ancak her şey bir anda değişti...

FTX'in iflas başvurusunda bulunmasından neredeyse bir yıl sonra Bankman-Fried, Kasım ayında yedi komplo ve multimilyon dolarlık dolandırıcılık suçundan suçlu bulundu ve 115 yıla kadar hapisle karşı karşıya kaldı. Ayrıca Coinbase de SEC tarafından dava ediliyor. Ve bir zamanlar kriptonun varisi gibi görünen Changpeng Zhao, kara para aklama suçlamalarını kabul ettikten sonra Binance CEO'luğundan istifa etti. 

Faux, son yaşananları ise şu şekilde yorumluyor: "Bir süreliğine kripto gerçekten eğlenceliydi. İnsanlar kumar oynamayı seviyor, özellikle de kazandıklarında. Ancak neredeyse tüm kripto paraların fiyatları çökmekle kalmadı, aynı zamanda kripto kumarhaneleri arasında en yasal olanı olarak görülen FTX aslında herkesin parasını çalıyordu. Yani kripto artık o kadar da eğlenceli görünmüyor.

Binlerce FTX müşterisi birikimlerinin tamamını veya bir kısmını kaybetti; ABD hükümeti dijital para birimlerini sigortalamıyor ve bu parayı asla geri alamayabilirler."

MARVEL

Hiç şüphesiz sinema dünyasına yepyeni bir soluk getirdi. Marvel Sinema Evreni filmlerinin her biri dünya çapında bir milyar dolardan fazla hasılat elde etti. Hatta şirketin artık gişede neredeyse kurşun geçirmez olduğu bile düşünülüyor ve her yeni filmin gişe rekoru kıracağına neredeyse kesin gözüyle bakılıyordu.

Ancak işler bir süredir karışmaya başladı. Şubat ayındaki Ant-Man and the Wasp: Quantumania yalnızca 476,1 milyon dolar hasılat elde ederken efektleriyle birlikte film adeta alay konusu oldu.

Ayrıca yönetmenliğini Nia DaCosta'nın yaptığı The Marvels da Oscar ödüllü Black Panther gibi sanat ve ticaret arasındaki ince çizgiyi tam olarak tutturmayı başaramadı. 

Yine de Marvel için hâlâ bir umut var. Captain America: Brave New World gibi gelecek filmlerin şirketi eski parlak günlerine döndüreceği düşünülüyor.

ESKİNİN TWITTER'I, ŞİMDİNİN X'İ

Şirketi Ekim 2022'de satın aldığından ve adını değiştirdiğinden beri ifade özgürlüğü savunuculuğu yapan Elon Musk, platformu ırkçı söylemlere açarken sert eleştirilerin hedefi oldu.

Musk'ın platformda yaptığı değişiklikler, konuşma özgürlüğü adı altında yaptıkları pek çok markanın da şirkete karşı cephe almasına ve reklam tarafından çekilmesine neden oldu. Ve X, artık Musk'ın satın aldığından daha az değerli hale gelip 19 milyar dolara kadar geriledi.

Musk'ın yeni CEO'su Linda Yaccarino ise X'in Musk'ın satın aldığı zamana göre çok daha sağlıklı ve güvenli bir platform olduğu konusunda ısrar ediyor. Oysa Musk'ın kasım ayında Yahudi karşıtı tweetleri artırmasının ardından reklam yöneticileri Yaccarino'ya kariyerini kurtarmak için istifa etmesi için yalvardı, ancak Yaccarino bunu yapmamada kararlı görünüyor.

X, özellikle bu yıl ciddi anlamda kan kaybetse de henüz Mastodon, Bluesky ve Threads gibi platformlar rakip olarak öne çıkamıyor. 

NFT

Mart 2021'de, tanınmayan dijital sanatçı Beeple, NFT'lerinden birinin 69 milyon dolara satılmasıyla tarih yazdı. Sanat danışmanı Adam Green "Şok oldum. Özellikle grafik tasarım veya ekran koruyuculara benzeyen NFT'lerin fiyatları açısından" diyerek aslında bu ilginç gelişmeyi özetliyor. Beeple'ın milyon dolarlık NFT'sinden sonra 2021 ve 2022'de de NFT çılgınlığı devam etti, hatta Donald Trump'ın eşi Melania Trump bile NFT işine girdi.

Ne var ki eylül ayında yayınlanan bir rapora göre, NFT'lerin yüzde 95'i artık fiilen değersiz durumda ve 23 milyon insanın yatırımları, bir gün evinin ön ödemesi olacağına inandığı NFT'lerin hiçbir değeri yok. Örneğin; Justin Bieber'ın 2022'de 1,3 milyon dolar ödediği durag sporu yapan Bored Ape'in değeri artık bunun sadece yüzde 5'i kadar. 

Yakın zamanda bir müşterinin MoMA'da sergilenen Refik Anadol'dan bir eser almasına yardımcı olan sanat danışmanı Adam Green, yalnızca teknolojik açıdan en yenilikçi NFT sanatçılarının ciddi bir geleceğe sahip olduğunu söylüyor: "Geleneksel sanat koleksiyoncularının çoğu, dijital bir ekran aracılığıyla tüketecekleri şeyler yerine tablolar, heykeller ve çizimlerle yaşamayı tercih ediyor" diyerek bu bir zamanların parlak yıldızının nasıl kaydığını özetliyor.

METAVERSE

Bir dönem adından sık sık söz ettiren, hatta pek çok kişinin anlamakta ne olduğunu hayal etmekte zorlandığı teknoloji trendlerinden biri de metaverse olmuştu.

Citi bir zamanlar metaverse'ün 2030 yılına kadar 13 trilyon dolar değerinde olabileceğini tahmin etmişti. Metaverse konusunda iddialı beklentiler bununla da sınırlı kalmadı, Facebook da geleceğin burada olduğunu görmüş, Zuckerberk tüm şirketlerini Meta adı altında toplamıştı. Ayrıca metaverse tabanlı oyununa Horizon Worlds'e yoğunlaşmıştı.

Ancak kullanıcılar, Horizon Worlds'ü basit, bloklu ve sorunlu buldu; bu, Roblox ve Fortnite gibi son teknoloji oyunlardan çok farklıydı. Geçen yıl Meta, uygulamaya her ay 200 bin kişinin giriş yaptığını söyledi; YouTuber Jarvis Johnson yakın zamanda bunu günde 900 olarak belirledi. Teknoloji yazarı Joanne McNeil ise "Yılın başında metverse'ü bir şakaymış gibi hissettim. Artık önemsizlik noktasına ulaştık” diyerek bu parlak trendin çküşünü özetlemiş oldu.

SAM LEVINSON

Euphoria'nın eleştirmenlerden ve izleyicilerden tam not almasından sonra yaratıcısı Sam Levinson, pek çok kişi tarafından bir sonraki yayın canavarı olarak görüldü.

Ancak işler Idol isimli yeni dizisiyle pek de istediği gibi gitmedi. Levinson'ın mini dizisi, karanlık bir Hollywood masalı olmayı amaçlıyordu ve epey de ses getireceği düşünülüyordu. Oysa sert bir şekilde eleştirilen, izleyiciler tarafından reddedilen bir dizi haline geldi.

Sezon prömiyeri 3,6 milyon izleyicinin ilgisini çekti ki bu, Euphoria'nın ikinci sezonunun finalini izleyen 16,3 milyonun çok küçük bir kısmıydı. Berbat bir dizi değildi ama yine de her şey daha da kötüye gitti ve her hafta izleyici kaybettikten sonra HBO, yalnızca beş bölümden sonra erken finale karar verdi.

TUCKER CARLSON

ABD'de yayın yapan Fox haber kanalının prime-time sunucusu, kanalın ve Amerika’nın en fazla izlenen haber kanalı sunucularından Tucker Carlson’ın artık Fox’ta çalışmayacağı açıklandı. Daha önce Fox News'un eski muhabirlerinden Ed Henry, tecavüz ve cinsel saldırı ile suçlanırken kanalda spiker olarak çalışan Tucker Carlson ve Sean Hannity de cinsel taciz iddiasıyla karşı karşıya kalmıştı.

Carlson, Amerikan sağının en etkili isimleri arasında yer alıyordu. Bu nisan ayında davalarla boğuşarak Fox'tan ayrıldıktan sonra Carlson, artık aralarında Marjorie Taylor Greene'in de bulunduğu isimlerden oluşan bir konuk kadrosunun yer aldığı günlük şovlara ev sahipliği yapıyor.