Türkiye’nin her alanda rekor zamlara geri dönüş yaptığı 2022 yılında cirolarını enflasyonla büyüten sanayi devleri, 2023’te ise satışlarında enflasyona yenilerek reel anlamda kayıp yaşadı. İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından bu yıl 56’ncısı açıklanan Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’nın sonuçlarına göre 500 büyük sanayi devinin toplam üretimden satışları yüzde 42.1 artarak 6.3 trilyon TL’ye ulaştı. Bir önceki yıl yüzde 119 artan satışlar 2023’te hız keserken, enflasyondan arındırılmış tabloya bakıldığında ise şirketlerin toplam satışları yüzde 13.8 daraldı. Listede ilk sırayı 484.1 milyar TL ile yine TÜPRAŞ alırken, geçen yıl üçüncü sırada bulunan Ford Otomotiv 238 milyar TL’lik satış ile ikinci sıraya yükseldi. Geçen yıl listede ikinci sırada yer alan Star Rafineri ise 226.7 milyar TL’lik satışla üçüncü sıraya geriledi. Geçen yıl ilk 10’da yer almayan Mercedes-Benz ve Gramaltın Kıymetli Madenler ilk 10’a yükseldi.
ZARARDA ZİRVE
Yavaşlayan küresel talep, 6 Şubat depremi ve seçim sonrası ekonomi politikalarında yaşanan değişim ile İSO 500’ün üretimden satışları enflasyonun altında kalarak geriledi. İhracatta da yine kan kaybeden İSO 500’ün ihracatı, küresel alandaki resesyon etkisi ile yüzde 2.9 düşüş ile 95.1 milyar dolara geriledi. 500 devin faaliyet kârı yüzde 39.7 artarak 937 milyar liraya çıkarken, faaliyet kârlılığı oranı, 0.3 puan düşüşle yüzde 12.8’den yüzde 12.5’e geriledi. Listede 2022 yılında 442 olan kâr eden kuruluş sayısı 2023 yılında 404’e indi. Zarar eden kuruluş sayısı da 58’den 96’ya yükselerek 2018 yılından sonraki en yüksek sayıya ulaştı.
Koç Holding’in 3 şirketi ilk 10’da
Türkiye’nin önde gelen sanayi topluluklarından Koç Holding bünyesindeki 3 şirket, İSO 500 sıralamasında ilk 10’da yer aldı. Uzun yıllardır liderliğini sürdüren Tüpraş ile 238 milyar TL satış geliri elde eden Ford Otomotiv listede ilk 2 sırada yer alan grup şirketleri oldu. Uzun yıllardır ilk 10 içinde kalan Türkiye’nin önde gelen beyaz eşya şirketlerinden Arçelik de bir sıra yükselerek 99.8 milyar TL’lik satış geliri ile 7’nci sırada yer aldı.
Altın ve otomotiv yükselişte TOGG listede
Bu yıl listenin ilk 10’unda bazı değişimler olurken, altın, otomotiv ve tarım makinalarındaki çıkış dikkat çekti. Yerli otomobil olarak 2023’te piyasaya giriş yapan TOGG 2023’te kaydettiği 24.3 milyar TL satış geliriyle İSO 500 listesine 42’nci sıradan girdi. Geçen yıl 15’inci sırada yer alan Mercedes-Benz, 2023’te 94 milyar TL’lik üretimden satışla listede sekizinci oldu. Altın talebinin yükseldiği 2023’te İstanbul Altın Rafinerisi 4’üncü sıradaki yerini korurken, 2022’de 44’üncü sırada yer alan Gramaltın Kıymetli Madenler ise 90 milyar TL satış ile 9’uncu sırada yer alarak ilk 10’a girdi.
Kârın yarısı borca gitti
- Faiz artışlarının sürüklediği finansman giderlerinde büyük artış yaşayan şirketler borçları katlarken, kârlar kredi ödemelerine gitti. İSO 500’ün 2023’te finansman giderleri yüzde 92.5 artarak 277 milyar liradan 533 milyar liraya çıktı. Finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı 15.6 puan artışla yüzde 41.3’ten yüzde 56.9’a çıktı ve sanayici elde ettiği kârın yarısından fazlasını finansman giderlerine ayırdı. Sanayi mali borçları 2 trilyonu aşarken, bunun yarısını kısa vadeli borçlar oluşturdu. Sanayi devlerinin çalışan sayısı geçen yıl yüzde 1.9 yükselirken, özellikle EYT tazminat ödemelerinin etkisi ile ödenen maaş ve ücretler yüzde 119.6 artışla 425.8 milyar TL’ye ulaştı.
Kamu şirketleri devleşiyor
Bu yıl açıklanan listede kamu şirketleri dikkat çekti. 2022 yılında 9 kamu şirketinin bulunduğu listede 2023 yılında 13 kamu şirketi yer aldı. Elektrik Üretim Anonim Şirketi ve Türkiye Petrolleri ilk 25 içindeki yerlerini korurken, Türkiye Şeker Fabrikaları 17.4 milyar TL’lik satış ile 85’inci sıradan 67’nci sıraya yükseldi. 11 milyar TL’lik satış yapan Et ve Süt Kurumu ise 406’ncı sıradan 122’nci sıraya çıktı.
İSO Başkanı Erdal Bahçıvan
‘Yumuşak iniş olmazsa ekonomi çakılır’
- Araştırma sonuçlarını değerlendiren İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan, 2024 sonuçlarının da çok parlak olmayacağını kaydetti. Tüm kesimlerin daha düşük büyümeye alışması gerektiğini söyleyen Bahçıvan, “Ekonomide bir iniş olacağı kuvvetle muhtemel. Bu dönemde Türkiye’nin yüksek büyüme ideallerinden vazgeçmesi gerekiyor. Sağlıklı bir iniş, herkes için olumlu bir tabloya çevirecek durumu. Yumuşak iniş tercih etmezsek çakılma riski daha yüksek olabilir” dedi. Bahçıvan, yeni vergi paketine sanayi tarafının bakışını ise şöyle değerlendirdi: “Sanayiye belli bir takım teşvikler vaadiyle ve motivasyonuyla geçmiş yıllarda verilmiş olan birtakım vergi avantajlarının, sebep ne olursa olsun, yol ortasında değiştirilmesinin ve bu akdin bozulmasının öngörülebilirlik açısından ve geleceğe dair güven açısından çok ciddi tahribatlar yarattığını geçmiş yıllarda gördük.”
