2024’teki zorlu ekonomik koşullar sanayi devlerini de etkiledi. Satışlar geriledi, kârlıklarda sert düşüşler yaşandı. Sanayi devlerinin özkaynakları yüzde 31.6 oranında yükselirken, toplam borçlardaki artış yüzde 45.1’i buldu. 500 dev şirketten 152’si de zarar açıkladı.İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) açıkladığı ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’na göre 2024’te üretimden satışlara göre en büyük kuruluş, 651.6 milyar lira ile yine TÜPRAŞ oldu. İkinci sıraya 356 milyar lira ile Ford Otomotiv, üçüncü sıraya da 201.6 milyar lira ile Star Rafineri yerleşti.
TOPLAM BORÇ 5.8 TRİLYON LİRA
Araştırmanın bilanço göstergelerine göre 2024’te yüzde 37.7 oranında artan İSO 500’ün aktif toplamı 12.1 trilyon lira oldu. Aktifler içindeki ana kalemlerde dönen varlıklar yüzde 31.7’lik artışla 5.4 trilyon liraya, duran varlıklar yüzde 43’lük artışla 6.7 trilyon liraya çıktı. Özkaynaklar yüzde 31.6’lık artışla 6.3 trilyon lirayı bulurken, borçlardaki artış yüzde 45.1 oldu. Böylece şirketlerin toplam borcu 5.8 trilyon liraya çıktı. Üretimden satışlardaki reel düşüş üst üste üçüncü yılda da sürdü. İSO 500’de üretimden satışlar 2024’te 2023’e göre yüzde 36.3 artarak 8.7 trilyon TL’ye çıktı. 2024’te yüzde 41.1 olan yıllık ortalama yurt içi üretici fiyatları endeksi ile arındırıldığında, üretimden satışların reel olarak yüzde 3.4 gerilediği belirlendi. İSO 500’ün faaliyet kârı 2024’te yüzde 31.6 oranında azalarak 937 milyar TL’den 641 milyar TL’ye geriledi. 2024’te kâr eden şirketlerin dönem kârı yüzde 27.5 azaldı, zarar eden kuruluşların dönem zararı ise yüzde 131.2 yükseldi. Böylece İSO 500’ün 2024’te vergi öncesi kar ve zarar toplamı da yüzde 58.5 düşüşle 267 milyar TL’ye geriledi.
152 kuruluş zarar açıkladı
İSO 500’ün satış kârlılığı oranı, 2024’te yüzde 8.6’dan yüzde 2.6’ye geriledi. Bu oran son 10 yılın ortalaması olan yüzde 7.1’in altında kaldı. 2024’te vergi öncesi dönem kâr/zarar büyüklüğüne göre zarar eden kuruluş sayısı da 96’dan 152’ye çıktı. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr/zarar büyüklüğüne göre zarar eden firma sayısı ise 10’dan 19’a yükseldi.
‘Bedeli artık sanayi ödememeli’
Sanayinin enflasyona destek vermek amacıyla üzerine düşen sorumluluğu fazlasıyla yerine getirdiğini ifade eden İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, “Kendimizden kaynaklanmayan bir enflasyon oranının yüksekliğinin en büyük bedeli, yüksek faiz olarak bize geliyor” dedi. “Tekrar söylüyorum, çünkü paraya en çok ihtiyacı olan sektör sanayi sektörü işletme sermayesi, yaptığı yatırımlar, elinde tuttuğu stok vs. nedenlerden dolayı böyle bir durumla karşı karşıya” açıklamasını yapan Bahçıvan, 19 Mart operasyonlarının ardından alınan tedbirler ile ekonomi programının geldiği noktaya ilişkin soruya “Biz, enflasyona karşı olan görevimizi, fazlasıyla yapıyoruz. Ama kendisinden kaynaklanmayan bir takım sektörlerin bedelini de artık sanayi ödememeli” diye konuştu.
Kazanılan kâr finansmana gitti
İSO 500’ün kârlılık bileşenlerine bakıldığında, 2024’te 35.2 milyar TL’lik net kambiyo zararı yazıldı. İSO 500 şirketleri kambiyo ve enflasyon düzeltmesi işlemleri haricindeki diğer gelirlerden 402 milyar TL’lik net kâr elde etti. İSO 500’ün faaliyet kârı 640.8 milyar doları bulurken, finansman giderlerinin tutarı 618.9 milyar dolar oldu. Finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı yüzde 96.6’ya ulaştı. Söz konusu oran 2014-2023 ortalaması olan yüzde 60.1’i aştı.
İlk 10’a iki yeni isim katıldı
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’nda ilk üç kuruluş listedeki yerini korudu. Öte yandan geçen yıl beşinci sırada yer alan Toyota, bu yıl listeye dördüncü sıradan girdi. Geçen yıl dördüncü sırada bulunan İstanbul Altın Rafinerisi de bu yıl beşinci sırada yer aldı. Ayrıca 2024’te İSO 500’ün ilk 10’unda yer alan şirketlerde 2023 yılına göre iki değişiklik oldu. Geçen yıl ilk 10’da yer almayan İskenderun Demir Çelik ve Hyundai Motor Türkiye Otomotiv ilk 10’a yükseldi.
Devreden KDV yükü 85 milyar TL
İSO 500’ün devreden Katma Değer Vergisi tutarı yüzde 26.9 oranında artarak 85 milyar liraya yaklaştı. Bu tutar 2022’de 48.9 milyar lira, 2023’te de 66.7 milyar liraydı. İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, konu ile ilgili, “Bu artış, enflasyonun altında kalması bakımından bir nebze daha pozitif tablo sunsa da biz bu döngüyü, sanayi kuruluşlarımızın, devlete sıfır faiz ve sonsuz vade ile borç vermesi olarak tanımlıyoruz. Enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde, devreden KDV sorunu firmalarımızın nakit akışı açısından daha önemli bir yük” dedi.
